Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 346

ઉન્મૂલ
**' ત.પ્ર.] “ના તરફ મેઢું રાખી રહેલું, ઉત્કંઠાથી જોતું, આતુર, શહ શ્વેતું. (ર) તત્પર, તૈયાર. (૩) નારાજ, હું જોતું
ઉન્મૂલ વિ. [સં. વ્ + મૂહ, સંધિથી] જડથી ઊખડી પડેલું ઉન્મૂલન વિ. સં. વ્ + મૂન, સંધિથી] સમૂળ નાશ, બરબાદી, સર્વનાશ, જડમૂળમાંથી ઉખેડી નાખવું એ, નિકંદન ઉન્મૂલનીય વિ. [સં. ૩૦ૢ + મૂનીથ, સંધિથી] જડમૂળમાંથી
ઉખેડી નાખવાનાશ કરવા-કરાવા પાત્ર
૩૦૧
ઉન્મુલિત વિ. [સં. વ્ + મૂર્ત્તિત, સંધિથી] જડમૂળમાંથી ઉખેડી નાખેલું. (ર) સંપૂર્ણ રીતે નાશ કરી નાખવામાં આવેલું
ઉન્મેષ, પું., ષણ્ન. [સં. વ્ + મેષ, -ળ, સંધિથી] આંખના ઉઘાડ, (૨) પલકારા, આંખની ઉઘાડવાસ. (૩) સ્ફુરણ. (૪) વિકાસ, ખિલવટ, (૫) પ્રસારણ, કેલાવે ઉન્મેષ-પદ્ધતિ શ્રી. [સં.] કેડદ્રાનુસારી પદ્ધતિ, કૅન્સેન્ટ્રિક મેથડ-પ્લૅન' (દ. ખા.)
ઉપ- ઉપ. [સં.] પાસે નજીક ગૌણ આરંભ ઉપર અધિક વગેરે અર્થ .બતાવતા ઉપસર્ગ. (ગુજરાતીમાં મુખ્યત્વે સં. શબ્દોમાં, કવચિત્ નવા ઊભા કરેલા ગુ. શબ્દમાં પણ; જેમકે ઉપ-આના વગેરે આનાના સેળમા ભાગ') ઉપ-કક્ષ વિ. [સ.] ખભા સુધી પહોંચતું [પેટા-વાત ઉપ-કથની સ્રી. [+ જએ ‘કથની.' ] ચાલુ વાતમાંની ઉપ-કથા શ્રી. [સં.] આડકથા, ગૌણ કથા
દીકરી
ઉપ-કન્યા સ્ત્રી [સં. ] દીકરીની બહેનપણી, (૨) પાલિત [‘ઍપેરેટસ’ (પેા,ગેા.) ઉપ-કરણ ... [સં. ] સાધન-સામગ્રી. (૨) ઉપકરણી વિ. સં., પું.] સહાયક, મદદ-ગાર ઉપ-કલા(-ળા) સ્ત્રી. [સં.] કલાના અંગમાં સમાઈ જતી ગૌણ કલા
ઉપ-કવિ હું. [સં.] શિખાઉ કવિ
[પાસે ઉપ-કંઠ (-કટ) ક્રિ. વિ. [સં.] કાંઠા નજીક. (૨) નજીક, ઉપર્યું-પ્રદેશ (-કર્ણા) પું. [સં.] કાંઠાની નજીકના પ્રદેશ ઉપડી (કણ્ઠી) ન. [નવા ઊભા થયેલા શબ્દ] ખાટું ત્રાજવું ઉપ-કંથ (કન્થ) •પું. [+ જ ગ્રંથ'.] ઉપ-પતિ, આશક,
Jain Education International_2010_04
ઉપ-ગતિ
ઉપકાર કરવામાં આવ્યું હેાય તેવું, આભારી, કૃતજ્ઞ. (૩) સાધનરૂપ, હથિયારરૂપ
ઉપ-કાર્ય વિ. [સં.] ઉપકાર કરવા-કરાવા જેવું ઉપ-કુલપતિ પું. [સં.] ગુરુકુલ-વિદ્યાપીઠ-વિશ્વવિદ્યાલય તેમજ સ્વતંત્ર રાખ્યુંમાં વરિષ્ઠ અધિકારીની તરતની નીચેના અધિકારી, વાઇસ-ચાન્સેલર' ( નવી પરિભાષા પ્રમાણે ‘કુલપતિ’-ચાન્સેલર’ માટે ‘કુલાધિપતિ’ અને ‘ઉપકુલપતિ’તે માટે ‘કુલપતિ’ શબ્દો પ્રચારમાં આવ્યા છે.) ઉપ-કૃત વિ. [સં.] જેના ઉપર ઉપકાર કરવામાં આવ્યા છે તે, આભારી, એશીંગણ, અહેસાન-મંદ ઉપ-કૃતિ શ્રી. [સં.] ઉપકાર, આભાર, પાડ ઉપ-કેશ કું., ખ.વ. [સં.] બનાવટી વાળ
ઉપ-કે’દ્ર (કેન્દ્ર) ન. [સં.] ગૌણ કે'દ્ર, સહાયક કેંદ્ર, ‘સેકન્ડરી સેન્ટર’ [‘એડ્જેસન્ટ એંગલ’. (ગ.) ઉપ-કાણ પું, [સં.] ખુણાની પાસેને ખૂણે, આશ્રિત ખૂણે, ઉપ-કેશ(-ષ) પું. [સં.] કળીનું બહારનું ઢાંકણ, (ર) ફૂલની આસપાસ અનિયમિત રીતે ઊગેલાં પાંદડાંના જથ્થા. (૩) લઘુ શબ્દકાશ, પોકેટ ડિનેરી’ ઉપ-કેષ્ટક ન. [સં., પું.] મુખ્ય કાષ્ટકને સહાયક નામે કાઠી, પેટા-ફાડા
યાર
ઉપ-કાર પું. [સં.] આભાર, અહેસાન, પાડ, સપાડું. (૨) કૃપા, મહેરબાની. (૩) બદલાની આશા વિનાની ભલાઈ, (૪) સહકારી સાધન, (તર્ક.) [કરનારું ઉપકારક, -કર વિ. [સં.], -કર્તો વિ. [સં., પું.] ઉપકાર ઉપ-કારણ ન. [સં.].ગૌણ કારણ [કૃતજ્ઞતા ઉપકાર-ભાનન. [સં.] બીજાએ કરેલા ઉપકારના ખ્યાલ, ઉપકાર-શ વિ. [સં.] આભાર નીચે દબાયેલું, આભારી ઉપકારવશતા શ્રી. [સં.] આભારી હેાવાપણું ઉપકારાર્થે, થે ક્રિ.વિ. સં. + ગુ. એ' સા.વિ., પ્ર.] ઉપકાર કરવા માટે, ભલું કરવા માટે
ઉપકારિણી વિ., સ્ત્રી. [સં.] ઉપકાર કરનારી (સ્ત્રી) ઉપકારતા શ્રી. [સં.] ઉપકારી હાવાપણું ઉપકારી વિ. [સં., પું.] ઉપકાર કરનારું. (૨) જેના ઉપર
ઉપ-ક્રમ હું. [સં.] આરંભ, શરૂઆત. (૨) અ શ્રય, ‘ઑસ્પિ સિસ’ (૩) તાત્પર્યંના નિર્ણય એટલે ખરા આશય નક્કી કરનારાં સાત સાધને માંનું પહેલું સાધન. (તર્ક.) ઉપ-ક્રમણિકા સ્ત્રી. [સં.] નાની પ્રસ્તાવના ઉપ-ક્રમણીય વિ. [સં,] ઉપક્રમ કરવા જેવું, કહેવા યેાગ્ય એજાર,ઉપક્રમેાપસંહાર (-સહાર) પું., ખ.વ. [ + સં. ૩૫-Äëાર] વિષયના આરંભ કરી એનેા નિયાત્મક અંત. (વેદાંત.) ઉપ-ક્રિયાપદ ન. [સં.] સહાયક ક્રિયાપદ, ગૌણ ક્રિયારૂપ ઉપ-ફ્રેશ હું. [સં.] નિંદ્યા. (૨) ઠપ¥ા. (૩) તિરસ્કાર ઉપ-ક્ષય પું. [સં] ઘટાડો, ક્ષીણતા .
ઉપ-ક્ષિપ્ત વિ. [સં.] સૂચવેલું. (ર) આરંભેલું, શરૂ કરેલું ઉપ-ક્ષેપ પું. [સં.] સૂચન. (૨) આરંભ, શરૂઆત. (૩) થાપણ, (૪) તિરસ્કાર. (૫) ધમકી ઉપ-ખંઢ (−ખણ્ડ) પું. [સં.] પૃથ્વી ઉપરના ખંડોમાંને પ્રત્યેક ખંડને! નાના ખંડ, પેટા-ખંડ ( જેમકે એશિયામાં ભારત વગેરે) [સ્વીકારેલું ઉપ-ગત વિ. [×.] નજીક જઈ રહેલું. (૨) મેળવેલું. (૩) ઉપ-ગતિ, સ્ત્રી,, -મન ન. [સં.] નજીક જવાપણું. (૨) અંગીકાર. (૩) જ્ઞાન, સમઝ [જેવું. (૩) સમઝવા જેવું ઉપ-અન્ય વિ. [સં.] નજીકમાં જવા જેવું. (ર) સ્વીકારવા ઉપ-મા વિ., શ્રી. [સં,] આપેલા વાંકની પાસે ને પાસે જતી હોવા છતાં અમુક નક્કી કરેલા અંતર સુધીમાં વાંકને પહોંચે નહિ તેવી લીટી, સિમ્ટટ', (ગ.) ઉપ-ગામ ન. [+ ”આ ગામ'. ] ગામની નજીકમાં વસેલું પરું, ઉપ-ગ્રામ, સમર્ખ’
ઉપ-ગામી વિ. સં., પું.] નજીક જનારું ઉપ-ગિરિ પું. [સં.] મેાટા પહાડ પાસેના નાના ડુંગર ઉપ-ગીતિ સ્ત્રી. . ‘[સં.] આર્યાં છંદના ઉત્તરાર્ધ-એ માપનાં