Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 443

કટી-પ્રદેશ
૩૯૮
કઠણ
કટપ્રદેશ જાઓ “કટિ-પ્રદેશ.’
(૨) રસાકસી, હારજીત. (૩) (લા.) અણીનો વખત, બારીક કટીબ્રાંત -કાન્ત) જુએ “કટિપ્રાંત.”
સમય, “ક્રાઈસિસ' (ઉ. જ.) કટીબદ્ધ એ “કટિબદ્ધ.'
કટેદાન ન. [હિં. કરદાન] (ભાથું વગેરે ભરી લઈ જવામાં કટીબદ્ધતા જુએ “કટિબદ્ધતા.'
કામ આવત) દાબડો, ડબરો
[વાટકાના ઘટનું કટીબંધ (-બન્ધ) જુએ “કટિબંધ.’
કરા-ઘાટ વિ. [જએ “કટોરે' + સં.] કટારાના આકારનું, કટ-બંધન (-બન્ધન) જુએ “કટિબંધન.”
કટારિયું ન. [જુએ “કટેરે'+ગુ. “ઈj” ત. પ્ર.] ભરતકામમાં કટી-ભાગ “કટિભાગ.”
નાના કટેરી જેવા સતારા કટી-ભૂષણ જુએ “કટિ-ભૂષણ.'
કોરી સ્ત્રી, જિઓ “કટેરો' + ગુ. ‘ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય.] નાને કટીમેખલ(-ળા) જુએ “કટિ-મેખલા(-ળા).”
કરો, વાટકી. (૨) ધાતુ ગાળવાની કુલી. (૩) કાપડામાં કટી-લંક (-લ$) જુએ “કટિ-લંકી,
સળને ભાગ. (૪) સ્ત્રીના કપડામાં કસબી લૂગડાના કટકાકટી-વાત, યુ જુએ “કટિ-વાવ-યુ.”
એથી બનાવેલો ઘાટ. (૫) તલવારની મૂઠ ઉપર ગાળ ભાગ કટી વેદના જુએ “કટિ-વેદના.'
કટોરો છું. [સં. ૧ટર-> પ્રા. વટ્ટોરમ-વાટક. (૨) એવા કરી-વ્યાધિ જ એ “કટિ-વ્યાધિ.'
ઘાટને લૂગડા ઉપરને કસબ. (૩) (લા.) ચકે. [-રા કટી-શૈલ(-ળ) જુએ “કટિ-શૂલ(-ળ).'
ખનકથા (રૂ.પ્ર.) સારી રીતે વસવું. રા ચલાવવા (ઉ.પ્ર.) કટી-શૃંખલા (શુકલા) જઓ “કટિશૃંખલા.”
ચર પકડવા જાદુથી વાટકાને ગોળ ફેરવ. -ર જેવી કટી-સૂત્ર એ “કટિ-સૂત્ર.”
આંખ (રૂ. પ્ર.) મટી ગાળ આંખ) કટી-સ્નાન જુએ “કટિસ્નાન.”
કદ વિ. [એ. ક, ] કપાઈ જાય એમ કટીંબડાં ન., બ. વ. નાનાં છોકરાં, ભરિયાં
કદર વિ. [હિં.] આગ્રહી, હઠીલું, “ડાઇ-હાર્ડ.' (૨) પાકું, ક, ૦૭ વિ. [સં. અર્થ-“તીખું] કડવું. (૨) લા.) ચુસ્ત. (૩) ઘણું સખત. (૪) (લા.) જીવલેણ સ્વભાવનું સાંભળવું ન ગમે તેવું અપ્રિય
કદરતા જી. [+ સ. RI ત...] કટ્ટરપણું, કદર હોવાપણું ક(કોન્તા સ્ત્રી. [સં. અર્થ--તીખાશ'] કડવાશ, (૨) (લા.) કદર માન્યતા સ્ત્રી. એિ “કદ્દર' + સં. માઘ દ્વારા; સં. અપ્રિયતા. (૨) શત્રુતા
માં અર્થ નથી.] કટ્ટર રીતે માનવાપણું, પ્રબળ આગ્રહિતા, કટુતાઈ સ્ત્રી. [સં.+). “આઈ 'સ્વાર્થે ત...] જુઓ કટુતા.” “ડેશ્મા' કહુ-ત્રય ન. [૪] ઔષધ તરીકે વપરાતાં તીખાં ત્રણ દ્રવ્યઃ કદા પું, બ, વ, સ્ત્રી, દી સી. [૨વા.] બાળકોમાં પરસ્પર સંઠ મરી ને પીપર. (આયુ.)
ભાઈબંધી તડવી એ, કિફા, કટ્ટી. [-દાકરવા, -દી કદ્ધત્વ ન. [.] જુએ “કટુતા.”
કરવી (૩. પ્ર.) દોસ્તી તડવી કટુફલદાયક વિ. [સે., અર્થ “તીખું + સં.] કડવું પરિણામ ક૬ વિ. કફર. (૨) ખારીલું, લીલું આપનારું. (૨) નઠારું પરિણામ આપનારું
કઠ પું. સિ.] ઉપનિષદને એક કવિ (સંજ્ઞા.) (૨) ન. કટુ-ભાષી વિ. [સં. એ કટુ + સે, મું.] કડવું બોલનારું, [9] એ ઋષિનું ગાયેલું કઠોપનિષદ. (સંજ્ઞા.) (૩) સ્ત્રી. [ગુ.]
અપ્રિય બોલનારું. [૦ ટીકાકાર (રૂ. પ્ર.) કડવી ટીકા કરનારું, એ નામના ઋષિના સંબંધે યજુર્વેદની “કાઠકસંહિતા.” (સંજ્ઞા) સાઈનિક”]
કકર (-4) સ્ત્રી. સિં. 4. $.] તાડકાંની બનાવેલી સાદડી કહુરાવું જુઓ ‘કટ્રમાં . [વચન, અપ્રિય વચન કર (૫) શ્રી. [જુઓ “કડવું.”] કઠવું એ, કઠારે. (૨) કક્તિ સ્ત્રી. [સં. સ્વૈ ત, સંધિથી. એ “કટુ'] કડવું કઢિયે પં. માટીનું એક જાતનું વાસણ, માટીને હાંડે કઠ-) જી. સ. /> પ્રા. યુદ્ધપું.] ઉપલેટ (વનસ્પતિ) કરવું સ. જિ. તાકીને જેવું (ભૂ. કુ. ને કર્તરિ પ્રોગ). કડ-કટ કું. [સં. 1 2 > પ્રા. દુ-8] કૂવા ઉપર કટ્ટરવું ભાવે, ક્રિ.
રાખવામાં આવતું લાકડાનું ચાકડું અને એનું ઢાંકણ, કઠ-છપર કટેરી જી. સ્વર્ણક્ષીરી નામની વનસ્પતિ. (૨) દવામાં કામ કડ-ગઢ પું. [સં. કાષ્ઠ>પ્રા. વટ્ટ + જુએ “ગઢ.'] લાકડાને
લાગતા એક બીજે છોડ એનાં પાન વપરાય છે.) બનાવેલે કિલો. (૨) જુએ “કઠ-કડ.' કટેર ન. એક જાતનું અથાણું
કઠગૂંદી જુએ “કટગંદી.' કટેરે . ઉજજડ જમીનમાં ઊગતું એક જાતનું ઘાસ. (૨) કઠ-ગંદો જુઓ “કટ-ચંદે.” દસ બાર ફૂટ ઊંચે સુધી ઊગતે કટાવાળો એક છોડ કડ-ઘર વિ. [સ, દાઝ-ગુઢ > પ્રા. ઘ] (લા) જ ક-ટેવ સ્ત્રી[. યુ + જુઓ ટેવ.'] કુટેવ, ખરાબ આદત વિચારનું, ચુસ્ત. (૨) મજબત, તાકાતવાળું (૩) કદર, જાની કહેવાળા ઓ “કંટેવાળે.”
કઠ-છપર ન. [સં. રાજ>પ્રા. ૐ + જુઓ છપ૨.] જુએ . કટેશ-સ)રી સી. ડોકમાં પહેરવાનું એક જાતનું ઘરેણું કટેકટ ક્રિ. વિ. કાંઠા સુધી ભરાઈ જાય એમ, સંપૂર્ણ, કઠ-જીવ વિ. (સં. જ>ટ્ટ + સં. “લાકડા જેવા કઠણ વધારે ન સમાય એમ
જીવવાળું] (લા.)' ક્રૂર હૃદયનું, નિર્દય. (૨) મહા મુસીબતે કટેકટી સરી. જએ “કટોકટ' + ગુ. “ઈ' ત. પ્ર.] એક મરે તેવું છેલ્લા સમય કે સ્થિતિએ મુશ્કેલી ભરેલી સ્થિતિ, ઇમર્જન્સી.' કઠણ વિ. સિ. વાદન, અર્વા. તદભવ.] ઝટ ભાંગે નહિ તેવું.