Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 237

આખડિયું
૧૯૨
આખર
બાજુએ નીકળતાં ઠેબાં
(૩) લગ્ન વખતે વર-કન્યાને કંસાર જમાડતી વિળા જેના આખડિયું ન. [જુએ “આખડવું’ + ગુ. ઈયું” . પ્ર.] લથ ઉપર થાળ રાખવામાં આવે તે નાની સિપાઈ. (૪) સૂતર કે ડિયું. (૨) ઠાકર ખાઈને પડી જવું એ
ઊન યા બકરાંના વાળને કાંતવામાં ને વળ દેવામાં વપરાતું આખડી સ્ત્રી, ફળ મેળવવા માટે ચોક્કસ પ્રકારની કરવામાં લાકડાના બે કટકા વચ્ચેથી કાટખૂણે જડીને અંદર લાકડાની આવતી પ્રતિજ્ઞા, બાધા, માનતા, આડી
કે લેઢાની સળી નાખીને કરેલ ચાર પાંખડીવાળું સાધન આખ પૃ. જુઓ “આખડા.”
આખળી સ્ત્રી. જિઓ “આખળ’ + “ઈ' સ્વાર્થે ત.ક.] પથ્થર આખો વિ., પૃ. [ફા. આપ્ત] ખસી કરેલો ડે. (૨) ઘડવાની જગ્યા. (૨) તાણે વણવાના કામમાં આવતું લાકડાનું
ખસી કરેલો કૂતરો-બકરો-બળદ [પડી તોફાન કરવું ચાર ખીલાનું એકઠું. (૩) હરણ રાતે બેસતાં હોય તે જગ્યા આખમવું અ.ક્રિ. ગ્રા] ધકેલવું. (૨) નાના બાળકે ખેાળામાં આખા પું, બ.વ. જિઓ “અખં,' વિ.] શુકનમાં તેમજ આખર સ્ત્રી. પાખર, ઘડાનું પલાણ, જીન
શુભ પ્રસંગમાં વપરાતા વગર છડેલા ચેખા. (૨) ભૂવા વગેરે આખર સ્ત્રી. [અર. આખિર્] અંત, છેડે, છેવટને ભાગ. દાણા નાખી જોવડાવતી વેળા આપે છે તે જુવારના દાણ. (૨) ક્રિીિ . આખરે, અંતે છેવટે પરિણામે. [૦ સરવાળે (૩) અનાજથી ભરેલા કોથળા. (૪) લોટ ચાળવા માટે વાસણ (રૂ.પ્ર.) છેલ્લે, છેવટે, આખરે, મૃત્યુ સમયે]
ઉપર ઝીણું કપડું બાંધી બનાવેલી ચાળણી. [ ઉતારવા આખરવડી સ્ત્રી. [જુઓ “આખર* + “ઘડી'.] મૃત્યુની વિળા. (રૂ.પ્ર.) માથેથી આખા કે છડેલા ચાખા ઉતારી વિમુક્ત (૨) ક્રિ.વિ. છેલ્લે સમયે
કરવાની ક્રિયા કરવી] આખરણ ન. [જએ “આખરવું' + ગુ. “અણ” . પ્ર.] આખા-ખાઉ–યું) વિ. [જુએ “આખુ + ખાવું' + ગુ. “આG' મેળવણ, અધકરણ. (૨) ખાટે પદાર્થ (મેળવણ માટે -આયું' કુ.પ્ર.] બધું ને બધું ખાવાની વૃત્તિવાળું, ખાઉધર, વપરાતે, દૂધમાં નાખી દહીં બનાવવા)
અકરાંતિયું. (૨) (લા.) લાલચુ, તૃષ્ણાવાળું. (૩) લોભિયું, આખર-મોસમ સ્ત્રી. જુઓ “આખર' + “મોસમ’.] ઋતુને કંજુસ છેલે ભાગ. (૨) આખર સાલ. (૩) (લા.) જિંદગીને આખરિયા મું. સૌરાષ્ટ્રના છેડાની એક જાત છેવટને સમય
આખા-બેલું છે. [ઓ “આખું”+ બેલવું' + ગુ. “G' કુ.પ્ર.] આખરવું સક્રિ. દૂધમાં મેળવણ નાખવું, અધરકવું, જમાવવું. ખરાબ લાગે કે સારું લાગે એની પરવા રાખ્યા વિના સાચું (૨) હાંડલું ધોઈને સાફ કરવું. આખરવું કમંણ, ક્રિ. કહી નાખનારું, સ્પષ્ટભાષી આખરાવવું પ્રેરક, સ.ફ્રિ.
અખા-ભ-ભાં)યું જ “આખું'-ભા(-ભાંગ્યું'. આખર-સાલ સ્ત્રી. જિઓ “અખર” કે “સાલ.] વર્ષને અખિયું ન. [સ, મક્ષિણ- > પ્રા. Íવવા–“આંખ'] (લા.) અંતભાગ, (૨) (લા.) મરણને સમય
પખાલનું ઉપરનું માં (જ્યાંથી પાણી ભરવામાં આવે છે.) આખરાવવું, આખરાવું જ “આખરવું”માં.
આખી સ્ત્રી. [જુઓ “આખો' + ગુ. “ઈ” ત.પ્ર.] ચખા ઉતારી આખરિયે વિ, પું. [જઓ “આખર + ગુ. ‘યું' ત.પ્ર.] વધાવવાની ક્રિયા. (૨) પંડવા કે અધ્યારુને ભણાવવાના (લા.) મુડદાં લઈ જનારે
છેિવટનું બદલામાં અપાતા દાણા આખરી વિ. જિઓ “આખર' + ગુ. “ઈ' ત.પ્ર.] છેલું, આખું વિ. સિં. અક્ષત-> પ્રા. અવસ-] ભાંગ્યા વિનાનું, આખરી સ્ત્રી. [+ ગુ. “ઈ' ત.ક.] આખરને સમય, અખંડિત. (૨) પૂર્ણ, સમગ્ર, સળંગ. [ખા ગામને ઉતાર
અંતકાળ, મૃત્યુને સમય [ચેતવણી, “અહિટમેટમ' (ર.અ.) અત્યંત ખરાબ ચાલચલગતનું. – હાસકાંનું (રૂ.પ્ર.) આખરી-નામું ન. [ જુએ “આખરી' + “નામું”.] છેલી કામ કરવા ઉત્સુકતા વિનાનું. -ખી અણીએ (રૂ.પ્ર.) કશીય આખરે ક્રિ.વિ. જિઓ “આખર + ગુ. “એ” સા.વિ. ઈજા વિના, સંપૂર્ણ સલામત. કેળું શાકમાં (-કોળું) (રૂ.ક.) પ્ર.] છેવટે, લે, અંતે. (૨) (લા.) નિરુપાય થઈ, કસૂલે, કોઈ મહત્વની વાત યાન બહાર રહી જવી. - હા લાચારીથી
[(લા.) તોફાન, મસ્તી (ર.અ.) ગજા ઉપરવટનું કામ. (૨) બધું ઓળવી લેવું એ. આખલાઈ સ્ત્રી. [ઓ “આખલો' + ગુ. “આઈ' ત.ક.] હઠકનું આખું (રૂ.પ્ર.) તદન આળસુ, અત્યંત દુ9]. આખલિયું, આખલું ન. [ઓ “આખલો' + ગુ. “ઈયું' આખું-પખું વિ. [જુઓ ‘આખુંને દ્વિર્ભાવ.] પૂરેપૂરો ભકે સ્વાર્થે ત...] નાને આખલે
ન થયે હેાય કે ખંડાયું ન હોય તેવું. (૨) (લા.) અસ્પષ્ટ આખલે પૃ. [સં. ૩ક્ષા> પ્રા. લવણ છે, પરંતુ ખસી ન આખું(ખા)-ભ માં )(ન્યું) વિ. [+ જુઓ ‘ભાગવુંકરેલા બળદ માટે હાઈ . અ-ક્ષર>પ્રા. સવવમ + અપ. ભાંગવું’ + ગુ. “ઉ” ક.ક.-“હું” ભૂક.] ડું ભાંગેલું ને થોડું ૩જી સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ખસી કર્યા વિનાને ખંટ, સાંઢ. [–લા આખું, અધકચરું ઉધામી (. પ્ર) આખલાના જેવું તોફાન
આખૂન, આખું છું. [ફા. “આખૂ. ગુરુ, શિક્ષક. (૨) આખલે-દાખલ . એ નામની એક રમત
મહેસામાં શીખવનાર શિક્ષક આખળ (ય) ૪. પથ્થર ઘડવાની જગ્યા, આખળી આખુનજી, આખુંદજી પું, બ. વ. [+ જુઓ “જી” (માન.] આખળિયે મું. માટલું રાખવાની ત્રણ પાયાની ઘેાડી, ધડ- ગુરુજી, ઉસ્તાદજી મચી. (૨) રોટલી પૂરી વગેરે વણવાને ગળાકાર ત્રણ આબૂર . [વર્કી “આખે'.] તબેલો. (૨) સ્ત્રી. જાનવરેએ કે ચાર પાયાને પાટલો, આડણિયે, આડણી, ચકલો. ખાતાં વધેલા ચારે, ઓગઢ. (૪) કચરે. (૪) વિ. સડી
ક