Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 384

ઊંડામણ
૩૩૯
ઊંધણિયાં
ઊંડાપણું, ઊંડાઈ. (૨) (લા.) જ્ઞાનની ઈચત્તા, જ્ઞાનશક્તિ જાડું ને બીજી બાજું પાતળું, શેડ-ઉતાર ઊંમણ ન. [જુઓ, ઊંડું' + ગુ. “આમણ' ત. પ્ર.] ઉદરપૂÉ)છડું વિ. [+જુઓ “પૂછડું .3(લા. શંકુ આકારનું ઊંડાપણું, ઊંડાણ
-~(૫)છું વિ. [+ “પૂછ' + ગુ. “ઊંત. પ્ર.] ઊંદર-પીધું, ઊંટાળી ગૂંઢળી ચી, જિઓ ‘ઊંડાળું-ગુંડાળું', + બેઉ સ્થળે ઊંદરપૂછડું, શેડ-ઉતાર
[નામની એક રમત ગુ. ‘ઈ’ ત. મ], ઊંટણું-ચૂંટળું ન. જિઓ “ઊંડળ-ગંડળ' ઊંદર-બિલાડી સ્ત્રી. [ + જુઓ “બિલાડી.”] (લા.) એ + ગુ. બેઉને “ઉ” ત..] કાવાદાવા, ખટપટ, ઊડળ ગુંડળાં, ઊંદર-વળ કું. [+ એ “વળે. ] મકાન ઉપર વરણ ફસાવટ
નાખતી વખતે વાંસ કે વળીઓ સરખાં રહેવા માટે બંધાતી ઊંઠાં ન, બવ. [ઓ “ઊંડુ'.] (લા.) મુઠિયાં કળાં બે ખપાટ
[દરિયું, કાળવાઈ ઊંડી સમી. [૨. પ્રા. વંહિમા, ગોળાકાર વસ્તુ, પિંડ, ઊંદર-વાઈ સ્ત્રી. [જ “ઊંદર' દ્વારા.] ઊંદર-ણિયું, પીંડી, પિશી. (૨) ઢેલ વગાડવાની દાંડી. [૦ ફેરવવી ઊંદરિયું ન. [ + ગુ. છઠું' ત. પ્ર.] ઊંદર પકડવાનું (ઉ. પ્ર.) દાંડી પિટાવવી, ઢઢેરે પિટાવવો, જાહેરાત કરવી] પાંજરું, કેળવાઈ. [૦ કામ (રૂ.પ્ર.) ધું કામ ] ઊંડી સ્ત્રી, એ નામની એક વનસ્પતિ, પુનાગ
ઊંદરિયા-પંથ (પન્ય) [જુએ “ઊંદરિયું’ + “પંથ'.] (લા.) ઊંડું વિ. [૨. પ્રા. ઉંમ-] સપાટીથી ઠીક ઠીક નીચેના પ્રાણનાથ સ્વામીએ અઢારમી સદીમાં સ્થાપેલે પરણામી ભાગમાં રહેલું, ગહન, અગાધ, (૨) અંદરના ભાગમાં લાંબે પંથ કે સંપ્રદાય. (સંજ્ઞા.)
[બાઝવાને રોગ સુધી ઠીક ઠીક વિસ્તરી રહેલું. ૩ (લા. ગંભીર, અધરું. ઊંદરી સ્ત્રી. માથા ઉપર કેટલી કેલી થઈ કચકચીને પોડાં (૪) કારસ્તાની, ધુતારું. [રા પાણીમાં ઊતરવું (કે પેસવું) ઊંધ સ્ત્રી. [જુઓ ‘ધું’.] ઊંધાપણું. (૨) ઊંધું -સમાસના (-પેસવું) (રૂ.પ્ર.મેટું જોખમ ખેડવું, મોટી જવાબદારી લેવી. પૂર્વપદે.) - પેસવું પેસવું) (રૂ.પ્ર.) જોખમ વહોરવું.-રામાં ઊતરવું - ઊંધ-કપરિયા સ્ત્રી. [ જુઓ, “ઊંધ-' દ્વારા.] વહાણમાં (રૂ. પ્ર.) બારીકીથી વિચાર કરો. ડાં મૂળ ના(નાંખવાં પાછલા મેરા પાસે જડવામાં આવતા અવળા વાંકાવાળી (રૂ.પ્ર.)કાયમને માટે ચાટી રહેવું. (૨) પાકું ચલણ હોવું રડી તાડી ગણતરી (રૂ. પ્ર.) લાંબા વિચાર. -ડી તપાસ (રૂ. પ્ર.) ઊંધ-કપાળિયું વિ. [ + જુએ “કપાળ' + ગુ, ઇયું” સારી રીતે ચોક્કસાઈથી કરવામાં આવતી જાંચ, “પ્રેબ.' ત. પ્ર.] લા.) અવળા વિચારનું. (૨) અવળા ધંધા -ડી નજર (રૂ.પ્ર.) સુફલ્મ રીતે નિરીક્ષણ, ઝીણામાં ઝીણું કરનારું તપાસ. ૦ઊતરવું (રૂ. પ્ર.) ખૂબ વિચાર કરવો. - ઊંધ-કપાળું વિ. [+ જ “કપાળ' + ગુ. ‘ઉં' ત. પ્ર.] અભ્યાસ (રૂ. પ્ર.) વિષયના હાર્દમાં ઊતરીને કરવામાં ઊપસી આવેલા કપાળવાળું. (૨) (લા.) ભાગ્યહીન, આવતું અધ્યયન. - ઘાટ (રૂ. પ્ર.) પાકી ગોઠવણ, - અભાગિયું તાગ (રૂ. પ્ર.) વિષયમાં ખૂબ અંદર સુધી પેસવું. - ઊંધ-કરમું વિ. [+ જુઓ “કરમ' + ગુ. “ઉં' ત. પ્ર.] ઊંધા મેહ-૫ (રૂ.પ્ર.) માયારૂપી ઊંડે કુવો]
કર્મનું, ચીંધ્યાથી ઉલટું કરનારું. (૨) શિષ્ટાચારથી વિરુદ્ધ ઊંડેર વિ. [ + ગુ. એ ત. ક,, સં. ૧ - > પ્રા. વર્તનારું. (૩) અભાગિયું, ભાગ્યહીન, કમનસીબ °ાર દ્વારા ] વધુ ઊંડું
ઊંધ-ખેદિયું વિ. [+ જુએ છેદવું - ગુ. “છયું” ક. પ્ર.], ઊંટણિયાં નં, બ. વ. શિંગડાં કૂટવાની જગ્યા, દુ-મું અવળાં કામ કરનારું. (૨) હુકમનો અનાદર કરનારું. (૩) મારવું (રૂ. પ્ર.) માથું મારવું]
(લા.) અકરમી, ભાગ્યહીન
[કામ ઊંદર ૫. [ સં. હજુ > પ્રા. યંત્ર ] એક ઘરાળ ઊંધ-૫ છું. [+જઓ ખેપ'.] મુર્ખાઈ ભરેલું જોખમી
ચેપનું પંછડીવાળું પ્રાણી, મુષક, ચ, ઉંદર [ઊંદરિયું ઊંધાપરિયું વિ. [+ જુએ “ખેટ' + ગુ. “ઇયું' ત. પ્ર.], ઊંદર-કણિયું ન, ઊંદર-કણી સ્ત્રી. દર પકડવાનું પાંજરું, ઊંધખેપિયું વિ. [+ જુઓ પ’ + ગુ. ઈયું' ત...] ઊંધા ઊંદર-કરણી સ્ત્રી. [+ સં. વળ] એ નામની એક ખેપ કરનારું, મૂર્ખાઈ ભરેલું જોખમી સાહસ કરનારું વનસ્પતિ
[પગદંડી ઊંધ-ઘલું વિ. [+જુઓ “ઘાલવું' + ગુ. “ઉં' ક. પ્ર.] મોટું ઊંદર-કેડી સ્ત્રી. [+ જુઓ કેડી'.] સાંકડી કેડી, સાંકડી ઊંધું નીચું રાખી ચાલનારું [ઊંધું-ચતું, અવળા-સવળું ઊંદર-ખરી સ્ત્રી. [ + જુઓ “ખરી'. ] ગાય ભેંસ બળદ ઊંધ-ચતું-નું) વિ. [+ એ “ચત'–ચત્ત' + ગુ. ‘ઉં' ત. પ્ર.]
વગેરેને ચારે પગે ખરી પાસે જરા ઊંચે લટકતી નાની ખરી ઊંધ-ચલું વિ. [+ જ આ “ચાલવું' + ગુ. ‘ઉં' ક. પ્ર.] નીચી ઊંદર-ખાદ, -ધ (ધ, ષ) સ્ત્રી. [+જુઓ “ખાધ'.] ઊંદરના નજર રાખી ચાલનારું. (૨) નીચ જોઈને કામ કરનારું. ખાવાથી અનાજમાં થતું નુકસાન
ઊંધ-છતું વિ. [ ઓ ઊંધ-ચતું'-“છ” – “ચ”] ઊંધુંચતું, ઊંદર-ઊંદરડી સ્ત્રી. [જ “ઊંદરડે' + “ઊંદરડી'.] અવળા-સવળું
[સ્વભાવનું, અવળચંડું (લ.) એ નામની એક દેશી રમત
ઊંધણ વિ. [જ એ “ઊંધું' + ગુ. “અણ' ત. પ્ર.] ઊંધા ઊંદરડી સ્ત્રી. [ જુએ “ઊંદરડે' + ગુ. ‘ઈ’ સ્ત્રી પ્રત્ય] ઊંધણવું સક્રિ. અનાજને પવનથી સાફ કરવું, વાવલવું, ઊંદરની એક નાની જાત
[ઊંદર ઊ૫ણવું. ઊંધણવું કર્મણિ, ક્રિ. ઊધણાવવું છે., સ. કિ. ઊંદરડે !. [ જુઓ “ઊંદર’ + ગુ. ‘ડું સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ઊંધણાવવું, ઊંધણવું જુએ ઊંધણમાં. ઊંદર-પી(પ)વિ. [+જ એ “પીછું'.](લા.) એક જ બાજ ઊંધણિયાં જ “ઊંઢણિયાં'.