Page Text
________________
ઊજળનું
૩૨૬
ઊડ
ઊજળવું અ.ક્રિ. [સં. ૩૬-૩૪- > પ્રા. ૩૪.] ઊજળું ઊઠ ન. અવળે રસ્તો. (૨) (લા.) છેતરપીંડી થવું, પ્રકાશિત થવું. (૨) શોભાયમાન થવું, દીપવું. ઊજળાવું ઊક-ઊડ(ઊઠથ – હઠય) સ્ત્રી. [જુએ “ઊઠવું, કિર્ભાવ.] વારંવાર ભાવે., ક્રિ. ઉજળાવવું છે., સ.ક્રિ.
ઊઠવાની ક્રિયા ઊજળી નેમ (–મ્ય) શ્રી. જિઓ “ઉજળ + ગુ. “ ઊઠક-બેઠક (ઊઠક-બૅઠેક) સ્ત્રી, જિઓ “ઊઠવું-બેસવું.]
સ્ત્રી પ્રત્યય + જુઓ “એમ”.] અષાઢ સુદિ નવમીને દિવસ વારંવાર ઊઠવું બેસવું એ. (૨) (લા.) વ્યાકુળતા, માનસિક ઊજળી-૫રજ સી. [જુઓ “ઊજળ + ગુ. ‘ઈ’ પ્રત્યય અશાંતિ, ચિંતાતુરપણું
+ જુઓપરજ.”] ઊજળી પ્રા. (૨) ભીલની એક જાત ઊઠણ ૫. દિવસ, વાસે ઊજળું વિ. [સં૩ssa- > પ્રા. ૩૦-] ઉજાશવાળું, ઊઠણી વિ, સ્ત્રી. [જુઓ “ઊઠવું” + ગુ. “અણું કૃપ્રિ.+ “ઈ'
અજવાળું બતાવતું. (૨) ગૌર વર્ણનું, ગોરું. (૩) (લા.) કલંક સ્ત્રી પ્રત્ય] (લા.) વારંવાર દુખવા આવી છે તેવી (આંખ) વગરનું, નિર્મળ. (૪) ઉચ્ચ વર્ણનું, ઊંચી જ્ઞાતિનું. (૫) પૈસે ઊઠતાં-વંત, ઊઠતાં-વાંત કિ.વિ. [+ગુ. ‘તું' વ. ઉ. + ‘વેંત ટકે સુખી, સાહુકાર. (૬) શુભ, મંગળ. (૭) ન. વૃદ્ધના મરણ “વાંત' નિરર્થક ઉમેરણ] ઊઠીને તરત જ પાછળ કરવામાં આવતું કારજ. [ળા પગનું, -ળાં પગલાંનું ઊઠબેઠ (ઉઠ-બૅઠય) સ્ત્રી. [‘ઊઠવું + બેઠું' દ્વારા] વારંવાર (૨.પ્ર) શુકનિયાળ. (૨) (કટાક્ષમાં) અપશુકનિયાળ. -ળાં ઊભા થવું અને બેસી જવું, ઊઠ-એસ. (૨) સાથે બેસવાને કપડાં, -ળાં લુગડાં (રૂ.પ્ર.) સારી પ્રતિષ્ઠા-આબરૂ. ૦કરવું મિત્રાચારીને વ્યવહાર. (૩) ફિકરને લીધે વારંવાર ઊભા થવું (રૂ.પ્ર.) આબરૂ વધારવી. (૨) ફાયદો કરી આપો . (૩) –બેસવું એ. (૪) (લા.) અજંપ, બેચેની, અકળામણ. (૫) સારું કામ કરવું. ખરચ (રૂ.પ્ર.) ઘરડા માણસના મરણ સુવાવડની ગભરામણ પાછળ કરાતે વરે. ૦ ફટ(ક), કટાક (રૂ.પ્ર.) સાવ સફેદ. ઊઠબેશ,-સ (ઉઠવા-બેશ્ય,–સ્ય) સ્ત્રી, જિઓ “ઉઠવું' + હલ (રૂ.પ્ર.) ફૂલ જેવું સાવ સફેદ. ૦બાંગ (ઉ.પ્ર.) તદન બેસવું'.] ઊભા થવું અને બેસી જવું એ. (૨) (લા.) અજંપ, સફેદ. (૨) ચકચકતું. ટમેટું (રૂ.પ્ર.) હસતો ચહેરે. વાજળું બેચેની (૩.પ્ર.) પ્રકાશિત, તેજદાર. વાળવું (રૂ.પ્ર.) ફાયદે કાઢો. ઊઠવવું સ. ક્રિ. [સં. હત્યાન-> પ્રા. ૩૦-દુ] ઉઠાડીને -ળે લૂગડે (રૂ.પ્ર.) આબરૂથી.-ળે બગ(રૂ.પ્ર.) કપટી માણસ. દડાવવું, ઉશ્કેરીને દેડાવવું. (૨) હલ્લો કરો, ચડાઈ -ળા દહાડે(-દા:ડાં) (રૂ.પ્ર.) શુભ અવસર, આનંદ મંગળને કરી જવું પ્રસંગ]
ભપકો ઊઠવું અ, ક્રિ. [સં. ૩૮-સ્થા=વાથ->પ્રા. ] ઊભા થવું, ઊઝક-તૂઝક (‘ઊઝકથ-તુઝકથ) સ્ત્રી. [રવા.] ટાપટીપ, ભવ્યતા, બેઠા થવું. (૨) નિદ્રામાંથી જાગવું. (૩) ઊપસી આવવું, ઊંઝવું અ.જિ. ઉછાળો માર, લંગ મારવી, કદવું. (૨) (૪) નબળું થવું, મંદ થવું. (૫) (લા.) નુકસાન થવું. (૬) (લા.) ચંચળ હોવું. ઊઝકાવું ભાવે., ક્રિ. ઉઝકાવવું છે., સ્પષ્ટ થવું, ખીલવું. (૭) નીવડવું. ઉકાવું ભાવે, કિં. સ. ક્રિ.
ઉઠાડવું, ઉઠાવવું પ્રે., સક્રિ. એ. નાં બંને રૂપમાં અર્થઊઝરવું, ઊઝરાયું “જુઓ “ઉજરમાં.
ભેદ છે, જુઓ તે તેના સ્થાન ઉપર. [ઊઠી ચાલવું (રૂ.પ્ર.) ઊઝરેલ-૫ઝરેલ વિ. [‘ઊઝરેલનું દ્વિત્વ. જેઓ ઊજવું' + મરણ પામવું. ઊઠી જવું (રૂ.પ્ર.) ખસી જવું, ચાલ્યા જવું.
ગુ. ‘એલ’ બી. ભૂ.ક] ઉછેરીને મોટું કરવામાં આવેલું, (૨) ભણવાનું છોડી દેવું. ઊઠીને (રૂ.પ્ર.) જાત, પિતે. ઊછરીને મોટું થયેલું
ઊઠીને બેઠું થવું (બેઠું) (રૂ..) મંદવાડમાંથી સાજા થવું. ઊઝલવું સ જિ. પાણી અથવા બીનું પ્રવાહી એક વાસણ. –ની ઊંડવી (રૂ.પ્ર.) નુકસાન થવું] માંથી બીજામાં રેડવું. ઊઝલાવું કર્મણિ, કિં.
ઊડવું-બેસવું-બેસવું) અ.કિ. [+ જુએ બેસવું'.] વારંવાર ઊંઝવવું સ.ક્રિ. [સં. ૩રા-] ત્યાગ કરે, છેડી દેવું ઉઠવું –બેસવું. (૨) કુદકા મારવા. (૩) (લા.) ચિંતાતુર થવું. ઊટ, ૦૩ પં. [+ગુ. ‘ડું સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ગાડાનો ધંસરી [ઊડતાં-બેસતાં (બેસતાં) (રૂ.પ્ર.) વારંવાર, વારે ઘડીએ. બંધાય છે તે નીચેનો ટેકે, ઊંટ
(૨) નક્કી કરવાનો નિરધાર કરતાં]. ઊટક-
નક ., ન. [ઓ “નાટક”ને દ્વિર્ભાવ.] (લા.) અહીં ઊઠવેઠ (કાઠ-વેઠેથ) સ્ત્રી. [જુએ “ઊઠ-બેઠ; અપ ટુ-વટું તહીનું કામ, અનિશ્ચિત કામ
મળે છે.] ઊઠબેઠ. (૨) (લા) સેવા-ચાકરી, સારવાર. (૩) ઊટકવું સક્રિ. માંજવું, સાફ કરવું, અજવાળવું. ઊટકાવું વૈતરું. (૪) સંભાળ લેતાં પડતું દુઃખ કર્મણિ, ક્રિ. ઉટકાવવું પ્રે., સ.કિ.
ઊડાં ન, બ.વ. [જુએ “ઠું'.] “સાડાત્રણના પાડા કે ઊટણું ન. જુઓ “ઉગટણું'.
ઘડિયા. [ભણાવવાં (રૂ.૫.) ભ્રમમાં નાખવું, છેતરવું] ઊટવાવું અ.ક્રિ. ચાળવું, ચપડાવું, મદિંત થવું. (૨) (લા) હું ન. [સં. અર્ધ ચતુર્થ-> પ્રા. મય-મર સાડા ત્રણની નાશ થા, મરી જવું. ઉટવાવાયું ભાવે., કિ, ઉટાવવું સંખ્યા. (૨) ઊઠાંને ઘડિયે. [-ડાં સુધી ભણવું (રૂ.પ્ર.) ., સ.કિ.
તદ્દન અભણ હોવું. ઊડેલ (રૂ.પ્ર.) વંઠી ગયેલું (માણસ). ઊટે- પુ. જિઓ “કોને દ્વિભવ.] અનાજને ખાંડયા ઉકેલ પાનિયું (રૂ.પ્ર.) પાના ઉપરથી-સજજનેની ઝાટકથા પછી રહેલાં કેતરાં. (૨) (લા.) સર્વનાશ
યાદપથીમાંથી જેનું નામ નીકળી ગયું છે તેવું પતિત] ઊઠવું, ન. [જુઓ ઊઠ'.] સાડા ત્રણ આંક. (૨) વિ. ઊઠ (ડ) સ્ત્રી. [જુઓ ‘ઊડવું.'] ઊડવાની ક્રિયા કે રીત. સાડા ત્રણ
(૨) ઉડવાની ઝડપ
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |