Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 445

કારા
કઢારા પું. [સં. હ્રાન્ડ-ગુર્ત-> પ્રા. ટુ-રમ-] વહાણની ધરી. (વહાણ.) [ઉચ્ચારણ કઢારાચ્ચાર પું. [સંોર + ઉન્ના] કર્કશ લાગે તેવું કાળ પું. [સં. જો ‘સખત' ‘કઠણ”] જેની બે ફાડ કે દાળ પડતી હાય તેવું ધાન્ય (મગ મઠ તુવેર ચણા લાંગ અડદ વગેરે), [માં કારહુ (રૂ.પ્ર.) કુળનું નામ ખેાળાવે તેને માણસ]
કર્મી (ડય) શ્રી [સં. ટિ>પ્રા. હ્રાē] કમરñા ભાગ, કેડ, [॰ ભાંગી ના(નાં)ખવી (રૂ.પ્ર.) ભારે આપત્તિમાં નાખી દેવું. ડૅ કરવું (-ડયે-) (રૂ.પ્ર.) કબજે કરવું, જીતી લેવું. (ર) સત્તા જમાવવી.]
કરર (-ડચ) સ્ત્રી. એક વાર ખાંડેલી ડાંગર. (૨) ગણતરીથી અપાતી વસ્તુ ઉપર સેંકડે અપાતા વધારે, કર. (ર) મગફળીનાં બિયાં વગેરેમાં કાંકરીના પ્રમાણમાં આપવામાં આવતા માલ. [॰ખાવું (રૂ.પ્ર.) ભારે વ્યાજ ખાવું] કરું છું, [સ. ટ> પ્રા. ૐ, પ્રા. તત્સમ] પર્વતના ઢોળાવવાળા ભાગ. (૨) હાથીનું ગંડસ્થળ. (૩) ભી તે સાંઠીઓનું કરવામાં આવતું આવરણ, કંડા
કરુ છું. પથરાળ અને મુશ્કેલી ભરેલે જમીન-ભાગ, કાદા. [-ડે કાંટે (રૂ.પ્ર.) કડવડે, પૂરબહારમાં. (૨) પૂરી શક્તિમાં. (૩) આનંદમાં. -ડે ચડ(-ઢ)વું (રૂ. પ્ર.) ખરાબે ચડવું, મુશ્કેલીમાં મુકાવું, સંકટમાં સપડાવું. (ર) અંદરઅંદર દુશ્મનાવટ થવી. -ડે ચઢ ્-ઢ)વવું (રૂ.પ્ર.) ઊંધે માર્ગે લઈ જવું, અવળે માર્ગે વાળવું. (૨) પાયમાલ કરવું, હેરાન પરેશાન કરવું]
કપ ક્રિ. વિ [રવા.] ‘કડ' એવેા અવાજ થઈ ને કહક વિ. [રવા.] ખડૂકાને! કે કડાક જેવા અવાજ થાય તેવું કઠાર. (ર) પાકી ન જવાથી કઠેર રહેલું. (૩) કઠણ, (૪) (લા.) મિજી, સખત સ્વભાવનું, ‘સ્ટ્રિજન્ટ.' (પ) સખ્ત, ‘સ્ટ્રિકૂટ.' [ અંગાળી (-માળી) (૩.પ્ર.) ઉપરથી ભપકાદાર પણ ખાલી]
કકરૢ (-કથ) સ્ત્રી, કાનનું એક ઘરેણું. (ર) ખારીની તખતી કઃ-કત પું. [જએ ‘કડ 'ના દ્વિર્ણાવ, દે, પ્રા. ૩૧ા સ્ત્રી.] કડ કડ' એવે અવાજ (૨) ક્રિ. વિ. એવા અવાજથી કહતું. વિ. [જ આ ‘કડકહેવું’ +ગુ. ‘તું' વર્તે.કૃ.] ‘કડ કડ’ અવાજ કરતું. (ર) અક્કડ-કડક ઇસ્રીવાળું. (૩) ઊકળતું, તાતું. (૪) (લા.) દુઃખિત, પીડાયેલું કટ-કર-૧ડી સ્ત્રી. [જુએ ‘કડ કડ’+ ‘વડી.’] ખાતાં કડ કડ અવાજ થાય તેવી ચાખાની એક વાની
કડકવું અ, ક્રિ. રિવા.] ‘કડ કડ' એવા અવાજ થવે, ખડખડવું, તડતડવું. (૨) દાંત કકડે એટલું ધ્રૂજવું. [કકડીને (રૂ. પ્ર.) કકડીને, ભૂખ સખત લાગી હોય ત્યારે સખત ભૂખ લાગીને] કડકઢાવવું છે., સ. ક્રિ કડકતા હું., ખ. વ. [રવા.] ટચાકિયા કડકડાટ પું. [જુએ ‘કડકડવું’ + ગુ. ‘આટ' કૃ.પ્ર.] કડ કડ' એવે અવાજ, ખખડવાના અવાજ. (ર) વીજળી થતાં થતી મેધ-ગર્જના. (૩) ક્રિ. વિ. સળસળાટ, સપાટા-બંધ કઢકરાતી સ્ત્રી. [+ ગુ. ‘ઈ ’ શ્રીપ્રત્યય] ‘કડ કડ’ એવા સતત
Jain Education International_2010_04
કેંદ્રચલી અવાજ [૰ એલાવવી (રૂ.પ્ર.) સખત થવું, કડકાઈ બતાવવી] કકડાવવું જુએ કડકડવું'માં કડકઢિત વિ. જુએ કડકડવું” + સં, તે ભ્રૂકુ,ના અર્થના કૃ, પ્ર.] કડ કડ અવાજ કરતું. (ર) સફાઈ બંધ, કડક કઢિયું ન, ચેા પું. [જુ આ ‘કડકડવું' + ગુ. ‘યું' કું.પ્ર.] (૧રુ૧૯માં પહેલું વિશ્વયુદ્ધ પૂરું થતાં પૂર્વ ગોળાર્ધના મેટા ભાગના દેશોમાં ઇન્ફલુએંઝાના તાત્ર પ્રસરી ગયેલા એમાં લાખે। . માણસા ખતમ થઈ ગયેલાં, એ તાવ કડકડતા આવેલા હાઈ) (લા.) ‘ઇન્ફલુએંઝા’ તાવ, ‘ફ્લૂ.’ (૨) ઈ.સ. ૧૯૧૯ નું એ વર્ષે
કહક-એલું વિ. [જુએ ‘કડક॰'+બોલવું' + ‘' કૃ.પ્ર.] આકરા શબ્દ ખેલવાના સ્વભાવવાળુ, આખા-ખેલું કહેવું અ. ક્રિ. [રવા.] કડાકા થવેા. (ર) મેટા કૂદકાથી અવાજ થવા. (૩) ઢોલ વગાડાવા. (૪) .(લા.) ગુસ્સે થવું. કિકી જવું (રૂ. પ્ર.) આકરા થઈ જવું] કહકાઈ સ્ત્રી, [જુએ ‘કડક’+ ગુ. ‘આઈ' ત. પ્ર.] (લા.) કડક મિજાજ
૪૦૦
કડકા-કડકી સ્ત્રી. કઠણાઈ, સુરકેલી કકાબરું વિ. [‘કડ’નિરર્થક+જુએ ‘કાખરું.'] જુદા જુદા કે બે ત્રણ રંગેની ભાતવાળું, કાખર-ચીતરું કહકાવત ન. [રવા.] દગેા-ફટકા
કòકિયું ન. [જુએ ‘કડક' + ગુ, ‘છ્યું’ત. પ્ર.] (લા.) પુરુષને કાને પહેરવાના એક-મેાતીવાળા ગેાળ વાળે, તંગલ
કઠુકી સ્ત્રી, [જુએ કડક' + ગુ. ઈ' ત, પ્ર.] જ કડકાઈ' (૨) પૈસા કે નાણાંની ટાંચ હોવી એ કઢકીને સ્રી. [જુએ ‘કડકા’ + ગુ. ‘ઈ' સ્રીપ્રત્યય.] નામેા કકડા, કટકી
કડકું વિ. [જુએ ‘કડકા.'] જુઓ ‘કડકા,' કકા॰ પું. [રવા.] કટકા, ટુકડા, ખંડ, લાગ, હિસ્સે કાકાર વિ., પું. [જુએ કડક॰'+ગુ. ‘'' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] (લા.) મિજાજી, તેજી. (૨) ખાલી ભપકાવાળા, (૩) દેખાવડા. (૪) લુચ્ચા. [-કા આલુસ (રૂ. પ્ર.) ખાલી નિર્ધન] [વસ્તુમાંથી થોડુંક કકા-કાર વિ. [જુએ કડકા ' +કાર' કિનાર.] (લા.) કડ(-ર)કાચલી સ્ત્રી. [રવા.] કાગળ ચામડી વગેરેનું વળિયું, કરચાલી, કડચલી, કરચલી
કહ-કાશીર સ્ત્રી. [જુએ ‘કર-કસર’એનું રૂપાંતર] કર-કસર કરખાઉ વિ. [ર્સ, ટાક્ષ> પ્રા. ટનલ દ્વારા] (લા.) ક્રોધમાં જેમ આવે તેમ બોલનારું. (૨) ચીડિયું કખું ન. ઢોડિયા-નાયકડાની સ્ત્રીએ કાણીથી કાંડા સુધી પહેરે છે તે અલંકરણ, કાંબી
કઢખેદ પું. [જુએ કટખા.'] કડખે! ખેલનાર ભાટ ઢબે પું. સં. ટાક્ષ-> પ્રા.TMનલગ્ન-] (લા.) વીરરસની એક રચના, પવાડા, કરખેા. (કાવ્ય.) કઢચ (-ચ) સ્ત્રી. [રવા.] કચ, કટકી, નાની ચીપ કચલી જએ કરચલી,૧