Page Text
________________
ઊંધપૂતળિયું
૩૪૦
ઊંબરું
ઊંધ-પુતળિયું વિ. [જ સમાસમાં “ઊંધ-' + “પૂતળી' + ગુ. ઊલટા સ્વભાવનું. [ધા એકટ (રૂ. પ્ર.) અવળા પ્રયત્ન. ઇયું' ત. પ્ર.] આંખમાં ઊંધી પૂતળી-કીકવાળું
-ધા એકઠા થાપવા(રૂ. પ્ર.) સ્થાપિત રચના અને વ્યવસ્થા ઊંધ(-ધા)-લી સ્ત્રી. [+ જુએ “કૂલ” + ગુ. “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય]. ઉલટાવી નાખવી. ધા પાટા બંધાવવા (બધાવવા) (રૂ. પ્ર.) ઊંધા વળેલાં ફૂલવાળો એ નામને એક વેલો
ખોટું સમઝાવવું, અવળે રસ્તે દોરવું. -ઘા પાટા બાંધવા ઊંધ-મતિયું વિ. [+ જુએ “મતિ' + ગુ, ઇયું' ત. પ્ર.] (રૂ.પ્ર.) આગળ પાછળનું કાંઈ સૂઝે નહિ એમ કરવું. (૨) - ઊંધી મતિવાળું, ઊ ધી બુદ્ધિવાળું, કમ-અક્કલ. (૨) (લા.) ધળિયાં કરવાં. (૩) સત્ય છુપાવી અસત્ય વાત ઠસાવવી. -ધાં તેફાની, અળવીતરું
ચમાં (રૂ. પ્ર.) બેટી દષ્ટિ, ભ્રમ, ધાં પગલાંનું (૨. પ્ર.) ઊંધ-મુખી વિ. [+ જુઓ “મુખ' + ગુ. ‘ઈ' ત. પ્ર.] ઊંધા અપશુકનિયાળ, (૨) ભાગ્યહીન. ધાં વાજા વાગવાં (રૂ. પ્ર.) મેઢાવાળું. (૨) (લ.) લબડતું, ઝૂલતું
જોઇયે તે કરતાં ઊલટું થયું. (૨) ખરાબી થવી. ધી અક્કલ ઊંધમ્ધ ક્રિ. વિ. [જએ “ઊં છું', ભિં] ઊંધે માથે
(કે મત) (-ત્ય) (રૂ.પ્ર.) બુદ્ધિને અભાવ. ધી પાઘડી મૂકવી (૨) (લા.) બેભાનીમાં. (૩) વિચાર્યા વિના
(૨. પ્ર.) દેવાળું કાઢવું. -બી પાલી (ઉ. પ્ર.) , નહિ ઊંધ-ર)વું સ. કિ. (જુએ “ઊંધું, -ના.ધા.] ઊથલ- જેવું. (૨) માલ વગરનું. ૦ કરવું (રૂ. પ્ર.) કામ બગાડવું. પાથલ કરવું. (૨) ઊલટું સમઝાવવું. (૩) (લા.) બગાડવું, (૨) નાશ કર. ૦ ઘાલવું (ઉ. પ્ર.) શરમાવું. ૦ ચાલવું અવળું કરવું. ઊંધ-રે)ટવું કર્મણિ, કિ. ઊંધ-ર)- (૨. પ્ર.) વિપરીત વર્તન રાખવું. (૨) સામા થયું. ૦ થઈને ટાવવું છે.. સ. કિ.
પડવું(ઉ. પ્ર.) રેગન ભેગા થવું. ૦ ૫વું, વળવું (રૂ.પ્ર.) ઊંધા -રો)ટાવવું, ઊંધરે(ર)ટલું જ “ઊંધરેટ'માં. બગડવું. ૦ બાફવું (. પ્ર.) બગાડવું. ૦ મારવું (૨. પ્ર.) ઊંજલિ-લેલાડુ વિ. [ સં. + સાટ> પ્રા. ઢિસ્ટાર > નુકસાન કરવું. (૨) બગાડી નાખવું. વળી જવું (રૂ. પ્ર.) ઉના] (લા.) ઊંધા કપાળનું, ઊંધી ખોપરીનું, ઊલટા
પાયમાલ થવું, બગડી જવું. ૦ વાટવું (રૂ. પ્ર.) વિરુદ્ધ વિચારનું. (૨) કમ-અક્કલ, મૂર્ખ. (૩) અકરમી
બોલવું. (૨) નિંદા કરવી. ૭ વાળવું (રૂ. પ્ર.) બગાડી નાખવું. ઊંધાઈ સ્ત્રી. જિઓ “ઊંધું + ગુ. આઈ' ત. પ્ર.] ઊંધાપણું. ૦ વેતરવું (રૂ. પ્ર.) કરવું જોઈયે તે કરતાં બીજું જ કરવું.
(૨) (લા.) કહે એનાથી ઊંધું કરવાપણું, વિરુદ્ધ આચરણ (૨) નુકસાન કરી બેસવું છે અવે મૂકવું (રૂ. પ્ર.) ભારે ઊંધા-૨ચી)તું, ઊંધા-ચતું ોિ. જએ “ઊંધ-ચતું.
મુશ્કેલીમાં મૂકવું. ૦ છે અત્રે મહાવવું (રૂ. પ્ર.) કાંઈ ઊંધા-છતી સ્ત્રી. [જુઓ ‘ઊંધું કે “તું” + ગુ. “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય કામ ન પતવું. -ધે કાંધ (- દય) (રૂ.પ્ર.) સખત શ્રમ લઈને. એક વનસ્પતિ, વધારે
ધે ખાટલે આ વું (રૂ. પ્ર.) બહુ હેરાન કરવું. -બે ઘડે ઊંધાયું વિ. વિ. [જુઓ “ઊંધું' t “જોવું+ ગુ, “હું” કુ.પ્ર.] પાણી (રૂ. પ્ર.) કાંઈ પણ અસર ન થવી, નિષ્ફળ જવું. પ્ર.] નીચું માથું રાખીને ચાલનારું
-બે પાયે (રૂ. પ્ર.) અગ્ય રસ્તે, ખોટે રસ્તે. ધે મૂળ ઊંધાધળ (-ળ્ય) સ્ત્રી. તોફાન, મસ્તી. (૨) બેપરવાઈ (-ળ્ય) (રૂ.પ્ર.) પાયમાલ, ખુવાર. -ધે મેઢ (૩. પ્ર) માંદા ઊંધાધળું વિ. તોફાની, મસ્તીખોર. (૨) બેપરવા
પડવું. ધંધા (રૂ.પ્ર.) નુકસાનીવાળો ધંધો. (૨) અપકૃત્ય. ઊંધા-ફૂલી સ્ત્રી, જુઓ “ઊંધ-ફૂલી',
- વેપાર (રૂ. પ્ર.) ખેટને વેપા૨]
[ચતી. ઊંધાલો છું. [ઓ “ઊંધું” ને “લ' + ગુ. “ઉં' ત. પ્ર.] ઊંધું-ચત-ચી)તું, ઊંધુંચતું, ઊંધું-છતું જુએ ઊંધઊંધાં ફલ ધરાવતો એ નામનો એક છેડ
ઊંધો પું. ખેતીનું એક એજર, સમાર ઊંધામ (નસ્ય) સ્ત્રી.[જુએ ‘ધું' + ગુ. આમણ” ત. પ્ર.] ઊંબરિયું ન. જુઓ “ઊંધિયું'.
ઊંધું કરનારી સ્ત્રી. (ગાળમાં આ શબ્દ વપરાય છે.) ઊંબર છું. [સં. ૩યુવ>પ્રા. કંવ૬] બારસાખની બંને ઊંધામણ-નું (-ચ-નું) વિ. [+ ગુ. ‘નું છે. વિ. ને અનુગ] સાખે વચ્ચેનું નીચલી બાજુનું આડું, ઊંબરે ઊંધામણ સ્ત્રીમાં જન્મેલું (ગાળને શબ્દ). (૨) (લા.) કા ઊંબર . [સ, કટુર>પ્રા. હું વરસ + સ્વાર્થે ડું' ત. કરતાં અવળી રીતે ચાલનારું
પ્ર.] ઊંબરાં-મરાંનું ઝાડ, ઊમરો ઊંધાળવું વિ. [જઓ ઊંધું' દ્વાર.] ઊંધું વળી જાય તેવું. (૨) ઊંબર-૫દી સ્ત્રી. [+ જ એ “પી.](લા.)ઊંબર-વેરો, ઘર-વેરો ઊધ તરફ ભારવાળું (ગાડું)
ઊંબર-વેરો છું. [ + જ વરે'] ઊંબર-પટ્ટી, ઘર-વેરે ઊંધાંધળું વિ. જિઓ “ઊંધું' + “આંધળું'.3(લા) આપ-ચલું ઊંબરા-ઊંબર (-૨) ક્રિ. વિ. [જુએ “ઊંબર'નું દ્વિત.] એક
અને મુખ. (૨) ઝાંખું, નિસ્તેજ, (૩) ખડબચડું, ખાડા- બીજાનાં પ્રવેશદ્વાર તદ્ નજીક હોય એ રીતે અડોઅડ. કેસરવાળું. (૪) ઉડાઉ, ખર્ચાળ
(૨) છેક પાસે, સાવ પડખે ઊંધિયું ન. [જ “ઊંધું' + ગુ. ઈયું” ત. પ્ર.] ભિન્ન ભિન્ન ઊંબરિયું ન. [જુએ ઊંબરો' + ગુ. ઈયું' - ત...] ઊંબરો જાતના કંદ અને શાક આખાં ને આખાં જમીનમાં વાસણમાં બનાવવા માટે લાકડાને ટુકડે. (૨) પગ-લૂંછણિયું ભરી ઊંધું મૂકી ઉપર અનિથી પકવવામાં આવતી વાની, ઊંબરિયે મું. [જઓ “ઊંબારિયું'.] બારણાના ઊંબર નીચે ઊંબડિયું
[નારને લાગતું સતિ નામનું પડ મુકાતો પથ્થર [ઊંમરે, ઊમરાનું નાની જાતનું ઝાડ ઊંધિયા . જિઓ ઊંધિયું.'] ગંજીફાની રમતમાં સર પાડ- ઊંબરી સ્ત્રી, [જ ઊંબરો + ગુ. “ઈ' પ્રત્યય.] નાનો ઊંધું . ઉપરને ભાગ નીચે અને નીચેના ભાગ ઉપર ઊંબરું ન. [સં. લટુમ્બર>પ્રા. યંવરમ-] ઉમરાનું ફળ, જાય એ પ્રકારનું ઊલટાયેલું, ચત્તાથી ઊલટું. (૨) (લા.) ઉમરું
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |