Page Text
________________
અંક-મુખ
અંકે
અંક-મુખ (અ) ન. [સં] નાટયરચનાના અંકનો આરંભને સૂચવાયેલું. (૪) ગુણ કર્મ વગેરેથી ખ્યાતિ પામેલું. (૫) ભાગ કે જયાં અંકના વસ્તુનું સુચન થયું હોય છે. (નાટય) અમુક રીતે નક્કી થયેલું, “ઈયર--માર્કડ અંક-લિપિ (અ) શ્રી. [સ.] જેમાં વર્ણાક્ષરે ન લખતાં અંકી (અકી) વિ. [સ, .] નિશાનીવાળું સાંકેતિક રીતે અર્થ આપનારા અંક લખવામાં આવે છે. અંકુર (અકુર) . સિં, પું, ન.] ફણગો, કેટ. (૨) તે પ્રકાર [ (૨) ઘડિયા લખવાની ક્રિયા (લા.) મૂળ, બીજ, [આવા , ફટ, બેસ (
રસ) અંક-લેખન (અ) ન. [સ.] આંકડાઓના રૂપનું લખાણ, (રૂ.પ્ર) વનસ્પતિમાં કેટ દેખાવ અંક-વિદ્યા (અ) સ્ત્રી. [સ,] જુઓ “અંગણિત', અંકુર (અકુશાગ્ર) ન. [+સં. એa] ફણગાને આગલે અંક-શાયિની (અ) વિ., સ્ત્રી. [સં] ખોળામાં સૂનાર સ્ત્રી ભાગ, ફણગાની અણી અંક-શાથી (અ ) વિ. [સં., મું] ખેાળામાં સૂનારું અંકુરાર્પણ (અકુરા-) ન. [+ સં. મહેં] માંગલિક કાર્યોને અંકશાસ્ત્ર (અ ફુ) ન. [૪] આંકડાઓનું શાસ્ત્ર, સ્ટેટિ- આરંભે વિધિપૂર્વક તાજા અંકુર અર્પણ કરવાની વિધિ ટિકસ
[આંકડાશાસ્ત્રી અંકુરિત (અ૭ કુરિત) વિ. [+ સં. શત નામધાતુને ભૂ. કૃ. અંકશાસ્ત્ર-વેરા, અંકશાસ્ત્રી (અg-) વિ., પૃ. [સ, .] પ્રત્યય] જેમાં ફણગે કે ફણગા ફટયા હોય તેવું. (૨) અંક-શિક્ષણ (અ) ન. [સં.] આંકડાનું જ્ઞાન, આંકડાની | (લા.) જન્મ પામેલું [ફેટી નીકળ્યું છે તેવી (સ્ત્રી) વિદ્યાનું અધ્યયન
અંકુરિત-યાવના (અકુરિત-વિ, શ્રી. [સં.] જેને યૌવન અંકસ (અ ) ૫. (સં. મહા ] અંકુશ, હાથી ચલાવ- અંકુરે (અકુરે) મું. [બર->અંગ-] દક્ષિણ વામાં વપરાતે છેડેથી વાળેલો અણીદાર સળિયે, કતાર ગુજરાતમાં પારડી બાજ થતું બોરસલીના પ્રકારનું એક ઝાડ, અંક-સમાપ્તિ (અ) સ્ત્રી. [સં] નાટયના અંકનું ત્યાં રઘલી (ચેધરી બેલીમાં) ત્યાં પૂર્ણ થવું એ. (નાટય.)
અંકોત્પત્તિ (અકરે-) . [+ સં. ૩રપત્તિ], અંકુરોગમ અંક-સંજ્ઞા (અ-સજ્ઞા) સી. [૪] એક બે વગેરેથી બત્રીસ (અ) પું. [ + સ. ૩૧], અંકુરભવ (અકુ) પું. સુધીના અંક બતાવવા વપરાતું તે તે અંક માટેનું નામ [+સ. ૩.ટૂa] કેટા-ફણગા ફૂટવાની ક્રિયા (ભૂ-ભૂમિ એક, નેત્ર બે, શિવનેત્ર ત્રણ, યુગ ચાર, બાણ અંકુશ (અક કુશ) ૫. [સં.] હાથીને હાંકવા માટે વપરાતા પાંચ, વગેરેથી દંત બત્રીસ વગેરે). (કાવ્ય.)
છેડેથી વાળે અણીદાર સળિયો, કે તાર, ગાંજરે. (૨) અકસી સ્ત્રી. [ સં. અા ] આંકડી, સ્ટેપર'
(લા.) દાબ, કાબૂ, નિગ્રહ, નિયમન, (૩) સત્તા, કબજેઅંક-સ્થ, –સ્થિત (અ - વિ. [૪] ખેાળામાં રહેલું [૦ન-નાં)ખા, મૂક, ૦ રાખવો (રૂ.પ્ર.) તાબામાં અંકાઈ (અg tઈ) શ્રી. [જુએ “આંકવું’ + ગુ. “આઈ' રાખવું, નિયમનમાં રાખવું. ૦ રહે (-૨), ૦માં રહેવું કુ.પ્ર.] આંકવાનું કામ, લીટી દોરવાનું કામ. (૨) આંક- (-૨વું) (રૂ. પ્ર.) દાબમાં રહેવું, વશ રહેવું. ૦રાખ, ૦માં વાની રીત, આંકણું. (૩) આંકવાનું મહેનતાણું, અંકામણ, રાખવું (રૂ. પ્ર.) કાબૂમાં રાખવું, વશ રહે એમ કરવું) અંકામણી
અંકુશ-અંથિ (અકુશ-ગ્રન્થિ) સ્ત્રી. [સ., .] પિતાને બીજા અંકાકાર (અ - . [ સં. મન્ + માઝાર ], અંકાકૃતિ ઉપર કાબુ છે યા હોવો જોઈએ એ પ્રકારનું માનસિક (અ) શ્રી. [+ સં. માd] અંક કે અંકની આકૃતિ. ગ્રાહવાળું વલણ, “ઓથોરિટી કોમ્પલેક્સ (ભ. ગે.) (૨) વિ. કડીના આકારનું, આંકડિયા જેવું
અંકુશ-ધારી (અકુશ) વિ. [સં., પૃ.] અંકુશ ધરાવનાર, અંકામણ (અલકા- ન, –ણ સ્ત્રી. [જ “આંકવું' + ગુ. (૨) ૫. મહાવત
આમણ–આમણું” કુ.પ્ર.] આંકવા-અંકાવવાનું મહેનતાણું અંકુશ-નાબૂદી (અકુશ) સ્ત્રી. [+ જુઓ “નાબૂદી'.] કાયઅંકાવવું, અંકાવું (અg-) જુએ “આંકમાં,
દાને અંકુશ હટાવી લેવાની ક્રિયા, “ડિ-કન્ટ્રલ અંકાવતાર (અ.વ.) પૃ. [સ. અ વતાર ] પૂર્વના અંકને અંકુશ-મુક્ત (અકુશ) વિ. [સં] કાયદાના અંકુશમાંથી અંતે પાત્રો દ્વારા સૂચિત થયેલું કાર્ય પછીના તરતના અંકમાં મુક્ત, ‘ડિકન્ટેડ' [આકારની થતી રચના. (તંત્ર.) લાવી એનું અનુસંધાન કરવાની ક્રિયા. (નાટય)
અંકુશમુદ્રા (અકુશ) સ્ત્રી. [૪] આંગળીઓની અંકુશના અંકાવલિ(–લી, ળિ,-બી) (અ - શ્રી. [સ. મદ્ + અંકુશિત (અકુશિત) વિ. [સ.] તાબામાં રહેલું કે રાખેલું
સાવર -] અંકેની પંક્તિ. (૨) વર્ષોને અંકની ગણતરી અંકશી (અકુશી) વિ., [સે, મું.] હાથમાં અંકુશવાળું. (૨) અંકાસ્થિ (અg-) ના. [સં. મg + મfu] કાંડાના સાંધાનું દાબમાં રાખનારું, અંકુશ ધરાવનારું હથેળીના ચેથા અને પાંચમા હાડકા સાથે સંધાનવાળું અંકુસી (અકુસી) સ્ત્રી. [સ, મ રામi>પ્રા. ચંકુસિયા] હાડકું, ફણધર, અસિફેર્મ બન'
અંકસી, આંકડી, “સ્ટાર” અંકાસ્ય (અફાસ્ય) ન. [સં. અમાર] જુઓ અંક-મુખ'. અંકલ (-અકૂલ) જુએ “અંકેલ'. અંકાંતિકત્વ (અતિ -) ન. [સ. મદ્ + મન્તિવવ] વચ્ચે અંકે (અલકે) ક્રિ. વિ. [સ. + ગુ. ‘એ' ત્રી. વિ.ના પ્રત્યય] કાંઈ પણ વ્યવધાન ન હોય તેવું આંકડાઓનું નિકટપણું, અંકથી સંખ્યાને અંક લખ્યા બાદ અક્ષરોમાં ફરી સંખ્યા લૅ ઑફ એકયુડેડ મિડલ” (મ. ન.)
બતાવવામાં આવે ત્યારે એ પહેલાં “અંકે' (આંકડામાં પૂર્વે અંકિત (અકિત) વિ. [સં.] નિશાની થઈ હોય તેવું, છાપ- લખાયેલું) એમ લખવામાં આવે છે તેથી આંકડામાં ફેરફાર વાળું. (૨) જેની કિંમત નક્કી સૂચવાયેલી છે તેવું. (૩) ન કરી શકે એ માટે સંખ્યા દર્શાવીને પછી અક્ષરમાં રકમ
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |