Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 345

ઉન્નત-ચૌવના
ઉન્નત-યૌવના વિ. સ્ક્રી. [સં.] મધ્યા પ્રકારની નાચિકાના એક ભેદ. (કાવ્ય.)
૩૦૦
ઉન્નતલક્ષી વિ. [સં., પું] ઊંચું લક્ષ ધરાવતું, મહત્ત્વાકાંક્ષી ઉન્નત-લેન્સ પું. [ + જુએ અં. ‘લેન્સ’] વચ્ચેથી ઊપસેલે
ગાળ કાચ
ઉન્નત-શિર વિ. [સં. ઉન્મત્તશિરસ નું પ્ર. વિ., એ.વ. ઉન્નતરિારા: પું.] ઊંચા માથાવાળું. (૨) (લા.) અભિમાની, ગીલું
ઉન્નત-સ્થાન ન. [સં.] ઊંચે આવેલી જગ્યા. (૨) ઉન્નત-પદ ઉન્નત-સ્થિતિ સ્ત્રી. [સં.] ચડતી દશા, અભ્યુદય, ચડતી ઉન્નત કી વિ. [ + સં. મા↑ પું.] ભવ્યતાની ઊંચાઈ તરફ ખેંચતાર, ‘એલિવેઇટિંગ’ (ન. ભા.) [સ્થિતિ ઉન્નતાવસ્થા સ્ત્રી, [ + સં. અવસ્થા ] ઊંચી દશા, ઉન્નત ઉન્નતાંશ (-તાશ) પું. [+ સં. મં] ઊંચી બાજુના ભાગ. (૨) આકાશી પદાર્થ ક્ષિતિજથી-એટલે આકાશ અને પૃથ્વી સાથે મળતા દેખાય છે તે કલ્પિત રેખાથી-કેટલે ઊંચા છે એ બતાવનારા ખૂણાનું માપ. (ખગાળ.) ઉન્નતાંશ-કાણુ (-તાશ-) પું. [સં.] એવા.ઉન્નતાંશથી વ્યક્ત થતે ખૂણેા. (ખગાળ.)
સ્થાપનાર સરકારી અમલદાર,
ઉન્નતિ શ્રી. [સં., વ્ + ત્તિ, સંધિથી] ઊંચે જઈ રહેલી સ્થિતિ, ચડતી. (ર) આબાદી. (૩) મહત્તા ઉન્નતિ-અધિકારી વિ. [સં., સંધિ વિના, પું.] નવું નવું મેળવી એની વ્યવસ્થા ‘રેલમેશન--ઑફિસર’ ઉન્નતિકર વિ. [સં.], ~ર્તા વિ. [સં., પું,], ઉન્નતિ-કારક વિ. [સ.] ઉન્નતિ તરફ લઈ જનારું, ચડતી કરનારું ઉન્નતિ-યાદ પું. [સં.] આશાવાદ અને નિરાશાવાદ વચ્ચેની સમાધાનકારક વૃત્તિથી ચડતીની સંભાવનાના મત-સિદ્ધાંત, ‘મેલિયેારિઝમ' (અ. ક.)
ઉન્નતિવાદી વિ. [સં., પું.] ઉન્નતિ-વાદ્યમાં માનનાર ઉન્નતિ-સંપાદક, (–સમ્પાદક), ઉન્નતિસાધક વિ. [સં.] ઉન્નતિ લાવી આપનારું
ઉન્નતેદર વિ. સં. ઉમ્મત્ત + ૩] ઊંચી કાંદવાળું, (૨) જેને ચાપ ઉપરની બાજુ ઊપસેલા હોય તેવું. (ગ.) (૩) અહિગળ [‘કૅવેકસ ઍગલ' ઉન્નતાદર-કાણુ છું. [સં.] બે કાટણા કરતાં મોટા ખૂણેા, ઉન્નયન ન. [સં. વૂ+નથન, સંધિથી] ઊંચે લઈ જવાની ક્રિયા, (૨) સરખું – સીધું કરવાપણું. (૩) વિશેષ વાત ઉપરથી સાધારણ વાતનું અનુમાન. (તર્ક.) ઉન્નાબ ન. [અર.] જુએ ‘ઉનાખ’. ઉન્નિલેખન ન. [×. ઉક્ + નિòલન, સંધિથી] ધાતુ પથ્થર વગેરેમાં કાતરી ખેાઢેલ કે ઉપસાવેલ અક્ષર-લેખન, એપિગ્રાફી' (ર. વ.)
ઉન્નય વિ. [સં. વ્ +ભૈત્ર, સંધિથી] અનુમાન કરવા જેવું ઉન્મજન ન. [સં. ૩૬ + મનન, સંધિથી] તરી ઉપર આવવું એ, તરી બહાર નીકળી આવવું એ
ઉન્મત્ત વિ. સં. વ્ + મત્ત, સંધિથી] મદને લીધે છકેલું. (ર) ગાંડું. (૩) મદાંધ, અહંકારી, મદમસ્ત. (૪) ઉદ્ધત,
Jain Education International2010_04
ઉન્મુખ
તાકાની ઉન્મત્ત-તા સ્ત્રી, [સં.] ઉન્મત્ત હોવાપણું ઉન્મત્ત-પ્રલાપ પું. [સં.] ગાંડપણને લઈ કરવામાં આવતા બબડાટ, પાગલના એકવાટ [કરનાર ઉન્મત્ત-વેશ(-ષ) વિ. [સં.] ગાંડા જેવા પેશાક ધારણ ઉન્મન વિ. [ર્સ, ક્ + મનસ્ = ઙન્નનમ્ નું પું, એ, વ, ઉન્મનાઃ અને ત., એ. વ. ઉન્મત્ત:, ઉન્મનક વિ. [સં.], ઉન્મનિયું વિ. [+ ગુ. યું' ત. પ્ર.], ઉન્મનું વિ. [+ ગુ. ” ત. પ્ર.] જેનું મન ઊંચું થયું છે તેવું, દિલગીર,શાકાતુર
ઉન્માદ પું. [સં. ર્ + માર્, સંધિથી] ઉન્મત્તપણું, ગાંડપણ, ઘેલછા. (૨) તેર, મદ. (૩) તેક્ન. (૪) સંનિપાતના એક પ્રકાર, (૫) એક વ્યભિચારી ભાવ. (કાવ્ય.) ઉન્માદક વિ. [સં. વ્ + માળ, સંધિથી], -કારી વિ. [સં., પું.] ઉન્માદ કરનારું
ઉન્માદ-ગ્રસ્ત વિ. [સં.] ગાંડપણથી ઘેરાયેલું ઉન્માદ-ચિકિત્સા સ્રી. [સં.] ગાંડપશુ મટાડવાના ઉપચાર ઉન્માદ-દશા સ્ત્રી, [સં.] ગાંડપણની હાલત ઉન્માદન ન. [સ. વ્ + માન, સંધિથી] કામાસક્ત સ્ત્રીપુરુષોને ઉન્મત્ત દશામાં નાખી દેનારું મનાતું કામદેવના પાંચ ખાણેમાંનું એક
ઉન્માદરેગ પું. [સં.] ગાંડપણના રાગ, ચિત્ત-ભ્રમ ઉન્માદ-શ વિ. [સં.] ગાંડું થયેલું. (ર) ક્રિ.વિ. ઉન્માદી ઉન્માદ-વાયુ પું. [સં.] ગાંડપણ ઉપજાવનારા શરીરમાંના વાયુ
ઉન્માદારેાગ્ય-ભવનન. [ + સં. મારોટ્ + સં.] ગાંડાં માણસેાને રાખી સારવાર અને સંભાળ આપવામાં આવે છે તેવી ‘ઇસ્પિતાલ', ‘યુનૅટિક એસાઇલમ' (ગા. મા.) ઉન્માદિયું વિ. [સં. ૩માર્ + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર.], ઉન્માદી વિ. [સં., પું] મત્ત, ગાંડું
ઉન્માર્ગ પું. [સં. હવ્ + મા], સંધિથી] ઊલટ માર્ગ, ખરાખ રસ્તે. (૩) અનીતિના રસ્તા ન્માર્ગ-ગમન ન. [સં.] ઉન્માર્ગ તરફ જવાનું ઉન્માર્ગે-ગામી, ઉન્માર્ગ-વતી, ઉન્માગી વિ. [સં., પું.] ઉન્માર્ગે ચાલનારું (૨) (લા.) કુછંદી, વિષયાસક્ત. (૩) ચેર,
લખા, ડાકુ
ઉન્મિતિ શ્રી. [સં. હવ્ +મિતિ, સંધિથી] સમીકરણેામાંથી ચેડાં અન્યક્તવાળાં સમીકરણ બનાવવાં એ, ‘એલિમિનેશન’ (૫.) [બનાવેલું સમીકરણ, ‘એલિમિનન્ટ’
ઉન્મિતિ-જ્ લ(-ળ) ન. [સં.] ઉન્મિતિ કરીને અન્યક્ત વગરનું ઉમીલન ન. [સં. વૂ+ મૌન, સંધિથી] ઉધાડું કરવાની ક્રિયા. (૨) જાગ્રત થવાની ક્રિયા. (૩) ખીલવું-વિકસવું એ. (૪) મુક્ત થવું (ગ્રહણનું) એ હમીલિત વિ. સં. ૩૬ + મૌહિત, સંધિથી] ઉધાડું થયેલું. (૨) ખીલેલું. (૩) પું, અંતર્ભાવાલંકાર. (કાવ્ય.) ઉન્મુક્ત વિ. [સં. વ્ + મુદ્દત, સંધિથી] તદ્ન મુક્ત, સાવ છૂટું. (ર) (લા.) સ્વચ્છંદી, સ્વેચ્છાચારી
ઉન્મુખ વિ. ર્સ, ક્ + મુલ, સંધિથી), -ખું વિ. [ + ગુ.