Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 329

ઉડતક
૨૮૪
ઉદરી
ઉઠતક ! આડ, ટેક, ઉચકણ
ઉટાંગ-તુટાંગ સ્ત્રી, એક જાતની એ નામની બાળ-રમત ઉઠતાલ(-ળા) વિ., પૃ. [જ “ઉડતાળીસ”.] કઈ પણ એક ઉટિયાન ન, બંધ (-બન્ધ) મું. [૪] યોગી ઊડી શકે એ સૈકા(વિક્રમના)ના અળતાળીસમા વર્ષમાં થયેલો કે વાયુને બંધ દુકાળ, અડતાળ. (૨) મણના અડતાળીસ શેરના વજનને ઉરિયાલા(-ળા) ! ૨૮ માત્રાનો એક માત્રામેળ છંદ. (પિં) એક જુન તેલ
ઉડીમાર છું. ખેપિયે, કાસદ, દૂત
[(સંજ્ઞા.) ઉડતાળીસ(-શ) એ “અડતાળીસ(-શ)'.
ઉડીસા મું. એરિસ્સા દેશની એક જુની સંજ્ઞા, ઉત્કલ દેશ. ઉડતાળીસ(-)-મું જુએ “અડતાળીસ(-૨)-મું.'
ઉડુ છું. [સ. નક્ષત્રો ગ્રહ વગેરેને પ્રત્યેક તારે ઉદાબેશું વિ. ચપળ, ચંચળ. (૨) રઘવાટિયું, અજંપાવાળું. ઉડ્ડ-ગણુ છું [સ.] તારાઓને આકાશી સમૂહ (૩) (લા.) મૂર્ખ
ઉગણપતિ [સં.] ચંદ્ર, (૨) સૂર્ય ઉરી સ્ત્રી. નાના દાણાવાળા અડદ
ઉડુપતિ ! સિ.] ચંદ્ર ઉદ્ધવડ વિ. [જુઓ ‘ઊંડે દ્વાર.] ઊંડુ, ગહન
ઉડુ-પથ ! સિ.] આકાશ-માર્ગ [સમૂહ, ઉડુ-ગણ ઉઢવાણ વિ. તડકે રહી સુકાયેલું (લાકડું). (૨) ન. દિવાળી ઉડુ-મંદલ(ળ) (-મણ્ડલ, -ળ), ઉડુ-ચક્ર ન. (સં.) તારાઓને પછી વઢાયેલું ઘાસ
ઉડુરાજ ! સિ.] તારાઓને સ્વામી ચંદ્રમાં ઉસાવવું એ “ઊડસ”માં. [(૨) ઘણું, અતિશય ઉવર ૫. સિ, નક્ષત્રોમાં શ્રેષ્ટ-ચંદ્રમા ઉઠંડી (ઉડડી) વિ. [સં ૩ , .]લા.) પ્રચંડ, ભયાનક ઉડૂક-દુડકિયું જુએ “અક-દકિયું'. ઉડાઉ, ગીર વિ. જિઓ ઊડવું + ગુ “આઉ' કુ. પ્ર. + ફા. ઉડેચ સ્ત્રી. અદેખાઈ, ઈર્ષ્યા. (૨) વકભાવ, વાંકાઈ, આડાઈ પ્રત્યય] (લા.) ખેાટે માર્ગે પસા ખરચનાર, નકામા પૈસા ઉડેસવું સ, ક્રિ, ઘાંચવું. (૨) ભરી દેવું. (૩) સાથે સીવી ખરચનાર, અવિચારી રીતે પસા ઉડાવનાર. (૨) અરદ, લેવું. (૪) નાખવું. ઉડેસવું કર્મણિ, ક્રિ. ઉસાવવું છે, ઇઝેવિડન્ટ'. (૩) મુદા વિનાનું, અધરિયું
સ. ક્રિ. ઉઠાઉગીરી સ્ત્રી. [ + ફા. પ્રત્યય | નકામે ખર્ચ કરવાપણું, ઉડેસાવવું, ઉડેસવું એ “ઉડેસવું’ માં.
તાળપણું. [૧ખેલવી (રૂ.પ્ર.) પૈસા નકામા ખરચવા. ઉટિયા સ્ત્રી, એક જાતની વનસ્પતિ ઉઢાક, કુંવિ. [જુઓ “ઊડવું” દ્વારા ઊડનારું, પાંખવાળું, ઉદ્દન ન. [1] ઊડવું એ ઊડવાની શક્તિવાળું
ઉડ્ડયન-માર્ગ શું સિં.] ઊડવાનો માર્ગ ઉઠવું જ એ “ઊડવું' માં. (૨) ૨૮ કરવું. (૩) કેલાવવું, ઉથન-
શાન, સિ.] ઊડવાને લગતી વિદ્યા [વ્યક્તિ પ્રસરાવવું. (૪) ઉડાઉપણે ખર્ચ કરવો, ખૂબ વાપરવું. ઉયન-શિક્ષક ૫. સિં.] વિમાની ઉડ્ડયનની તાલીમ આપનાર (૫) ઢાંચવું, ગટગટાવવું. (૬) આનંદ કરે. (૭) છેદ ઉકાવવું જ ઊઢક'માં. કરા, કાપવું, અલગ કરવું. (આનાથી “ઉડાવવું” અદા ઉઠરણું ન. ઈંઢોણી, ઉઢાણું અર્થનું છે: જુઓ “ઉડાવવું'.)
ઉઢાણ (-શ્ચ) સ્ત્રી. ઉમેદ, ઈચ્છા [ઉદરણું, ઊઢણ ઉકાણુ ન [સ, કાન>પ્રા, ૩zમળ] ઊડવું એ, ઉડવાની ઉઢાણ' , -ણિયું , ણી સ્ત્રી. શું ન. ઈંઢોણી, ક્રિયા (૨) (લા.) હુમલે, ચડાઈ, (૩) વિ. ઝડપથી ઊડનારું. ઉઢાલવું સ, ક્રિ. વાસવું, બંધ કરવું. ઉઢાલવું કર્મણિ, ફિ. ઉતાણ-ઘેરે ડું [+જુઓ ઘોડો'.] ઊડતું હોય તેવી ચાલે ઉઠાલાવવું છે.. સ. ક્રિ. દોડતે ઘોડો
[અદઢ મનનું ઉઢાલાવવું, ઉઢાલાવું જુઓ “ઉઢાલવું” માં. ઉઢાણ-પુ વિ. [+જુઓ “ટપુ’.] (લા.) અસ્થિર ચિત્તનું, ઉઢાંટ, ૦ળ વિ. ઊંધા ખેપ કરે તેવું. (૨) વગર વિચાર્યું ઉઢાણ-શેહ સ્ત્રી, [ + જુએ “શેહ.'] શેતરંજને એક દાવ કરનાર. (૩) ભૂખે. (૪) ઉજજડ, નિર્જન ઉદામણી સ્ત્રી. એિ “ઊડવું + ગુ.” “આમણી' કુ.પ્ર.] ઉટિકાવવું, ઉઢિકાવું જુએ “ઉઢાંકવું”. ઉડાવવું એ. (૨) (લા.) મકરીમાં બનાવવું એ
ઉઠીક૬ સ. ક્રિ, ઉઢાલવું (બારણું), બંધ કરવું, વાસવું. ઉઢાવ ૫. [જુઓ ‘ઉડાવવું'.] કુસ્તીમાં હરીફને પીઠ ઉપરથી ઉટિકવું કર્મણિ, ક્રિ. ઉટિકાવવું છે.. સ. દિ. અધર ઉડાવી દેવાને દાવ
ઉઢે(-)ણ સ્ત્રી.. શું ન. જએ “ઉઢાણી, છું.” ઉઠાવવું એ “ઊડવું” માં (ઉડે એમ કરવું–આ એક અર્થ ઉઢેળવું સ.ફ્રિ. ઉજજડ કરવું. (૨) કુવા ઉપરનું મંડાણ ‘ઉડાવવું” ને સમાન છે.) (૨) (લા.) કાપી નાખવું. (૩) સંકેલી લેવું. (૩) સંભાળ મૂકી દેવી. ઉઢેળાવું કર્મણિ, મકરીમાં બનાવવું. (૪) સારી રીતે ખાવું. (૫) મેજ કે. ઉઢેળાવવું છે., સ.જિ. માણવી. (1) ભેંસી નાખવું. (૭) ગળીથી કે ગેળાથી ઠાર ઉઢેળાવવું, ઉઢેળાવું એ “ઉળવું'માં. કરવું–નાશ કરે. (૮) પરીક્ષામાં નાપાસ કરવું. (૯) ઉણી એ “ઉણી' પ્રસરાવવું. (૧૦) બહાનું કાઢવું. [ઉઠાવી દેવું (રૂ. પ્ર) ઉણપઢિયે પં. એ નામની દુકાળમાં ઢેરને ખવડાવવામાં વેડફી નાખવું. (૨) (માથું વગેરે અંગ) કાપી નાખવું. અવિ એક જાતને ચાર ઉઠાવી કાઢવું, ઉઠાવી ન-ના)ખવું (ઉ.પ્ર.) કાપી નાખવું] ઉણાવવું, ઉણાવું જુએ ‘ફીણવુંમાં. ઉઠાવું એ “ડવુંમાં.
[વાત, ગપ ઉદરી સ્ત્રી, [ સં. મનોવિજ1] એ નામનું એક વ્રત કે ઉઠાંગલે ડું [અસ્પષ્ટ + જુઓ “ટેલો'. ] તદ્દન ખોટી જેમાં બધું જ ઓછું છું વાપરવાનું હોય છે. (જૈન)