Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 434

૩૮૯
કક્ષા- દીક્ષ
કકરું વિ. [રવા, સં - > પ્રા. વજનમ-] કઠણ, કક્કાવારી સી. [જઓ ‘કાકાવાર' + ગુ. ઈ' ત. પ્ર.] “ક” સખત. (૨) લીસું નહિં તેવું, આછુ ખરબચડું. (૩) (લા.) થી શરૂ કરી “ળ” સુધીનો વણનુક્રમ, “ક” થી “ળ” સુધીની
આકરા સ્વભાવનું. (૪) ચંચલ, ચાલાક. (૫) બરડ વર્ણાનુવ કાકરેજી સ્ત્રી, સુતરાઉ કાપડને એક રંગ. (૨) વિ. એ કટક છું. એ નામને એક વેલે નામના રંગનું
[સવાયાંને વહેંચવાનું કામ કwો . “ક' વ્યંજન (વર્ણ અને ઉચ્ચાર). (૨) “ક” થી “” કકરો છું. રિવા.] કાળી ચૌદસને દિવસે પૂરી વડાં વગેરે સુધીને વ્યંજન-સમુદાય, (૩) “ક” થી “ળ” સુધીના વ્યંજન કકરહિયા સ્ત્રી, સફેદ ઝીણી કાંકરીવાળી ગોરાટ જમીન આરંભના અક્ષર તરીકે રાખી રચવામાં આવેલા કાવ્યપ્રકાર. (ઈટ બનાવવાના કામમાં ઉપયોગી)
-કાનાં પદ (રૂ. પ્ર.) કકાની બારાખડી, -કાની ખબર ન કકરેલ સ્ત્રી, માસામાં થતી એક જાતની વનસ્પતિ હેવી (રૂ. પ્ર.) વિદ્યા કે હુનરનાં મૂળતત્ત્વનું પણ અજ્ઞાન. કકલા(-ળા)ણ ન. [જ “કકળવું' + ગુ. “આણુ” કુ. પ્ર.] -કાને ફૂટી મારનારું (રૂ. પ્ર.) નિરક્ષર, અભણ, અજ્ઞાની. રે-કકળ, આકરું રુદન
-કેથી માંઢવું (રૂ. પ્ર.) પહેલેથી શરૂ કરવું -કકથી માંડીને કકલો છું. [રવા.] શેર-બકાર, બુમ બરાડા
(રૂ. પ્ર.) પહેલેથી શરૂ કરીને, કાઢો (રૂ.પ્ર.) “ક” વ્યંજન કકવટ . [૨વા.] એક જાતનું એ નામનું પક્ષી
કે મૂળાક્ષર લખવા. ૦ કાઢી જાણ (રૂ. પ્ર.) લખતાં કેકસિ(-શિ) પું. એક જાતને એ નામને આંબે વાંચતાં આવડવું. ૦ કાઢી ના(ના)ખ (.પ્ર.) નામનિશાન કકળવું અ, ક્રિ. [રવા.] કફપાંત કરવું, કકળાટ કરવો. રદ કરવું. ૦ટી માર (રૂ. પ્ર.) વાંચતાં લખતાં ન આવડવું. (૨) (લા.) ગુસ્સે થવું. (૩) રીસમાં બેલવું. [ આંતરડી ખરે કરો (૨. પ્ર.) હઠ કરવી, હઠીલા થવું, પોતાના કકળી ઊઠવી (રૂ. પ્ર.) મનમાં ઘણું જ દુઃખ થયું] ભા મતને વળગી રહેવું. ૦ ખરે કરાવ (રૂ. પ્ર.) પિતાનું પ્રગ વ્યાપક નથી.) કકળાવવું છે, સકિં.
ધારેલું બીજા પાસે કબુલાવવું. ૦ઘૂંટ (રૂ. 4) લખતાં કકળાટ કું. [જએ “કકળવું' + ગુ. “આટ' ક. પ્ર.] કહપાંત, શીખવું. ૦ ટાવ (રૂ. પ્ર.) લખતાં શીખવવું.૦ ચલાવ રડારોળ. (૨) (લા.) રીસમાં બોલ બોલ કરવું એ. (૩) (રૂ. પ્ર.) પિતાનું કહેણ સાચું કબુલાવવું. ૦ ચાલ (રૂ. પ્ર.) શેર-બાર, બુમરાણ, ગોકીરે. (૪) કજિયે, કંકાસ સત્તા ચાલવી. ૦ (-) (રૂ. પ્ર.) ખિતાબ આપવો. કકળટિયું વિ. [જએ “કકળાટ' + ગુ. “ણું” ત. પ્ર.] ૦ ને હે (રૂ. પ્ર.) અભણ હોવું. ૦ ભણ (રૂ. પ્ર) કકળાટ કરનારું
બધ લેવા, શિખામણ લેવી. (૨) હા-માં હા કરવી. ભણાવ કકળાણુ જુએ “કકલાણ.”
(રૂ. પ્ર.) પિતાનું જ ખરું મનાવવું, હા પડાવવી). કકળામણ ન. જિઓ “કકળયું' + ગુ. “આમણ” ક. પ્ર.] કક્ષ છું. સિ.] કાખ, બગલ. (૨) એારડે, કમરે કપાંત, રુદન, રડારોળ(૨) (લા.) બુમરાણ
કક્ષા સ્ત્રી. સિ.] કાખ, બગલ. (૨) મકાનની અંદર ઓરડે. કકળાવવું એ કકળવું'માં.. (૨) ' (લા.) રિબાવવું. (૩) મેટા મહાલયમાં પ્રવેશ કરવા માટેની તે તે દેઢી, (૩) શેકવું
[ચીભડું દેવડી. (૪) મોટા મકાનની આસપાસનો દીવાલ વાળી લીધેલ કબર (કકમ્બ૨) ન. [૪] કાકડી, ચીભડા-કાકડી. (૨) ખુલી જમીનવાળે ભાગ, “કમ્પાઉન્ડ.” (૫) શ્રેણી, ધરણ, કકટિયો છું. [વા.] ચકમકને પથર, ચમક–પહાણું વર્ગ, દરજજે, “કેટેગરી,’ ‘ગ્રેઈડ.' (1) આકાશમાં ગ્રહોને ક-કાર છું. સિ] “ક” વર્ણ. (૨) “ક” ઉચ્ચારણ, બેઉને માટે “કકકે.' ફરવાના વર્તુલને ભાગ. (જ.). (૭) કરછ, કછેટો, લાંગ કકારાંત (રાત) વિ. [ + સંમra] “ક' વ્યંજન જેને વાળવી એ, ધોતિયાને પીઠ પાછળ ખસવામાં આવતા છેડે આવેલું હોય તેવું (પદ શબ્દ વગેરે)
છેડે. (૮) થડ ને ડાળી યા પાન ને ડાળી વચ્ચે પડતો ખૂણે કક સ્ત્રી. નાની છોકરી, કીકી
કે ગાળે, “એકસિલ' (૫. વિ.) (૯) (લા.) ગુણવત્તા, કક પું. નાના છોકર, કાકે, ગગે
કવોલિટી.” (૧૦) કાર્યાલય, “ઓફિસ' (ગે. મા), (૧૧) કકુભ સ્ત્રી. [સ. મ ] દિશા
સપાટી, લેવલ' કકુભ-બિલાવલ [ + જિઓ “બિલાવલ.] ખમાજ થાટને કક્ષા- સ્મૃતિ (%) સી. [સં] આકાશી ગ્રહ વગેરેની બિલાવલ શગને એક પ્રકાર, (સંગીત.)
કક્ષાના કોઈ પણ બિંદુનું અમુક એક રિથર બિંદુ સુધીના કકુભા સ્ત્રી, સિં.] એ નામની એક રાગિણી. (સંગીત.) અંતર અને એ જ બિંદુના અમુક એક સ્થિર લીટી સુધીના કકુમ પું. એ નામની એક વનસ્પતિ, આસાવરે
અંતર વચ્ચેનું ગુણોત્તર. (ખગોળ.) (૨) કક્ષાની દીર્ધવર્તુલાકાર કકેતા સ્ત્રી, એક જાતની એ નામની વેલ
આકૃતિથી પૂર્ણ વર્તુલાકાર આકૃતિને ઘટાડે. (ખગોળ). કકેર ન. એ નામનું એક જાતનું ઝાડ
કક્ષાક્ષ છું. [સં. વક્ષા + અક્ષ] આકાશી ગ્રહાદિની દીર્ધકરવું સ. ક્રિ. [૨વા દવું. કરાવું કર્મણિ, ક્રિ. વતેલા કક્ષાના બે અક્ષેમાંના કોઈ પણ એક અક્ષ. (ખગોળ.) કરાવવું છે., સ. કિ.
કક્ષાગ્નિ પં. સિં, ક્ષા + મરિન દાવાનળ કરાવવું, કરાવું જુએ “કરવુંમાં.
કક્ષા-દરી સ્ત્રી. [સ.] કાખ, બગલ કક્કાવાર ક્રિ. વિ. જુઓ “કકકે' + ગુ. “વાર’ આવૃત્તિ- કક્ષા-દીઘક્ષ છું. [+સ, ઢીર્ઘ + અક્ષ] આકાશી ગ્રહાદિની દર્શક શબ્દ] ‘ક’ થી શરૂ કરી “ળ” સુધીના કમ સુધી, દીર્ધવર્તુલ કક્ષાનાં કોઈ પણ બે બિંદુઓને જોડનારી મોટામાં ક'થી “ળ” સુધીની વર્ણાનુપૂર્વ પ્રમાણે
મેટી સીધી લીટી. (ખગોળ)