Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 343

ઉધમાત
૨૯૮
ઉધારૂરું
ઉધમાત જ “ઉદમાત.
હોય તેવું, ચસકેલ, ગાંડા જેવું. (૩) વલવલતું, અદકપાંસળિયું. ઉધમતિયું જુઓ ‘ઉદભાતિયું.
ઉધાનવાવું અ. ફિ. [ જુઓ “ઉધાન”.ના.ધા. ] મનની ઉધમાત જુઓ “ઉદમાતી.”
સ્થિતિ સારી ન હેવી. (૨) ગુસ્સે થવું, કાપવું ઉધમાતું જ “ઉદમાતું.”
ઉધાની વિ. જિઓ “ઉધાન' + ગુ. ઈ' ત. પ્ર.] અટકચાળું. ઉધરકવું અ. ક્રિ. [ઓ “ઉધડું' દ્વારા.] ઉધડકવું. (૨) અળવીતરું, ઉધામી ઊંધમાં બબડવું. (૩) કાધે ભરાવું, ગુસ્સે થવું. (૪) ઉધાપે પૃ. તેર, આવેશ, જુસે, ઉધામે, (૨) ચિંતા, ફિકર ફડકી ઊઠવું
ઉધા(-)લી સ્ત્રી, આંખના રોગમાં ઉપયોગી એવી એક ઉધર-ભાવ ૫. જિઓ “ઉધરવું' + સં] ઉછેર, ઉજેરવું એ એષધિ-વનસ્પતિ, ઊંધા-ફલી. ઉધરસ સ્ત્રી. [જુઓ “ઉધરસવું'.] કંઠબારીમાં ભરાયેલા ઉધામો છું. [ સં. ઉંધાવવ-> પ્રા. ૩ષાવમ- >અપ. લીલા કે સૂકા ગડફાને અવાજ પૂર્વક બહાર કાઢવાની “ઉધાર્વેમ-] ધમપછાડા. (૨) કોઈ જાતની પ્રવૃત્તિ કરવાને પરિસ્થિતિ, ખાંસી. [ ૯ ખાવી (રૂ.પ્ર.) અવાજપુર્વક આવેશ. (૩) વલખું, ઉપડે. (૪) પ્રબળ યત્ન. (૫) કંઠનારીમાંથી સૂકા કે લીલા કફને બહાર કાઢવાના પ્રયત્ન લડાઈની તેયારી કરે. (૨) ખાંસી ખાવાનો અવાજ કરી હાજરી ઉધાર ૫. [સં. ૩યાર] ઉદ્ધાર, છુટકારો. (૨) ઉછેર [સ.]. વ્યક્ત કરવી]
(૩) કિ. વિ. ભરપાઈ નહિ થયેલું. (૪) ચાપડામાં ખાતે ઉધરસવું અ. ક્રિ. [સં. ૩પ્રતિ ઊંચેના ભાગમાં બહાર બાજુ. (૫) ખાતે માંડીને આપેલું. (૧) (લા.) લઈને પાછું ફેંકે છે.] ખડખડિયા અવાજથી કફ બહાર કાઢવાનો પ્રયત્ન ન આપનારું (માણસ), અવિશ્વાસ્ય, અણ-ભરોસાપાત્ર. કરવ, ખાંસી ખાવી. (૨) (લા.) ઊંચાનીચા થવું, પછડાવું. [ ૯ કરવું, ૦ રાખવું (રૂ. પ્ર.) રાકડું નાણું ન આપતાં ઉધરસાવું ભાવે., કિં. ઉધરસાવવું પ્રે, સ..િ માલ ખરીદવા, આબરૂ ઉપર ખરીદવું. ૫૦ ખાવું (રૂ. પ્ર.) ઉધરસાવવું, ઉધરસાવું. જુઓ “ઉધરસમાં. [ખાંસી ખાનારું ખાતે માલ લઈને ગુજરાન કરવું. ૦ દેવું (રૂ. પ્ર) ખાતે ઉધરસિયું વિ. [જ એ “ઉધરસ + ગુ. ‘ઇયું” ત. પ્ર.] વારંવાર માંડીને આબરૂ ઉપર આપવું. ૦ લેવું (રૂ. પ્ર.) ખાતે મંડાવીને ઉધરાણે . તાણને કાંજી આપતી વખતે ટેકવવાની જોડી આબરૂ ઉપર ખરીદવું] ઉધરાપે ૫. જુઓ “ઉદરા.”
ઉધાર-અનુસૂચિ(-ચી) સ્ત્રી. [ + સં. ] રાષ્ટ્ર ઉપરનાં ઉધરાવવું જ ઊધરવું'><ઉધારમાં. (૨) ચેપડામાં નામે કરવું તે તે પત્રક, ફેટ-શેડ્યુલ લખાવવું, ખાતે મંડાવવું. (૩) ઘંટીના થાળામાંથી છાલાથી ઉધાર-ધ (-નોંધ્ય) સ્ત્રી. [+જએ નોંધ.'] શાખ ઉપર આપલેટ બાંકા વાટે વાસણમાં એકઠે કરે
વામાં આવતા માલની આસામી વિશેને કાચા પડે ઉધરા જુઓ “ઉદરા'.
ઉધાર-પાસું ન. [ + જુઓ “પાસું.”] ચોપડામાં જમણી ઉધરેટવું સ. ક્રિ. ઊંધે માર્ગે ચડાવવું, અવળે રસ્તે દોરવું. બાજુનું ઉધાર બાજુનું ખાતું કે પડખું (૨) ફેરવી નાખવું. ઉઘરેટાવું કર્મણિ, ફિં. ઉધરેટાવવું ઉધાર-વહી સ્ત્રી. [ + જુઓ ‘વહી.'] ઉધાર-નધિ ., સ. કિ.
ઉધારવું છે, સક્રિ. [જુઓ “ઉધરવું'માં સં. ૩રૂષારય > ઉધટાવવું, ઉધરેટાવું જ “ઉધરેટjમાં.
પ્રા. ઉદ્ધારમ-] ચોપડામાં જમણી બાજુના સળમાં ખાતે ઉધરસ(સ્ત) જુઓ “ઉદવસ.”
બાજુ નેધવું, ખાતે ચડાવવું. ઉધારાનું કર્મણિ, ક્રિ. ઉધાઈ જુઓ “ઊધઈ.”
[(૨) સડી જવું ઉધારાવવું પુનઃ પ્રે., સક્રિ. ઉધાવું અ. કેિ. જિઓ “ઉધઈ” ના..] ઉધઈથી ખવાતું. ઉધાર-વેચાણ ન. [ + જુએ “વિચાણ”.] ઉધાર રાખીને-રેકડેથી ઉધાચલું વિ. [જુઓ “ઊંધું' + ચાલવું' + ગુ. “G” કુ.પ્ર.] ઊંધું વેચાણ કર્યા વિના-કરવામાં આવેલું વેચાણ, કેડિટ સેજલ'
ચાલનારું, અવળે રસ્તે જનારું. (૨) (લા) કહ્યું ન માનનારું ઉધાર-વહેવાર (-વેવાર) . [+ સં. ઓ “વહેવાર'.], ઉધાણ ન. સમુદ્રની મેટી ભરતી (પૂનમ-અમાસની), ઉધાન. ઉધાર-વ્યવહાર કું. [ + સં.] રેકડેથી કરવાને બદલે ખાતે
(૨) (લા.) તોફાન, આવેશ [મુદતિ (તાવ) માંડીને કરવામાં આવતી લેવડ-દેવડ, કેડિટ ટ્રાન્ઝકરીન' ઉધણિયે વિ., પૃ. [ઓ “ઉધાણ” + ગુ. ઈયું ત. પ્ર. ઉવાર-હવાલો છું [જુએ “હવાલો.] ઉધાર પાસાની ઉધાન ન. પૂનમ અને અમાસની સમુદ્રમાં આવતી મટી જમાખ
[મુશ્કેલી ભરતી. (૨) તોફાન, આવેશ. (૩) વાવાઝોડું. (૪) દમને ઉધારા પું, બ.વ. [જઓ “ઉધારે".] (લા.) સાંસા, તંગી, ઊભરે. (૫) જાનવરમાં સંભેગની ઇરછા. [૦ ચહ(૮)વું ઉધારાવવું, ઉધારવું જુઓ “ઉધારવું'માં. (રૂ. પ્ર.) ભરતી આવવી. (૨) આવેશમાં આવવું. (૩) ઉધારિયું વિ. [ જુઓ “ઉધાર+ગુ. ઈયું' ત.ક.) ખાતે માંડીને દમને હફ્લો થવે. (૪) કામાસક્ત થવું].
આપવામાં આવતું હોય તેવું. (૨) રેકડું નહિ ચુકવતાં ઉધાન-ચક્કર વિ. [+ જુઓ “ચક્કર.] વમળમાં પડતું, ભમરી ખાતે લઈ ખરીદનારું, શાખ ઉપર ખરીદનારું ખાતું (પાણી)
[વપરાતી દવા ઉધારી વિ. [જુઓ “ઉધાર + ગુ, “ઈ' ત...] બાકી લેણું, ઉધાન-પડી સ્ત્રી. [+ જુઓ પડી.”] દમના દર્દમાં ખાતે આપેલ માલનું પત્યું ન હોય તેવું (નાણું) ઉધાન-પાયું વિ. [+ જુએ) પાયો' + ગુ. “ત. પ્ર.] જેને ઉધાર (૨) વિ. [ ગુ. “ઉ” અને “ઉ” ત. પ્ર.] ઉધાર ત્રણ પાયા હોય તેવું. (૨) (લા.) જેને મગજ ખસી ગ લીધેલું કે આપેલું. (૨) ભરપાઈ ન થયેલું.