Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 164

અર્થોપસિ
૧૧૯
અર્ધ-માલિત
અર્થોપપત્તિ સી.r + સં. સાત્તિ ] અર્થ બંધબેસતો હેવાપણું થતું ઉચ્ચારણ (ચરેતરમાં તેમજ મહારાષ્ટ્રમાં ચ-છ-જ-ઝ નું અર્થોપમાં સ્ત્રી. [ + સં. ૩૫મા 1 અર્થ ઉપર આધાર રાખનાર થતું ઉચ્ચારણ). (વ્યા.)
[જ્ઞાનવાળું એક ઉપમાપ્રકાર. (કાવ્ય.).
અર્ધ-દૂધ વિ. [સં.] અડધું બળેલું. (૨) (લા.) અધકચરા અર્થોપાર્જન ન. [+સં. યાર્નન] નાણાં-પસાની કમાણી અર્તદગ્ધ-તે સ્ત્રી, [સં.] અર્ધદગ્ધ હેવાપણું [અડધું નાણું અર્ઘ વિ. [સં.] જેની પાસે અથવા જે ભાગવા જેવું હોય અર્ધનગ્ન વિ. [સં] પુરા કપડાં ન પહેર્યા હોય તેવું, તેવું, પ્રાર્થનીય (૨) યોગ્ય અર્થવાળું
અર્ધનગ્નતા સ્ત્રી [સં.] અર્ધનગ્ન હેવાપણું અર્દન ન. સિં] કચડી નાખવું એ, નાશ, (૨) પીડન, અર્ધનારીનટેશ્વર, અર્ધનારીશ્વર છું. [સં.] શિવજીનું એવા પજવણી. (૩) વધ
પ્રકારનું સ્વરૂપ કે જેમાં જમણે ભાગ શિવજીને અને ડાબો અદિત વિ. સિં.] જેનું અર્દન કરવામાં આવ્યું છે તેવું, ભાગ પાર્વતીજીને હોય તેવું અને પાર્વતીને ધારણ કર્યો છે જેને પજવવામાં આવ્યું છે તેવું
તે શિવ-સ્વરૂપ અર્ધ વિ. [સં.] કઈ પણ વસ્તુના સરખા બે ભાગમાંનું એક, અર્ધ-નિશ સ્ત્રી. [સં.] મધરાત અડધું. (૨) ન. અડધો ભાગ
અર્ધ-પડિત વિ. [સં.] અડધું બોલેલું વાંચેલું અર્ધ-કાય ૫. [સં.] દેહને અડધે ભાગ
અર્ધપત્રી વિ. સિંક, પં.] અડધી અડધી ચાર પાંખવાળાં અર્ધ-કુંભ-કુભ), ૦મેળે . + સં. + ઇ ઓ મેળે'.1 જીવડાંના વર્ગનું જીવડું, “હેમિટેર' છ છ વર્ષે પ્રયાગ વગેરે નદી તીર્થોમાં મળતા હિંદુઓને
અર્ધ-પથ પું. [સં.] અડધો માર્ગ ગંગાસ્નાન વગેરે નિમિત્તનો મેળે
અર્ધ-પઘાસન ન. [સં.] યુગનાં આસનેમાંનું એક. (ગ) અમેળ વિ. [+ સં. જa] અડધું ગોળ, અર્ધવર્તુલાકૃતિ.
અર્ધ-પંચાળ (૫ચાળ) વિ. [સૌ, + સં. પ્રા] (લા.) (૨) ૫. ગોળ આકૃતિને અડધો ભાગ, અર્ધવર્તુળ, “સેમિ
લગભગ અડધા ભાગનું
અર્ધ-પંડિત (૫હિડત) ૫. [સ.] ઓછું ભણેલા-અર્ધદગ્ધ સર્કલ'. (૩) પૃથ્વીના ગોળને અર્ધો ભાગ, હેમિ-ફીઅર” અર્ધગોળાકાર વિ. સં. ૧૪-મન્નાર] અરધું ગોળ, સેમિ
માણસ. (૨) અધકચરા જ્ઞાનવાળો માણસ સર્કયુલર'
અર્ધ-પાદાસન ન. [સં.] પગમાંનાં આસનોમાંનું એ નામનું
એક આસન. (ગ) અર્ધ-ઘેલું (-ઘેલું) વિ. [ + જુએ “વેલું'.] અડધું ઘેલું, નહિ
અર્ધ-પારદર્શક લિ. [સં.] પૂરું પારદર્શક નહિ તેવું ગાંડું નહિ ડાહ્યું
અર્ધ-પિષ્ટ વિ. [સં.] અડધું પીસેલું અર્ધ-ચક્ર ન. [સં.] અડધું વર્તુળ
અર્ધ-પૃષ્ઠ ન. [સં.] દરેક પાના કે કાગળની સપાટીને અડધા અર્ધ-ચકઘૂહ ૫. [સં] અડધા વર્તુળના આકારમાં થતી
ભાગને ઊભે હાંસિ [ણિક નહિ તેવી વિગતે વાળું સૈની ગેઠવણી
અર્ધ-પૌરાણિક વિ. [સં.] પૂરી ઐતિહાસિક નહિ-પૂરી પૌરાઅર્ધ-ચવિત છે. [સં.] અડધું ચાવેલું
અર્ધ-પ્રતિમા સ્ત્રી. [સં.] કેડથી ઉપરના ભાગના દેહનું બાવલું અર્ધ-ચંદ્ર (-ચન્દ્ર) પું. [સં] ચંદ્રના બિંબને અડધો ભાગ.
કે ચિત્ર, અર્ધ-ચિત્ર, બસ્ટ’ (૨) અનુનાસિક ઉચ્ચારણ બતાવવા વર્ણ ઉપરનું સબિંદુ
અર્ધ-બેકાર વિ. [+ ફો] પર કામધંધો ન મળ્યો હોય તેવું નાનું અડધું વર્તુળ. (વ્યા.) (૩) (લા. બોચીથી પકડી ધક્કો
અર્ધ-બેકારી સ્ત્રી. [+ ફા.] અર્ધબેકારની દશા મારવા માટે હથેળીને અંગઠા અને તેની વચ્ચે કરવામાં
અર્ધ-ભગિક વિ. [સં.] અડધા ભાગને લગતું. (૨) અડધા આવતો અર્ધવર્તુલાકાર. [દે (કે આપો ) (રૂ.પ્ર.)
ભાગનું હક્કદાર બોચી પકડી કાઢી મૂકવું. ૦મળ (રૂ.પ્ર.) એ રીતે
અર્ધભુત વિ. [સં.] અડધું ખાધેલું. (૨) ન. દિવસમાં રૂખસદ મળવી, કાઢી મુકાવું].
બેને બદલે એક ટાણું ભેજન) કરવું એ અર્ધચંદ્ર-કૌંસ (ચ) [+સં. + એ કાંસ'.] અર્ધ ચંદ્રના
અર્ધ-મેટલ(ળ) (-મડલ -ળ) ન. [સં.] અડધું વર્તુલ આકારના લેખનમાં બનતે કૌંસ ' '
અર્ધમંઢલાકાર (-ભડલા.) પું, અર્ધમંટલાકૃતિ (-મણ્ડલા-) અર્ધચંદ્રાકાર (ચન્દ્રા) મું. [+ સં. મા-F], અર્ધચંદ્રકૃતિ
સ્ત્રી. [+સં. ચા-નાર, મા-ત અર્ધ-ગોળ આકાર, (-ચન્દ્રા-) સ્ત્રી. આ-ઋત્તિ] અડધા ચંદ્રમાને આકાર. (૨) સેમિ-સર્કયુલર' વિ. અડધા ચંદ્રમાના આકારનું [રામણ, “બસ્ટ’ અર્ધમાગધ ન. સિ.] મગધ દેશની બૌદ્ધોની મૂળ પ્રાકૃત અર્ધ-ચિત્ર ન. [સં.] શરીરના ઉપરના અડધા ભાગનું ચિત- ભાષા, પાલિ. (સંજ્ઞા) અર્ધ-ચેતન વિ. સં.] અવચેતનાત્મક, અધ-સ્વભાવાત્મક, અર્ધમાગધી સ્ત્રી. [સં.] મહાવીર સ્વામીએ મગધ દેશમાંની અવ્યક્ત માનસમાં રહેલું, “સષ્કૉન્શિયસ' (મ.ન.)
પાલિથી જુદા પડતા પ્રકારની જે ભાષામાં ધર્મોપદેશ આપ્યો અર્ધ-ચેતના સ્ત્રી, [સ.] અબોધ સ્વભાવ, અવ્યક્ત-માન- તે પ્રાકૃત ભાષા-પ્રકાર. (સંજ્ઞા.)
[સમયનું માપ સિકતા, “સપ્લેશિયસનેસ' (પ્રા.વિ.)
અર્ધ-માત્રા સ્ત્રી. [સં.] સ્વ સ્વરના ઉચ્ચારણના અડધા અર્ધજરતીય ન્યાય ૫. [ર્સ.] અડધું આ અને અડધું બીજું અર્ધ-માત્રિક વિ. [સં.] અર્ધી માત્રાનું..(૨) તલનાં મુખ્ય છ અંગે એ બંને વાત સિદ્ધ હોવા છતાં એમાંની એક જ વાત સ્વી- માંહેનું એ નામનું એક. (સંગીત.) [પખવાડિયા સંબંધી કારવામાં આવે એ પ્રકારનું કાર્ય, અનિશ્ચિતતા. (તર્ક) અર્ધ-માસિક વિ. સં.] અડધા મહિનાનું, પખવાડિક (૨) અર્ધ-તાલવ્ય વિ. [સં.] તાળવાની ધાર નજીક પહોંચી જીભથી અર્ધ-મીલિત વિ. [સં.] અડધું મીંચેલું
Jain Education. International 2010_04