Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 318

ઈડર
૨૭૩
ર પું. ઊંટના પેટ નીચેના ઊપસેલે। કઠણ ભાગ, ઊંટના આગલા ભાગમાં પગ પાસે ગોળ ચગદા જેવું હાચ છે. તે
ઈંડાઈ સ્રી, એક જાતની વનસ્પતિ, લાંગલી, નાગલી [દાવ ઈંડા-દાય પું. [જુએ ‘ઈંડું' +‘દાવ’.] એક રમત, જમાનિયા રઢિયું ન. કુળિયાંને બદલે તાલનું સાંધણ ડી-પીડી ઔ., ઢિયાં-પી`ઢિયાં ન., ખ.વ. વરકન્યાને પેાંખતી વખતે એમને માથેથી ઉતારીને ચારે કાર નાખવામાં આવે છે તે રાખાડીનાં મૂઠિયાં (જુએ ‘ઈડલી-પીડલી.) ઈંડું ન. [સં, મ> પ્રા. અંટઞ-] પંખી અને કેટલાંક જંતુઓના અર્ધપકવ લંબગોળ આકૃતિને કાશ, અંડ, એવું. (૨) શિખરબંધ મંદિર ઉપરના પથ્થરના કળશ, [॰ ચા(-ઢા)વવું (રૂ.પ્ર.) ભારે વખાણનું કામ કરવું] ઈં હું- હું.. સ્ત્રી. જુઓ ઈડું’-ઢર્ભાવ.] એક રમત ઢાળ (બ્ય) સ્ત્રી [સં, બાવ>િપ્રા, મંઙા]િ ઝીણાં ઈંડાંઓના જથ્થા. (૨) ઈંડાં લઈને જતી કીડીએની હાર. (૩) (લા.) એક જ માબાપનાં મોટી સંખ્યાનાં છે।કરાં ઢાળું વિ. [જુએ ઈંડાળ'+ગુ. ‘” ત, પ્ર.] ઈંડાં લઈ જતું (કીડીએ ખાસ કરી) ઈસૂઈ, (-ઢ)શી સ્રો.
માથા ઉપર ભાર ઉપાડતી
ઉકરડા
વખતે ભાર માથામાં ન ખેંચે એ માટે મૂકવાનું ઘાસનું ગૂંથીને કરવામાં આવતું ફીંડલું, ઉઢાણી ઢી-પીંઢી જુઓ ઈ ડી-પીંડી'.
ઈંદ્રુવે પું. [જુએ ઈઢાણી'.] ઈ ઢાણી (૨) વજન ઉપાડવા માટે માથા ઉપર મુકાતા લૂગડાના વીટા, મેાલાચા ઈંઢોણી એ ઈંદ્રાણી',
ઈંદરખ પું. [સ. ફન્દ્ર-વૃક્ષ>પ્રા. ફૈટ્રલ] પંચમહાલન કાયલા પાડવાને અનુકૂળ એવું એ નામનું ઝાડ દરજબ, દરને પું. જુએ અંદરો', ઈંદરવરણું, ઈંદિરામણું ન., દી-વરણી સ્ત્રી.જુએ ‘ઇંદ્રામણું’. ઈંધણું ન. [સં. ફન > પ્રા. ક્રૃષળ] રસેાઈ વગેરેને માટે બાળવાનાં લાકડાં, બળતણ
ઉ પું. [સં.] ભારતીય-આર્યં વર્ણમાળાના એથ હ્રસ્વ સ્વર. (એ સ્વર્તિત-અવરિત દશામાં હ્રસ્વ ઉચ્ચરિત થાય છે, પરંતુ જ્યારે સ્વરિત સ્વર પછી આવે છે ત્યારે પૂર્વ સ્વર સાથે સંધિવાત્મક બનતા હોઈ અડધી માત્રા જેટલેા માંડ સમય લે છેઃ ઝુવે)
L 5 5 ૩ ૩ ૩ ઉ
બ્રાહ્મી
નાગરી
ગુજરાતી
ઉકટામણી સ્ત્રી. કન્યાને વળાવવાના વખતની એક ક્રિયા, (ર) પરણ્યા પછી ગુલાલ રમવાને દહાડે વરના ગેર વરવધૂના પૂર્વજોનાં નામાના કાગળ વાંચે છે એ ક્રિયા ઉટાવવું જુએ ‘ઊકટવું”માં, (૨) જમીનમાં દાટેલી વસ્તુ ખેાદી કાઢવી. (૩) યુક્તિથી વાત કઢાવી લેવી. (૪) હવા [કરવામાં આવતું ભેગાસન ઉકાસન ન. [હિં. ( < સં. ઉñટ) + સં. આન] યુક્તિથી ઉતમુક સ્ત્રી એક રમત, કાકડકુંભા
ભરવી
કહું વિ. સં. હાટા-> પ્રા. વદમ] પગની પાની જમીન ઉપર રાખીને ઘૂંટણના પાછલા ભાગ ઉપર બેઠું હોય તેવું. [ ♦ એસવું (-ઍસવું) (રૂ.પ્ર.) ઉભડક બેસવું] કણાવવું જુએ ઊંકણવું’માં. કતારવું અક્રિ. આગળ વધવું લ, કા.-૧૮
Jain Education International2010_04
ઈ ધણ-ધારી હું. [જુએ ધેરી'.] (લા.) ભાર વહેનારા આદમી. (૨) વિ. બળદિયું, મૂર્ખ. (૩) હીણુકમાઉં, નિરુધમી ધણું ન. [સં. ફન-> પ્રા. રૂંધામ] જ આ ‘ઈંધણ’. ઈ ધરા-રા)ણી (-રૅi-) સ્ત્રી. વેચાવા આવેલું બળતણ ભરેલું ગાડું ઈં પાણી સ્ત્રી. જુઓ એંધાણી’. પળી-પીંપળી સ્ત્રી. એ નામની એક રમત, ઈપળી-પીપળી, ઝાડ-પીપળી, આંધળી પીપળી
ઈં ફળ જુએ ‘ઈ ફળ’,
ઉકતાવવું, ઉકતાવાળું જુએ ‘ઉકતાનું’માં.
ઉકતાવું .ક્રિ. કંટાળવું. (ર) થાકી જવું. ઉકતાવાવું લાવે, ક્રિ. ઉકતાવવું પ્રે., સ. ક્રિ.
ઉકનિયું વિ. [જુએ ઊકન' + ગુ. ‘ઇયું' સ્વાર્થે ત. ..] ઊકન, સજ્જ, તૈયાર, હાજર [નવાઈની ચીજ ઉકમાઈ સ્રી, [ગ્રા.] ઉત્સાહ, આનંદ. (૨) પેરસ. (૩) ઉકમાવવું સક્રિ. [જએ ‘Ðકમાઈ’,ના. ધા.] નિમણુ ક કરવી ઉકરડી સ્ત્રી જુએ‘ઉકરડે’ગુ, ‘ઈ' સ્રીપ્રત્યય] નાના ઉકરડા. (ર) ઉકરડાની અધિષ્ઠાત્રી મેલી દેવી. [॰ ઉઠાઢવી, ૦ નેાતરવી, ॰ બેસાડવી (ભેંસાડવી)(રૂ.પ્ર.) લગ્ન વગેરે માંગલિક પ્રસંગે ઘરથી થોડે દૂર ઉકરડાના સ્થાને એ દેવીનું આવાહન કરવાની પૂજન-વિધિ. • દાટવી (રૂ. પ્ર.) એવી વિધિ વખતે ઉકરડામાં પૈસેા સેપારી છાનાં માનાં દાટવાં, ♦ ને વધતાં વાર નહિ (રૂ. પ્ર.) કન્યા ઉંમર-લાયક થાય ત્યારે એકદમ વધી જાય] ઉકરણ હું. [સં. છh-> પ્રા. મેં- + ગુ. ‘ૐ’ સ્વાર્થે ત. પ્ર.] છાણ તથા કચરા-પૂંજો વગેરેના કરવામાં આવતા ઢગલે અને એનું સ્થાન. (ર) (લા.) ગંદવાડ. [-ડે જવું (રૂ. પ્ર.)