Page Text
________________
આખેટ
આગ-દાન
ગયેલું. (૫) ગંદું, મેલું. (૬) નકામું, ઉપયોગ વિનાનું આખેટ ૫, –ન ન. [સં] શિકાર, મૃગયા આ-એટ-ટિક, આખેટી મું. [સં.] પારધી, શિકારી, મૃગયુ. (૨) શિકારી કૂતરે [શિકારમાં આંતરેલું કે દોરેલું આ-ખેટ૬ વિ. સં. મારિંત- તત્સમ કિં.રૂ. થી ભક] આખે-પાખે ન. આડોશી પાડોશી આખેપ(-બ) [સં. મા-ક્ષે] ખંત, ઊલટ, કાળજી. (૨) ટેવ,
હવા, મહાવરે, અભ્યાસ. (૩) સફર, મુસાફરી આપવું અ.જિ. [સૌ] ખંત રાખવી અબી વિ. જિઓ “આખેબ'+ ગુ. ‘ઈ' ત.ક.] ખંતીલું,
ઉદ્યમી, મહેનતુ આ . ધણી, માલિક આ ખ્યા સ્ત્રી. [સં.] સંજ્ઞા, નામ. (૨) અટક, (૩) નામના.
(૪) [લા.] અફવા, (૪) લોકવાયકા આ ખ્યાત વિ. સં.] કહેલું, કયિત. (૨) પ્રસિદ્ધિ પામેલું,
જાહેર થયેલું. (૩) ન. ક્રિયાપદ (વ્યા.) આ ખ્યાતથ વિ. [સં] વર્ણન કરવા ગ્ય, કહેવા જેવું આ-ખ્યાતા વિ, ૫. [, મું.] વતા. (૨) આખ્યાન કરનાર,
માણભટ્ટ. (૩) ઉપદેશક, શિક્ષક આખ્યાતિ સ્ત્રી. [સં] પ્રખ્યાતિ, કીર્તિ આખ્યાતિક વિ. [સં.] આખ્યાત-ક્રિયારૂપને લગતું. (વ્યા.). આખ્યાતિકી વિ, સ્ત્રી. [સં.] કાળનાં રૂપાખ્યાને ખ્યાલ
આપતી (કાળનાં રૂપ વગેરે)ની વિભક્તિ. (વ્યા.) આ ખ્યાન ન. સિં] કહેવું એ, કથન, (૨) મહાભારતરામાયણ–પુરાણની મુખ્ય કથા. (૩) એ સંજ્ઞાથી ગુજરાતી મધ્યકાલીન ભાષામાં પ્રાચીન ઉપાખ્યાને રચાયાં છે તેવી કૃતિ આખ્યાનક ન. [સં.) ટૂંકી વાત, નાનું આખ્યાન, ઉપ
ખ્યાન, ઉપકથા આખ્યાન-કાર વિ., પૃ. સિં.] મધ્યકાલીન પૌરાણિક આખ્યાને કર્તા. (૨) આખ્યાને ગાઈ બતાવનારે માણભટ્ટ. (૩) હરદાસ-પદ્ધતિએ વિવરણાત્મક હરિકથાઓ રાગ
અને તાલ સાથે વાદ્યોની મદદથી રજૂ કરનારે હરદાસ આખ્યાન-કાવ્ય ન. સિં] ધર્મકથાઓને કેન્દ્રમાં રાખી રચા
પેલાં કાનો એક પ્રકાર. (૨) ધર્મકથાઓને કેન્દ્રમાં રાખી રચાયેલાં કડવાબદ્ધ તેમજ સળંગ બંધનાં કાવ્યોના ગુજરાતી કાપ્રકાર આખ્યાનકી સ્ત્રી. [સં.] પહેલું-ત્રીજું ચરણ ઇદ્રવજાનાં અને
બીજું-ચેાથું ચરણ ઉપેદ્રવજાનાં હોય તેવા ૧૧ અક્ષરો ગણમેળ કિંવા અક્ષરમેળ છંદ. (પિં) આખ્યાનાત્મક વિ. [+ સં. રામન + ] ધર્મકથા જેમાં છે.
તેવું (કાવ્ય યા નાટક). (૨) કથાત્મક કે વર્ણનમૂલક, કૅરેટિવ' આ ખ્યા૫ક વિ. [સં.] વર્ણન કરનાર, કહેનાર. (૨) પું.
દૂત, સંદેશવાહક આ ખ્યાપન ન. [સ.] કથન, વર્ણન આખ્યાયક [] જેઓ “આખ્યાપક'. આખ્યાયિક પું. (સં.] ઇતિહાસ આ ખ્યાયિકા સ્ત્રી. સિં.] ઇતિહાસમૂલક વાર્તા. (૨) ઈતિ-
સહક વાત પ્રતિ, હાસલક સંરકૃત ગદ્યવાર્તાને પ્રકાર (“હર્ષચરિત' જેવા), ભ, ક.-૧૩
(૩) નીતિવિષયક પૌરાણિક કથાનક, પેરેબલ' આ ખ્યાથી વિ, પૃ. [રસ, .] દૂત, સંદેશવાહક આ-એય વિ. સં.] કહેવા જેવું, વર્ણન કરવા જેવું આગ (ગ્ય) સ્ત્રી. [સં. મનિ-> પ્રા. ૩ , ૫.] અગ્નિ, આતશ. (૨) અગ્નિને લઈ સળગી ઊઠયું હોય એવી પરિસ્થિતિ, લાય. (૩) (લા.) બળતરા, અસહ્ય પીડા. (૪) ગુસ્સ, ક્રોધ, કેપ, રીસ. [૦ઉઠાવી (રૂ.પ્ર) પ્રબળ કજિયો કરાવો. (૨) ત્રાસ ઉપજાવો. ૦ઊઠવી (ઉ.પ્ર.) ક્રોધ થવો, રીસે ભરાવું. (૨) દાઝયા જેવી બળતરા થવી. (૩) નકામા થવું. ૦મારવી (રૂ.પ્ર.) ભોજન પહેલાં અગ્નિમાં ધી તેમજ જેટલી નાખવી, જેવી, બાળવી (૩.પ્ર.) અગ્નિ સળગાવો. ૦દેખાડવી (રૂ.પ્ર.) આગ લગાડવી. (૨) તેપની વાટ સળગાવવી. દેવી, ૦મૂકવી (રૂ.પ્ર.) મરેલાને
અગ્નિસંસ્કાર કરવું. (૨) નાશ પમાડવું, બરબાદ કરવું. ૦ધેવી (રૂ.પ્ર.) દેવતા ઉપરથી રાખ ખંખેરી નાખવી. ૦નું પતંગિયું (રૂ.પ્ર.) બળતો કેલસે. નું પૂતળું (રૂ.પ્ર.) તણખે. (૨) ક્રોધી. ૫.વી (રૂ.) તાપ પડ. ૦૫ર આગ નાના)ખવી (કે મેલવી) (-આચ-) (રૂ.પ્ર.) બળતાને વધુ પીડા કરવી, દુઃખી માણસને વધારે દુઃખ દેવું. ૦૫ાવી (રૂ.પ્ર.) દેવતા સળગાવો. પાણીના ખેલ (ઉ.પ્ર.) વરાળયંત્ર. (૨) હલવાઈને ધંધે. ૦૫ણી થવું (ર.અ.) મતભેદ વખતે સમાધાનકારક વૃત્તિ બતાવવી. ૦૬ કી (ઉ.પ્ર.) ગુસ્સે થવું.
બળવી (રૂ.પ્ર.) બહુ ગુસ્સે થવું. (૨) શરીરમાં ઝાળ ઝાળ થવું. બકવી (રૂ.પ્ર.) બડાઈ કરવી. (૨) હડહડતું જતું બોલવું. ૦બાગ થવું (રૂ.પ્ર.) બહુ ગુસ્સે થવું. બુઝાવવી,
ઓલવવી, હેલવવી (રૂ.પ્ર.) બંને પક્ષને સમઝાવી લડાઈ શાંત કરવી. ભડકાવવી (રૂ.પ્ર.) ઉશ્કેરવું. ૦માં મૂતરવું (રૂ.પ્ર.) ગેરવાજબી કામ કરવું. ૦માં કૂદવું(કે જલવું યા પવું) (રૂ.પ્ર) પિતાનું અહિત કરવું. ૦૯ગઢવી (રૂ.પ્ર.) કજિયે કરાવ, લડાઈ કરાવવી. ૩ લાગવી (રૂ.પ્ર.) શરીરમાં દાહ . વરસવી (રૂ.પ્ર.) સખત તાપ પડ. ૦વરસાવવી (ર.અ.) એકસામટો ગોળીબાર કરવા, તેને સખત મારો ચલાવો]
[બાજી, દારૂખાનું અગ-ખેલ (આગ્ય-) ૫. [+ જુઓ “ખેલ.”](લા.) આતશઆગ-ગાડી (આગ્ય-) શ્રી. [+ જુઓ “ગાડી.”] અગ્નિ–વરાળબળે ચાલતાં એંજિનાથી ચાલતી રેલ-ગાડી (હવે તો વીજળીથી પણ ચાલે છે.)
કાચ, આગિ કાચ આગ-ચશ્મ (આચ્ચ-) છું. [+ કા.] એક જાતને બાધગોળ આગ-જંત્ર (આગ્ય.જન્ચ) સ્ત્રી. [+સ. પુત્ર ન.] તપ આગડું ન. કણ વિનાનું જુવાર-બાજરીનું ડું હું અાત વિ. [સં] આવેલું આગામે-ગે-તર, ૨ વિ. [સ. સમગ્રત] પ્રારંભનું, શરૂઆતનું, પૂર્વે થયેલું
નિરાંની પરણાગત આગતા-સ્વાગતા જી. [સ. માનસે વારતમ્ ] આવઆ-ગતિ રહી. સિ.] આગમન આગ-દાન (આગ્ય-) ન. જિઓ “આગ”+ સં.] ગરીબગુરબાંને અગ્નિદાહ માટે સાધન પુરા પાડવાં એ ગરબાન :
[આગિયું આગજોન' (આગ્ય) ન- જિઓ “આગ” + ક.] અગ્નિપાત્ર,
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |