Page Text
________________
ઊઢકવું
૩૨૮
ઉથલે
એક જાતની ચરબી. (૩) બકી
ઉતારવું છે., સ, ક્રિ. ઉતરાવવું પુનઃ પ્રે., સ. ક્રિ. ઊઢકવું અ. જિ. ઊંધું વળી જવું. ઊટકવું ભાવે., ક્રિ. ઉઢ- ઊતરવુંસ. ક્રિ. [, ૩-za->પ્રા. ઉત્તર-] ઓળંગવું, કાવવું છે., સ.કિ.
વટાવવું. (૨) પાર કરવું. (આને ભ.. માં પણ કર્તરિ–અર્થ ઊઢણ ન., –ણી સ્ત્રી. ઈઢાણી, ઉઢાણું
છે.) ઊતરાવું? કર્મણિ, સ. ક્રિ. ઉતારવું છે.. સ. ઊણપ (-4), -- (-ભ્ય) સ્ત્રી. [સં. નરવ- >પ્રા. ક્રિ. ઉતરાવવું પુનઃ પ્રે.. સ. કિ. ૩ ન.], પણ ન [સં. કનર્તન-> પ્રા. કનqળ] ઊતરવું? જુઓ “ઊતરવું૧૨માં. યૂનતા, એછાપણું, ઓછપ, અપૂર્ણતા, ડેફિશિયન્સી' (ન.મૂ. ઊતર્મુ-પતયું વિ. જિઓ “ઊતરવું' + ગુ. “હું” ભ. કું, શા.) (૨) (લા.) ભૂલ, ચૂક, એડ. (૩) હલકાઈ, નીચપણું દ્વિર્ભાવ ઘણી વાર વપરાઈને ઊતરેલું, જીર્ણ થયેલું, ઘસાયેલું ઊણવું સક્રિ. કપડામાં જ્યાંથી દોરા ઘસાઈ ગયા હોય ત્યાં ઊતવું અ. ક્રિ. વસૂકી જવું, ઉત્તવું. (૨) સડી જવું, બગડી દેરા ભરી લેવા, તૃણવું. (૨) વણાટમાંને છેડે ભાગ જવું. (૩) ભેજ લાગવાથી વાંકુંચૂકું થઈ જવું ખાલી રહ્યો હોય તે તાંતણાઓ મેળવી પૂરો કરવો. ઉgવું ઊતળું વિ. [સં. ઉત્તર->પ્રા. -] છાછરું, છીણું, કર્મણિ, ક્રિ. ઉણાવવું છે., સક્રિ.
છબછબિયાં થાય તેટલું કણાશ (૩) સ્ત્રી. [જુઓ “ઉણું + ગુ. આશ' ત. પ્ર.] ઊતિ સ્ત્રી. [સં] ઇરછા, વાસના, કર્મ-વાસના
ઊણપ, યૂનતા, (૨) (લા.) હલકાઈ (૩) ભૂલ • ઊથ૮ કિ. વિ. [જુઓ “ઊથડવું'.] ઉથડક, ઉપલક. (૨) ઊંચક ઊણું વિ. [સં. કન->પ્રા. કામ-] પૂરું ન ભરાયેલું. (૨) ઊથવું અ. કિ. અથડાવું, ટિચાવું. (૨) ઠોકર ખાવી. (૩) (લા.) કચાશવાળું. (૩) ન. (લા) એાછું આવવાપણું, ખાટું ભટકાઈને પાછું પડવું. (૪) (લા.) આડે રસ્તે જવું. (૫) લાગવું એ. [પેટ (રૂ.પ્ર.) મનમાં વાત ન રાખી શકે સગાઈ કરેલ વર કે કન્યામાંથી એક મરણ પામતાં જીવનારે એવી સ્થિતિ. (૨) હલકટ માણસ].
છૂટું થવું. ઊથવું ભાવે, ક્રિ. ઉથડાવવું છે., સ. ક્રિ. ઊણે વિ. સં. નવ->પ્રા કઈથરમ–] વધારે ઊણું ઊથર્ડ વિ. [ઓ “ઉથડવું’ + ગુ. “ઉ” કવાચક પ્ર.] ઊત૮ (ડ) સ્ત્રી. જિઓ “ઊતડવું'.] સીવેલો ભાગ ઉથડાવનારું (બા કે એવી વાસણની ખામી) ઉપાડનારું. ઉતરડવાની ક્રિયા
(૨) ન. ઉપડેલે ઘાટ ઊતવું સક્રિ. “જુઓ “ઉતરડવું ઊતાવું કર્મણિ, જિ. ઊથથવું અ. ક્રિ. ઊખડવું. (૨) દેવું. આપવું (જ.). ઊથન ઉતારવું .સ.કિ.
થાવું ભાવે, ૪િ. ઊથથાવવું છે., સક્રિ. ઊતર (-૨) સ્ત્રી. [જુઓ “ઊતરવું] ઊતરવાની ક્રિયા. ઊથમી સ્ત્રી. [ઓ “ઉથમ્' + ગુ. ‘ઈ’ સ્ત્રી પ્રત્યય (લા) (૨) (લા.) પદાર્થ. (૩) પાક, ઊપજ
વાંઝણી-સિંહણ ઊતર-ચડ(-) (ઊંતરય-ચડય-ઢય) સ્ત્રી. [જ “ઊતરવું ઊથમી જીરું ન. હથમેં જીરું, એથમી જીરું, ઇસબગુલ
+ “ચડ(-)વું.'] વારંવાર ઉતરવા-ચડવાની ક્રિયા. (૨) ઊથયું વિ. અવળું, ઊલટ થયેલું, ઊંધું (લા.) વિ. ભારે હલકું. (૩) જાડું-પાતળું. (૪) નરમ-ગરમ ઊથયું જીરું નાં ઊથમી કે એથમી જીરું, ઇસબગુલ ઊતર-પીતર (ઊતર-પાતરય) સ્રરી. [જુઓ “ઊતર'નો દ્વિભવ.] ઊથલ (-ય) સી. (દે. પ્રા. ર૭, પરિવર્તન] ખેતરના કરજનું ચુકવણું, હિસાબની ચેખવટ
એકથી બીજા શેઢા સુધી સાંતી ચલાવવાના કેરે. (૨) વિ. ઊતર-બાજી (ઉતરય) સ્ત્રી. [+ જુઓ બાજી'.] ગંજીફાનાં પાનાં ઉપર-નીચે થયેલું, ઊલટપાલટ થયેલું, ઊંધું થતું ખસી પડેલું એક પછી એક ફેંકાતાં હોય એવી રમત
ઊથલ-૫-૫)થલ (ઉથ-પ(-)થલ્ય) સ્ત્રી. [દે, મા. ઊતરવું અ.ક્ર. (સં. અા ઉપ.> પ્રા. ગો> ગુ. “'+ હત્યg-Gરયા] (પદાર્થની) ઊંધું-ચતું થઈ જવાની ક્રિયા. (૨)
તરવું; એને સં. રક્ત સાથે સંબંધ નથી.] ઉપર કે ઊંચેથી (લા) માટે ફેરફાર, આકરું પરિવર્તન. (૩) નાણાંને નીચેની બાજુએ જવું યા આવવું. (૨) અસ્ત પામવા જવું, શરાફી પ્રબળ વહીવટ–જેમાં ભાવની ચડ-ઊતરના પલટા આથમવું. (૩) ઊપજવું, પેદા થવું. (૪) ઓછું થવું, ઘટ આવ્યા કરે. (૪) ટાળે, ધાંધલ, અંધાધૂંધી, અરાજકતા. થવી. (૫) (લા.) કામ કરવા મંડવું. (૬) (કેફ) છે [૧ થવું (ઉ.પ્ર.) ઊબકા આવવા. (૨) અવ્યવરિત હાલત થ. (૭) ફીકાશ આવવી. (૮) (રમતમાં પાનું કે સાગઠી થવી. (૩) પલટાઈ જવું].
[(૨) અસ્થિર ચા કાંકરીથી) દાવ ખેલા. (૯) ગંધ ચાલી જવી. (૧૦) ઊથલ-મે (ઉથ) વિ. [+ જુએ “ભે’.] ભયથી ઉથલી પડેલું. ઘરડું થવું. (૧૧) નરમ પડવું. (૧૨) (હોદ્દા કે અધિકાર ઊથલવું અ. ક્રિ. [દે.પ્રા. કચેરું] પરિવર્તન થવું, ઊલટી પડવું, કે નોકરીમાંથી) ફોરેક થવું. (૧૩) (તેલમાં બરાબર થવું. ઊંધું-ચતું થઈ પડવું. (૨) ગબડી પડવું. ઊથલાવું ભાવે., કિં. (૧૪) નિરુપયેગી થવું. (૧૫) વાસી થતાં સડવાની દિશામાં ઉથલાવવું છે.. સ. ક્રિ. મુકાવું. (૧૬) ઉતારો કરે, વાસે કરે. (૧૭) હરીફાઈ ઊથલ S. [દે પ્રા. હત્યમ-] ઉથલી પડવાની ક્રિયા. (૨) કરવી. (૧૮) ધ્યાનમાં આવવું, સમઝાવું. (૧૯) ખડી જવું ગબડી પડવાની ક્રિયા. (૩) પુનરાવૃત્તિ, બેવડાવાપણું. (૪) (૨૦) ઘાટ મળવે. [ઊતરી આવવું (રૂ.પ્ર.) વંશમાં પેદા પ્રત્યાઘાત, સામી ક્રિયા. (૫) સામે હુમલો. (૬) પશુથવું, જન્મવું. ઊતરી જવું (રૂ.પ્ર.) રસહીન થવું. (૨) કમી એમાં થતો ગર્ભપાત. (૭) રાગમાં કે એની તરજમાં કરથવું, ફારેક થવું. ઊતરી પહેલું (રૂ.પ્ર.) ગુસ્સે થવું.] (ભ. વામાં આવતા ફેરફાર. (સંગીત.) (૮) મધ્યકાલીન આખ્યાનક.માં અને કર્તરિ પ્રગ.) ઊતરવું ભાવે, કિ. કાવ્યોમાં કડવાના અંતભાગમાં આવતું વલણ (જેમાં
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |