Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 435

કક્ષા-ધુમતિ(ના)
કક્ષા-ધમનિ(-ની), કક્ષા-ધરા સ્ત્રી. [સં.] શુદ્ધ લેાહી વહાવી જનારી બગલમાંની મેાટી નસ
કક્ષાનુગા સ્રી. [સં. ક્ષા + અનુ-TM] બગલમાંની પાછળની બાજ આવેલી નાડી
કક્ષા-પટ પું. [સં.] કલા, (ર) થાપૈા, (૩) લંગેાટી કક્ષા-પુટ પું. [ä.] કાખ, બગલ
કક્ષા-મિતિ સ્ત્રી, [સં.] અસમાન ત્રિજ્યાના લખગાળનું ગણિત કરવાની રીત. (ગ.) કક્ષા-વિષુવવૃત્ત ન. [સં.] કોઈ પણ ગ્રહની ધરીના બે છેડાથી સરખે અંતરે આવેલું ગ્રહ ઉપર ઢારેલું વર્તુળ, (ખગાળ.) કક્ષાસન ન. [સં. ક્ષા + આસન) સિંહાસનના કઠેડા કક્ષા-સંધાન (-સન્માન) ન. [સ.] બગલના સાંધા કક્ષાંતર (કક્ષાન્તર) ન. [સં, ક્ષા-અન્તર] કક્ષાની અંદર આવેલી બીજી કક્ષા, (૨) એક કક્ષા છોડીને બીજી કક્ષા કક્ષાંશ (ક્ષાશ) પું. [સં. ક્ષા + અંશ] ગ્રહેાના માર્ગ ઉપર અંતર દેખાડવાને માપસર કલ્પેલા વિભાગેામાંને તે તે ભાગ. (ખગેાળ.)
૩૦
કક્ષીય વિ. [સં.] કક્ષાને લગતું
કહ્યા શ્રી. [સં.] મહાલયના તદ્દન અંદરના ખંડ, કક્ષા, અંતઃપુર, જનાનખાનું, રાણીવાસ. (૨) દીવાલ. (૩) હાથીને ખાંધવાની ઢારી
કઠ્યા-કમઁ ન. [સં.] હાથીને કેડેથી બાંધી એને પલેાટવાની ક્રિયા કખ (-મ્ય) સ્ત્રી. [સં. ક્ષા] (લા.) કાખ અને છાતી ઉપર થતા કેટલીએ ઊપસી આવવાના વાત-રાગ કખ (-મ્ય) સ્રી, તરણું, તણખલું કખત-માર્-માં)કડી સ્ત્રી, એક જાતની ખડ-માંકડી, જંગલી ઘાસ ઉપર થતું લાંબા પગનું એક જીવડું કખવા હું [જુએ ‘કબ॰' + વા.૨] કાખમાં અને છાતી ઉપર થતા કેાલીએ ઊપસી આવવાને વાત-રોગ, કખ કખા સ્ત્રી. [સ, સ્થાતિ-> પ્રા. લા] નિંદા, ગીલા કખાૐ શ્રી. [સ. નાાથ-] ભગવા રંગ, રતાશ પડતા રંગ, (ર) ભગવું વસ્ર [હલકાપણું, અધમતા ખાય હું. [સં. વા] ઉકાળા, કાઢો. (૨) (લા.) ન કખિયાલી સ્ત્રી, લણનારાંઓને અને ગામડાંના માકરાને દસ્તૂરી તરીકે આપવામાં આવતાં કણસલાં કખેલું સ. ક્રિ. વખાડવું, નિંદવું. કખાતાનું કર્મણિ, ક્રિ. કખાવવું પ્રે., સ. ક્રિ.
કખાઢાવવું, કખોડાવું જુએ ‘કખેાડવું'માં.
ગટી શ્રી. એક જાતના કમરપટા
કગડું વિ. [જુએ ‘કાગડો.'] કાગડાના મેઢાના આકારનું (જેમકે ‘કગડી' સાંડસી)
કગરવા` પું. [જુએ ‘કાગડો.’] કાગડો કગરવા પું. ગળામાંના કાકડો
ક(૦ર)ગરવું સ. ક્રિ. [રવા.] કાલાવાલા કરવા, આજીજી કરવી, કાકલૂદી કરવી. (કર્તરિ રચનામાં કર્મ ‘તે’ અનુગ લે છે, ભૂ. કુ. માં તેથી કર્તરિ રચના.) ક(૦૨)ગરાયું ભાવે., ક્રિ. *(૦૨)ગરાવવું પ્રે., સ. ક્રિ.
ગરસ (સ્ય) શ્રી, ધાતુના છેલ, કરગસ. (ર) કરચ
Jain Education International_2010_04
કચકાવવું
(૦૨) ગરાટ પુ. [જુએ ‘ક(૦૨)ગરવું' +ગુ ‘આ' . પ્ર.] કાલાવાલા, આજીજી, કાકલૂદી
*(૦૨)ગરાવવું,. ૩(૦૨)ગરાવું જુએ ક(૦૨)ગરવું’માં. કરવા યું. [સં. hાળ-> પ્રા. h[l] કાગડો ગાર હું. ઊંચી કિનાર
કગી શ્રી. હાંસી, મશ્કરી. (ર) નિંદા, ગીલા, બદગાઈ કગ્ગા પું. [સં. -િ> પ્રા. ll-] કાગડો. (પદ્મમાં.) *ન્ધા પું. [સં. ૐ+જુએ ‘ધા.'] ખરાબ ઘા, ન રૂઝે તેવા ધા. (૨) મર્મ ભાગમાં લાગેલું ધા. (૩) કવેળાનેા ઘા, (૪) (લા.) અડચણ, અંતરાય
ક-ઘાટીલું વિ. [સં. ૐ + જુએ ‘ઘાટીલું,'], ક-ઘાટું વિ. [ર્સ, - ઘાટ + ગુ. ‘ઉં' ત, પ્ર.] ઘાટ વિનાનું, બેડોળ, કૂબડું કચ॰ પું. [સં.] માથાના વાળ, મેાવાળા, (૨) બેડી ફ્રેંચ (-ચ્ચ) સ્ત્રી. [રવા.] તકરાર, કજિયા. (ર) હઠ, છઠ્ઠ કચૐ વિ. રિવા, ‘કચકચનું' બતાવવા વિશેષણ પછી; જેમકે ‘લીલું ક] કચકચતું, આર્દ્ર કચક ક્રિ. વિ. [રવા.] ‘કચ' એવા અવાજથી કચ-કચ (કચ-કચ્છ) શ્રી. [રવા. જુઓ ‘કચ.’] નાની ટક ટક, માથા કેડ. (ર) કજિયા, કંકાસ. (૩) માથાફેડવાળી વાતચીત. (૪) હઠ, જી. (૫) (લા.) ટાંક ટાંક, ટાંકણી કચકચથું વિ. [જુએ ‘કચ-કચ' + ગુ. ‘અણું ત. પ્ર.] કચ કચ કરનારું
કચકચવું . ક્રિ. [રવા.] ગૂમડાં ત્રણ વગેરેમાં પુરુ-પાચનું ભરાવું. (૨) ખળભળી જવાથી ‘કચ કચ' અવાજ થવા.(૩) ખેલ બેલ કરવું. (ભાવે પ્રયાગ નથી.) કચકચાવવું પ્રે., સ.ક્રિ. કચકાટ પું. [જુએ ‘કચ-કચ' + ગુ. ‘આટ’ ત.પ્ર.] કચ-કચ કરવાપણું. (૨) ખટબડાટ, લવારા. (૩) શેર-ખકાર. (૪) (લા.) અવળી ખેાલી. (૫) અણુ-ખનાવ કચકચાટી સ્રી. [+ ગુ. ‘ઈ 'શ્રીપ્રત્યય] દાંતને એકબીજા સાથે જોરથી કચકચાવતાં થતા અવાજ, ‘કચ કચ' એવા અવાજની પરંપરા
કચકચાવવું જએ ‘કચફચવું”માં, (૨) કસીને બાંધવું. (૩) કચ કચ' થાય એમ દાંત ભીંસવા
કચકચિયું વિ. [જ આ ‘કુચ-કચ’ + ગુ. ‘ઇયું’ ત.પ્ર.] ‘કચ-કચ’ કરનારું. (૨) (લા.) કજિયાખેાર. (૩) હઠીલું, દ્દિી, માથાકેડિયું. (૪) વાતાર્ડિયું. (૫) ચીકણા સ્વભાવનું કચકડું ન., -` [ર્સ, વ-> પ્રા. વાઞ- દ્વારા + ગુ.
‘ક + હું' ત. પ્ર.] કાચબાની પીઠનું કાચનું, કાચબાના કાટલા ઉપરની કઠણ ચામડીનું પડ
કચકડાને પું. સેયુલેઝ ને કપૂર સાથે મેળવી બનાવવામાં આવતા જલદી સળગી ઊઠે તેવે કૃત્રિમ નક્કર પદાર્થ (ગ્રામાફૅન રેકર્ડ, ઇન્ડિપેન વગેરે બનાવવા વપરાતેા). (ર) (હવે) ‘પ્લાસ્ટિક’ (પણ)
કચકવું અ. ક્રિ. [રવા.] મરડાવું, મરડ થયેા. (ર) (લા.) દુઃખ થયું (લાવે. જાણીતું નથી.) કચકાવવું છે., સ, ક્ર. કચાણુ ન. [રવા.] ગંદા પાણીથી થતા કચચતા ગાર. ગંદા કાદવ-કીચડ
ફ્રેંચકાવવું॰ જુએ ‘કચકવું’માં.