Page Text
________________
૨૮૫
ઉતારે
ઉત્- ઉપ. [સ. સદ્ ની પછી અષ વ્યંજન અાવતાં કટુ પતળવું. ઉતળકાવું ભાવે., ક્રિ. ઉતળકાવવું , સ.કિ. થાય છે.] જુઓ “ઉદ'.
ઉતળકાવવું, ઉતળાવું જ “ઉતળકવું'માં. ઉતરાવવું જુએ “ઊતડવું'માં.
ઉતળકે પુ. શેરડી ઘઉં વગેરેમાં આવતો એક રેગ ઉતપોતિયું વિ. સિ. વઘાતનો અર્વા. તદભવ + ગુ. “યું” ઉતાક સ્ત્રી. ગુલામને છુટકારે 1.મ.) ઉત્પાત મચાવનાર, ધાંધલિયું. (૨) કારણ વિના ઉતાણ-પાટા પુ. અભિમાની માણસ, મગરૂર પુરુષ ઉદ્વેગ ઊભો કરનારું
ઉતા૫, પે ૫. [સ. ૩ત્તાપ--], પણ ન. [સં. ઉત્તાપન] ઉતરડ (-ડી . [૮. પ્રા. વત્તરવિદ] એક ઉપર એક તાપ, તડકો. (૨) ઘામ, બફાર. (૩) (લા.) ચિંતા, ફિકર.
એમ એકબીજાથી નાનાં નાનાં વાસણોની ઊભી ગોઠવણ (૪) દુઃખ, પીડા, સંતાપ. (૫) બળાપ ઉતરવું સ. ક્રિ. રિવા.] સીવેલા ટાંકા તૂટી જાય એ રીતે ઉતાપિયું વિ. [+ગુ. “યું ત. પ્ર.] ચિંતાતુર. (૨) વ્યાકુળ સાંધે જ કરવો. (૨) છાલ કે ચામડી ઉખેડી કાઢવી. (૩) કરતું
[સંતાપ કરનારું ખેંચી કાઢવું. ઉતરવું કર્મણિ, ફિ. ઉતરાવવું છે., સક્રિ. ઉતાપી વિ. [+ગુ. ‘ઈ’ ત. પ્ર.] ઉતાપિયું. (૨) દુઃખી, ઉતરાવવું, ઉતરાવું જુએ “ઉતરડ૬માં.
ઉતાર ૫. જિઓ “ઊતરવું.'] ઊતરવાપણું. (૨) ઢાળ, ઉતરદિયું વિ. [ જુએ “ઉતરડ’ + ગુ. ‘ઈયું? ત.પ્ર) ઉતરડને ઢોળાવ. (૩) વનસ્પતિ મિલ વગેરેની ઊપજ. (૪) પાણીની લગતું. (૨) ન. ઉતરડમાં મૂકવાનું પ્રત્યેક વાસણ, (૩). એટ. (૫) ભૂતપ્રેત વગેરેની અસર કાઢવા દરદીને માથેથી પાણીના માટલા ઉપર ઢાંકવાનું વાસણ
ઉતારવામાં આવેલી ચીજે. (૬) વિ. (લા.) હલકટ માણસ, ઉતરદિયું ન. જિઓ “ઉતરડવું' + ગુ “ઇયું' કુ. પ્ર.) ઉતરડ- નપાવટ માણસ વાનું ઓજાર
[નાની ઉતરડ ઉતારણ ન. [જ “ઉતારવું' + “અણ” ક. પ્ર.] ઉતારવું ઉતરડી સી. જિઓ “ઉતરડ' + ગુ. “ઈ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.) એ, નકલ કરવી. (૨) નકલ કરવાનું મહેનતાણું. (૩) ઉતર પું. [જુએ “ઉતરડવું' + ગુ. “એ” કુ.પ્ર.] કપડાનું પાયરીથી નીચે ઉતારવાનું, “ડિગ્રેડેશન” સીવણ તૂટી જવાથી કે કાંઈ અણીદાર વાગવાથી કપડામાં ઉતારણ ન. [જ “ઊતરવું +ગુ. “અ” . પ્ર.] પડેલો ચીરો. [ ૦ ભર (રૂ.પ્ર.) ઉતરડાને સીવી લેવા બીજે પાર લઈ જવું એ. (૨) ઉતારવાનું મહેનતાણું, ઉતારઉતરણ ન. જિઓ “ઊતરવું' + ગુ. ‘અણુ” . પ્ર.] વાનું ભાડું. (૩) વિ. [ક. પ્ર.] ઉતારનારું (૪) ઉગારનારું નિસરણી. (૨) ઊતરતો ઢોળાવવાળો રસ્તો. (૩) જ્યાં નદી ઉતારણ સ્ત્રી. [ ઓ “ઉતારવું' + ગુ. આણી' ક. પ્ર.] પાર કરી શકાય તે ભાગ
[નાગલા-દુધેલી નકલ કરવાની રીત. (૨) નકલ કરવાનું કામ. (૩) લખાણનું ઉતરણ (-શ્ય) સ્ત્રી, એક જાતની વેલ, ચમાર-દૂધલી, સાટપણું ઉતરણી સ્ત્રી. [ ઓ “ઊતરવું’ + ગુ. “અણ” ક. પ્ર.] ઉતારશું ન. [જ “ઉતારવું" + ગુ. “ ણું” ક. પ્ર.] ઊતરવું એ. (૨) નદી પાર કરવી એ
નજર ન લાગે એ માટે કરવામાં આવતા ઉતારનો વિધિ, ઉતર-પટ . [૪, ૩૨-પટ્ટ-> પ્રા. ઉત્તર-પટ્ટ-] પથારી ( ટુચકે. (૨) એવી રીતે ઉતારના વિધિની ચીજવસ્તુઓ
ઉપર પાથરવાનું સુતરાઉ કપડું, ઓછાડ [ઢાળવાળું ઉતાર-બુતાર પુ. [ જુઓ “ઉતારનું દ્ધિત્વ. ] ઉતાર. (૨) ઉતર-વટ વિ. [ “ઊતરવું' દ્વારા. ] ઢોળાવવાળું, વધી પડેલું. (૩) પહેરી સારી રીતે વાપર્યા પછીનું ઊતરેલું ઉતરાઈ સ્ત્રી, જિઓ ઊતરવું' + ગુ. “આઈ' કુ. પ્ર.] ઉતારત ,થ વિ. [સ. ૩વેતાર્થ ] ઉદાહરણરૂપ, દષ્ટાંત તરીકે ઊતરવાની ક્રિયા. (૨) ક્યાંથી પાણી પાર કરવા ઊતરાય કહેલું. (૨) કોઈ એકને લાગુ ન પડે એ રીતનું, અંગત તે આરે. (૩) પાણી પાર કરાવી આપનારનું મહેનતાણું નહિ એવું (૪) (લા.) રજોદર્શન બંધ થાય એ દિવસ
ઉતારવું જુએ “ઊંતરવું 'માં.[ઉતારી પાડવું (રૂ.પ્ર.) ઉતરાણ ન. [ જુએ “ઊતરવું' + ગુ. “આણ” કુ પ્ર.] હલકી નીચેની ગણનામાં મૂકવું, અવજ્ઞા કરવી. ઉતારી ઢોળાવ, ઢાળ, (૨) ચાલીને જવાય તે નદીમાંના પાણ- મૂકવું (રૂ. પ્ર.)નીચલી પાયરીએ ગોઠવવું] ઉતરાવવું-૨ વાળો કે પાણી વિનાને કેડે
છે.. સ. . ઉતરાણ (-શ્ય સ્ત્રી. [સ, ઉત્તરાણ ન. > પ્રા. ઉત્તર- ઉતાર-સુતાર છું. [ જુઓ “ઉતારીને દ્વિર્ભાવ.] સારો યોગ, મળ] સૂર્યનું મકર રાશિમાં આવી રહેવું એ, ઉત્તરાયણ, યોગ્ય અવસર. (૨) શાંતિ, સુખ. (૩) કરજમાંથી મુક્તિ (અત્યારે સૂર્યનો મકરરાશિ પ્રવેશ પહેલાં ૨૨ દિવસે ઉતારા-પાણી ન, બ. વ. [ જુઓ “ઉતારે' + “પાણી”] તા. ૨૨ મી ડિસેમ્બરે ઉત્તરાયણ થાય છે. પૃથ્વીના અયન- રહેવાની અને ખાવાપીવાની સગવડ ચલનને કારણે આ તફાવત પડી ગયો છે.)
ઉતારુ વિ. [ જુઓ “ઉતારવું+ગુ. “ઉ” ક. પ્ર. ] વાહનમાં ઉતરતું,૬ વિ. [સ. ૩ત્તર-ત્ર-> પ્રા. ઉત્તરમ-] ઉત્તર બેસી મુસાફરી કરનારું, ચડિયું, પ્રવાસી, મુસાફર દિશા તરફનું, તરતું, એતરાદુ
ઉતારુ-ગાડી સ્ત્રી. [ + જુઓ “ગાડી'.] મુસાફરો જેમાં ઉતરાવવું-૨ જુઓ ઊતરવું-માં.
મુસાફરી કરતાં હોય તેવી રેલવે ગાડી, પેસેન્જ૨ ટ્રેઈન'– ઉતરાગ કું, સિં, સત્તર ન.] બારસાખ ઉપલો ભાગ કેચિંગ ટ્રેઈન” ઉતરે(૦૧) (ડ) જુએ “ઉતરડ'.
ઉતારે છું. [ જુઓ “ઉતારવું+ગુ. ઓ' ફેમ.] ઊપજ, ઉતળાવું અ. ક્રિ. બેશરમ થયું, મર્યાદા મૂકવી, લાજ છોડવી, પેદાશ. (૨) નકલ, અવતરણ, ટાંચણ, (૩) ઊતરવા માટેનું
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |