Page Text
________________
આંખ
૨૪૭
આંગડી-પાપડી
થઈ જવું. (૨) વિસ્મિત થવું. બે મીંચીને (આંખે ન જોયું કરવું એ ઉ.પ્ર.) વિચાર કર્યા વિના. -ખેથી ઊતરવું (કે ઊતરી જવું) આંખ-(મિ-મીચામણ (આંખ્ય-) ન. બ, ૧. [જએ “આંખ( -) (રૂ.પ્ર.) અપ્રિય બનવું. (૨) નીચા કરવું. એમાં (“મિ(મી)ચામણું'.] (લા) સાંભળ્યું ન સાંભળ્યું ગણવું એ, બેસવું ( -) (-બેસવું) (રૂ.પ્ર.) પસંદ પડવું. ઊઠીને આંખ આડા કાન કરવા એ આંખે બાઝવું (-આપે- (રૂ.પ્ર.) નજરને ગમે તેમ થવું, મન આંખ-મિ(મીં)ચામણું (આખ્ય-) સ્ત્રી. [+ ગુ. “આમણ’ હરી લેવું. કરડી આંખ (ખ) (રૂ.પ્ર.) રૂવાબની-સત્તાન- + ગુ. ‘ઈ’ સ્ત્રી પ્રત્યય] આંખની ઉઘાડબીડ, (૨) આંખની ક્રોધની નજર. ફાટી આંખ (-મ્ય) (રૂ.પ્ર.) અચંબે. ફૂટી ઇશારત. (૩) (લા.) ઉપેક્ષા આંખને તારો(-ખ-)(રૂ.પ્ર.) એકને એક દીકરો. બીજાની આંખ-મિ(મી)ચામણું (આંખ્ય-) જએ “આંખ-અભિચામણ.' આંખે જેવું ( ખે) (રૂ.પ્ર.) બીજાની દોરવણીએ ચાલવું. આંખ-મેયલું (આંખ્ય-) વિ. [જએ “આંખ' + “મેહવું' બે આંખની શરમ (આંખ) (રૂ.પ્ર.) નજર સામે હોય + ગુ. એવું' બી. ભૂ. , ઘસાયેલું રૂ૫] (લા.) બેટી ત્યાંસુધી. મીઠી આંખ (ખ) (રૂ. પ્ર.) કૃપા, મહેરબાની. દાનતવાળું, હરામ હાડકાંનું સારી આંખ (-) (રૂ.પ્ર.) રહેમનજર]
આંખ-રેખ (આખ્ય) વિ. જિઓ “આંખ+ “રાખવું' + ગુ. આખર (-ખ્ય સ્ત્રી. [સં. મ પું.] ખેતરમાં પાકની-અગરમાં “ઉ” પ્ર.] આંખનું રક્ષણ કરનારું. (૨) (લા.) શરમ રાખનારું મીઠાની-ગંજીમાં ઘાસની કિંમતની આંકણી
આંખલડી (આંખ્ય સ્ત્રી. [જુઓ આંખ' + ગુ. “લ” સ્વાર્થે આખ-અળગું (આંખ-) વિ. [જુઓ “અખ+ “અળગું'.] ( અપ. ૩) + ‘ડું' વાર્થે ત. પ્ર.] આંખ. (પધમાં) આંખથી દૂરનું, આધેનું
આંખવટે (આંખ્ય, ૫. [જએ “આંખ' + ગુ. “વટવું' + આંખ-આંગળી (આંખ્ય સ્ત્રી. [જુએ “આંખ'+“આંગળી'.] “” કુ.પ્ર.] આંખથી દૂર કરવાપણું આંખમાં કે મારવાપણું
આંખ-વિહેણું (આંખ્ય-) વિ. જિઓ ‘આંખ++વિહેણું.] આંખ-કાન (આંખ) નબ. ૧. જિઓ “આંખ' + આંધળું. (૩) (લા.) બુદ્ધિવિહીન, સમઝ વિનાનું કાન'.] (લા.) સહાય આપનાર માણસ
આંખ-વિ(-ઊંચામણ,-ણ, ણી,ણું(આંખ્ય-) એ “આંખઆંખ-ચાંદ લે, આંખ-ચાંલે (આખ્ય) ૫. [જ એ મિચામણ, નેણાં,મણી, છું.” વગેરે. “આખ' + “ચાંદલ'-“ચાંલ્લો'. કપાળમાં લગાડાતી ટીપકી આંખ-સાક્ષી (આંખ) વિ. જિઓ “ખ” + સં., પૃ.] આંખ-ચેરી (આખ્ય-) . [જઓ ‘આંખ' + ચોરી'.] નજરે જોનાર સાહેદ
[ને કરેલો અડસટ્ટો (લા.) અણગમતી વસ્તુ ઉપરથી નજર ઉઠાડી લેવી. (૨) આખાઉ છું. [જ એ આંખ' દ્વાર.] ઊગતા પાકની કિંમતજોયું ન જોયું કરવું
આંખાળું (આખ્યાળું) વિ. [જ “આંખ' + ગુ. ‘આ’ આંખડલી (આંખડલી) [ “આંખ' + ગુ. ‘ડું' + “લ” ત...] આંખવાળું. (૨) (લા.) ચતુર, પરખ કરનારું
સ્વાર્થે તે, પ્ર. ઉચ્ચારણની દૃષ્ટિએ વાભાવિક રૂપ “- અખિયું ન. [જ એ “ ખ” + ગુ. જીયું” ત.ક.] ઘાણીના ખલડી'.] એ “આંખલડી'. (પદ્યમાં.)
બળદને આંખે બાંધવાના ડાબલા. (૨) ધાડાની આંખે આંખડી (આંખડી) સ્ત્રી. [+ ગુ. ડું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.) આંખ. બાંધવાની અંધારી. [વાં (રૂ.પ્ર.) આંખને ઇશારે અપાતી (૨) ઊધ ઉપરને જોતર બાંધવાને લાકડાને કટકે ધમકી. (૨) ઝળઝળિયાં. (૩) મ. (૪) વિષયાસક્ત આંખ-ઢાળ (આંખ્ય સ્ત્રી. [એ “આંખ' + “ઢાળ”.] આંખો] (લા.) ચશમપોશી
આખી સ્ત્રી. [જ એ આંખ' + ગુ. ‘ઈ' ત.ક.] ગિલ્લીઆંખ-હાંકણી (આંખ) સ્ત્રી. [૪ આંખ' + “ઢાંકણી'] દાંડાની રમતમાં આંખ ઉપર ગિલી રાખી રમવાની રીત, ઘાણીના બળદની આંખે બાંધવામાં આવતા ડાબલા
અખની આંખ-કુટમણી, આંખ-કુટામણી, આંખ-ટણ (આંખ) આંખડી સ્ત્રી. [જ એ “આખ' + ગુ. ‘ડું' વાર્થે ત..
શ્રી. [cએ “આંખ' + “કુટમણું–‘કુટામણું” + “ફૂટણું” + + “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યચ] આંખડી. (પદ્યમાં.) ત્રણેને ગુ. ‘ઈ’ સ્ત્રી પ્રત્યય ] જેનો રસ આંખમાં પડતાં આંગટી શ્રી. ફળ આંખ ફૂટી જાય તેવી એક વેલ
આગઢ (ડ) સ્ત્રી. [સં. દ્વારા] દાગીના રેકડ વગેરે આંખ-કુકમણું, આંખ-કુટામણું, આંખ-ફૂટણું (આખ્ય અંગની કિંમતી વસ્તુ, અંગત જજોખમ જિઓ “અખ+કૂટવું'+ગુ. “અમણું-આમણું’–‘અણું આગઢવાણાં ન., બ.વ. [સ. પ્ર દ્વારા] દેવમૂર્તિને નવડાવ્યા
કર્તા વાચક. પ્ર.] ન. એ વેલાનું ફળ. (૨) ઇદરામણીનું ફળ પછી છવાપણું આખ-ફેટિકો (આખ્ય-) પં. જિઓ “આંખ' + ડિવું આંગ િયું. [જ “આંગડ’ + ગુ. ઈયું' તે.પ્ર.] આંગડ + “Aડ'] આકડાનાં પાન ખાઈને જીવતું આંખને નુકસાન લઈ જનાર વિશ્વાસુ ધંધાદારી માણસ કરનારું એક જીવડું
આંગઠી સ્ત્રી. [સ. યમ દ્વારા વિકાસ] ખેડૂત ખાસ કરીને આંખ-ડે (આખ્ય . જિઓ “આંખ' + ડિવું + પહેરે છે તે કસવાળ અને ચાડમાં ફરતે ચીણવાળી બંડી. ગુ. “Gકૃ. પ્ર.] એક જાતને મચ્છર
(૨) નાનાં બચ્ચાંઓની એવી નાની બંડી. (૩) (લા.) રાજ્ય આંખમિ(-ભચામણું) (આખ્ય) ન. [જએ “આંખ તરફથી જના સમયમાં કુંવરના જન્મ વખતે લેવાનો કર + મીંચવું' + ગુ. “આમણ’–‘આમણું” ક. પ્ર.] (લા.) જેયું આંગડી-પાઘડી સ્ત્રી. [ + જુએ “પાઘડી.] (લા.) કુંવરના
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |