Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 215

શાયિની
૧૭૦
અંગતતા
લખતાં પર્વે વપરાતે એ શબ્દ. [-કે કરવું (રૂ.પ્ર.) નક્કી કરવું, ચોકકસ કરવું. (૨) કબૂલાત કરાવવી. -કે બાંધવું (ઉ.પ્ર.) કબૂલાત કરાવવી] અંકેશાયિની (અર્કે-) વિ, સ્ત્રી. સિં] મેળામાં સૂવાવાળી અંકેટ,-લ) (અકેટ) ન. [સ, મું.] કરેણના જેવડું
અને એના જેવાં પાનવાળું એક ઝાડ એકેડુંલું ન. [+ગુ. “ઉ” ત.પ્ર.] અંકેટનું ફળ અંકેઠ (અકોડ) જુએ “અંકેટ'. અંકેતા-બદ્ધ (અકોડા-) વિ. [જુઓ “એકેડે' + સં], અકઢા-બંધ (અકેડા-બન્ધ) વિ. [ + સં.] અંકોડાની જેમ એક પછી એક સંબંધ બેસતો આવે તેવું, આંકડિયા વાળેલું. (૨) ક્રિ.વિ. સજજડ, જડબેસલાડ અંકેડિયું (અકો-) વિ. [સ. મ ટતજ->પ્રા. મંદિવસ-]
આંકડાવાળું, વાંકડિયું એકેડી (અકેડી) શ્રી. સિં, ગંદુરંવ> પ્રા. ગ્રંકુરિઝ] પલાળવાથી કંટા કટેલ મગ. (૨) મગની બનતી ખાવાની એક વાની એકેડી (અકેડી) સ્ત્રી. [સં. મહાટિન->પ્રા, મંઢમા] માછલાં પકડવાને લેઢાને કાંટે, ગલ. (૨) ગુંથવાને - સે. (૩) છેડે આકડાવાળી ઝાડ ઉપરથી ફળ તોડવા માટેની લાકડી. (૪) નાને અંકેડે [ગુંથણી, “કોચેટ' અંડી-ગૂંથણ ન. [ + જુએ “ગૂંથણ”.] અંકેડીના ઘાટની અંકેડે (અલકેડ) !. [સં. અટક- પ્રા. ચ-] એકબીજામાં ભરાવેલી માટી કડી. (૨) સાંકળને પ્રત્યેક આંકડે. (૩) પકડ, સાણસે. (૪) હલકું રૂપું શુદ્ધ કરતી વિળા ગરમ થયેલા રસમાંથી એક પ્રકારની ઉત્પન્ન થતી હવાથી નાના-મોટા બંધાતા ઢાળિયાઓમાંના કાંટાવાળો શુદ્ધ રૂપાને ઢાળિયે. (૫) એક જાતનું લંગર અંકાર' (અર) ૫. [સ, મર] અંકુર, ફણગે, કેટે. (૨) કંપળ, કુમળાં પાંદડાં. (૩) લા.) હેતુ, મર્મ અંકેર (અકુકેર) પું. ખેતરમાં કામ કરનાર માટે સવારે
કે બારે મેકલાતું ભજન, ભાત અંકારી (અકારીજી. [સં. એ દ્વારા] અંક, ખાળે, ગોદ. (૨) છાતી સરસું ચાંપવું એ, આલિંગન અંકેર (અકેરે) . [સ. અટક->પ્રા. યંત્ર-] વીંછીને ડંખ આપનારે અવયવ, આંકડો અકેલ (અશ્કેલ) જુએ “સંકટ. અંકેલું (અકેલું) જુએ “કેરું. [આંખોવાળું અંખાળ (અ ળ ) વિ. [જ એ “આંખ' + ગુ. “આળ” ત...] અંખી (અખી) એ “આંહી.” અંગ (અ) ન. r] શરીરને પ્રત્યેક અવયવ, (૨) શરીર, (૩) ભાગ. (૪) પિત, જાતે. (૫) નાટયરચનામાં આવતી સંધિઓને પ્રત્યેક પિટા ભાગ. (નાટ.) (૬) આત્મીય જન. (૭) પ્રત્યય કે અનુગ જે પ્રકૃતિને લગાડવામાં આવે તે મૂળ શબ્દસ્વરૂપ. (વ્યા.) (૮) વેદનું શિક્ષા વગેરે છ અંગમાં પ્રક. (૯) જૈન આગમના મૂળ બાર ગ્રંથો-આચારાંગ સૂત્ર વગેરે પ્રત્યેક. (જૈન) (૧૦) . હાલના ભાગલપુરની આસપાસને દેશ કે જેની પશ્ચિમ તરફની સીમા ગંગા તથા
સરયના સંગમ સુધીની હતી (અંગ-વંગ-કલિંગ' એમ નિકટ નિકટના પ્રદેશ કહ્યા છે.). (સંજ્ઞા.) [૦ નું માણસ (રૂ. કાસુ માણસ. ૦ ઉપર આપવું (કે ધીરવું) (રૂ.પ્ર.) કેવળ વિશ્વાસ ઉપર ધીરધાર કરવી. ૦ ઉપર કાઠું (રૂ.પ્ર.) જાત ઉપર ઉછીનું લેવું. ૦ ઉપર લેવું (રૂ.પ્ર.) જોખમદારી વહેરવી. ૦ કળવું (રૂ.પ્ર.) શરીરે કળતર થવી. ૦ તળે ઘાલવું (રૂ.પ્ર.) પચાવી પાડવું. ૦ તોડવું, ૦ તેડીને કામ કરવું (રૂ. પ્ર.) સખત કામ કરવું. ૦ ભારે થવું (રૂ.પ્ર.) સુસ્તી આવવી. ૦ ભાંગવું (રૂ. પ્ર.) તાવ આવવાની શરૂઆત થવી. (૨) બહુ મહેનત કરવી. ૦ વધારવું (રૂ. પ્ર.) કામ ધંધાથી દૂર રહેવું. (૨) બેફિકર રહી માતેલા થવું. ૦ વધારી જાણવું (રૂ. પ્ર.) કામમાંથી છટકી જવું. ૦ નું કામ (રૂ. પ્ર.) અંગત કામ, ખાનગી કામ]. અંગ-ઉધાર અ8) ક્રિ. વિ. [ + જ “ઉધાર.] અંગત સાખ ઉપર અંગ-ઉપાંગ (અ-ઉપા) ન, બ. ૧. સિં, સંધિ નથી કરી.] શરીર અને એના નાના મોટા બધા અવયવ અંગ-કસરત (અ) સ્ત્રી. [+ “કસરત'.] શારીરિક વ્યાયામ
[અંગ-ચષ્ટિ અંગ-કાઠી (અ) સી. [ જુઓ “કાઠી.'] શરીરનો બાંધે, અંગકૂદકે (અ) પું. [+ જ “કૂદકે.] ઊંચી કૂદ, “હાઈ-જમ્પ” (દ. ભા.) અંગ-ક્રિયા (અ - શ્રી. [સં.] અંગાને ચંદન વગેરેને લેપ કરવો એ. (૨) અંગને શણગારવાની ક્રિયા અંગગ્રંથ (અ-ગ્રન્ય) ૫. [સં.] જેનાગમનાં બાર મૂળ
અંગોમાંનું આચારાંગ વગેરે પ્રત્યેક અંગ, (જેન.) અંગ-ચાપલા-ત્ય) (અ) ન. [૩] અંગેની ચપળતા, અંગફર્તિ, ચંચળાઈ
[નય. (૨) ચાળા અંગ-ચેષ્ટા (અ) . [સં.] શારીરિક હાવભાવ, અભિઅંગજ (અજ) વિ. [સં] પુત્ર-પુત્રી વગેરે સંતાન અંગા (અજા) વિ., સ્ત્રી. [સ.] પુત્રી અંગ-જ્ઞાન (અ) ન. [સં.] સ્વાભાવિક જ્ઞાન, સહજ જ્ઞાન, (૨) સ્પર્શજ્ઞાન [(૨) શરીરને ક્ષય કરનારે તાવ અંગ-જવર (અ) પું. [] કામ વગેરેથી થતો ઉચાટ. અંગ અંગ (-અડ-ખડ) પું. લાકડાને ભાગ્યે-તૂટયો સામાન. (૨) વિ. ભાંગ્યું-તૂટયું અંગહાઈ સ્ત્રી. [હિ.] શરીર અને ખાસ કરીને હાથ તથા ખભા મરડવાની ક્રિયા. [૦ તારવી (રૂ.પ્ર.) શરીર મરડવું. (૨) અદબ વાળીને બેસવું. (૩) કાંઈ કામ ન કરવું] અંગટાવું અ. ક્રિ. [હિં. દ્વારા] શરીર મરડાવું અંગડું (અj) ન. [સં. મF + ગુ. ‘ડું' લઘુતાવાચક ત.પ્ર.] શરીર, દેહ, કાયા, ડીલ
[લૂગડું, વસ્ત્ર અંગ-ઢાંકણ (અ. ન. [સં. + જુઓ ઢાંકણ”.] (લા.) કપડું, અંગત (અત) વિ. [સ. મન + કાર = યાત્ત અંગને મળેલું. > પ્રા. 17] જાતને લગતું. (૨) ખાનગી અંગત-ઝડતી (અત-) સ્ત્રી. [+જુઓ ‘ઝડતી.'] જાતની તપાસ અંગતતા (અછત-) સ્ત્રી, [+ સં. ત..] અંગત હોવાપણું