Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 149

૧૦૪
અમર-તા
મૃત્યુના સર્વથા
અમર-તા સ્ત્રી. [સં.], ત્ર ન. [સં.] અભાવ, અમર્પણું
અમરતિયા પું. [જુએ અમરત' + ગુ. ઇયું', ત.પ્ર.] અમરતા હું. [+ગુ. ‘” ત.પ્ર.] કેરીનાં ગાઢલાં ને છાલ ધાઈ એમાંથી કરવામાં આવતી કઢી, અમૃતિયા, જેતે અમર-ધામ ન. [સં.] દેવાનું રહેઠાણ, વર્ગ અમર-ધુની સ્રી. [સં.] દેવાની નદી, આકાશ-ગંગા અમરનાથ પું. [સં.] દેવાના સ્વામી ઇંદ્ર. (ર) એ નામનું કાશ્મીરની હિમાલયની પહાડીમાં આવેલું એક તીર્થ. (સંજ્ઞા.) (૩) અઢારમા તીર્થંકર. (સંજ્ઞા.) (જૈન.) અમરનારી સ્ત્રી. [×.] દેવી, દેવાંગના અમર-પટે। યું. [+ જુએ ‘પટે’.] અમરપણાનું ખતપત્ર. (ર) (લા.) અમરપણાનું વરદાન-નિત્યતા, કદી ન મરવાની સ્થિતિ અમર-પદ ન. [સં.] કદી મરણ ન થાય એવી સ્થિતિ, મેાક્ષ, મુક્તિ [આવે તેવું એક કાલ્પનિક મૂળ અમર-કુલ(-ળ) ન. [સં.] જેના ખાવાથી કદી મરણ ન અમર-ભર્તા પું. [સ.] અમરાના સ્વામી--ઇંદ્ર અમર-ભાવ પું. [સં.] નાશ વિનાની સ્થિતિ અમર-ભૂમિ શ્રી. [સં.] સ્વર્ગામ, દેવલાક અમરરાજ પું. [સં.] દેવાને રાજા-ઇદ્ર અમર-લતા શ્રી. [સં.] મૂળ વિના વૃક્ષેા ઉપર ઊગતી-વધતી એક વેલ, અમરવેલ. (ર) આકાશવેલ અમર-લેાક હું. [સં,] દેવલેાક, સ્વર્ગ અમર-ગઢપું. [+જુએ વડ.પૈ] એક જાતના વડલે અમર-વધૂ સ્રી. [સં.] દેવી, દેવાંગના અમર-હલરી, અસર-વાલી સ્ત્રી. [ä.] જુએ ઉપર
‘અમરલતા’.
અમર-વાણી સ્ત્રી. [સં.] દેવવાણી, આકાશવાણી (પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે દવા વગેરે તરફથી કહેવામાં આવતી વાણી) [[×.] જુએ ‘અમરલતા’. અમર-વેલ, (–ફ્ટ), ડી સ્રી. [ + સં.વ્હી], અમર-વેલી સ્ત્રી. અમર-સરિતા સ્ત્રી. [સં.], અમર-ધુની, આકાશ-ગંગા અમર-સુંદરી (-સુન્દરી), અમર-સ્ત્રી સ્ત્રી. [સં.] દેવી, દેવાંગના. (૨) સ્વર્ગમાં રહેનારી અપ્સરા
અમરાઈ સી. [સં. યાત્રાનિા > પ્રા. કમ્મરĪા] આંબાએનું વ્યવસ્થિત વન, આંબાવાડિયું, આંબાવાડી અમરાચાર્ય પું. [સં. ભ્રમર + માનાર્થ]દેવાના આચાર્ય-બૃહસ્પતિ અમરાદ્રિ છું. સં. મમ ્ + અદ્િ] પૌરાણિક પ્રકારે દેવેન પર્વત, મેરુ પર્વત [સ્વામી-ઇંદ્ર અમરાખીશ, -શ્વર પું. [સં. અન ્ + મીરા, "પર] દેવેને અમરાપુર ન. [સં. મમરી-પુર], રાપુરી સ્ત્રી. [સં. મમ ્-પુરી] સ્વર્ગની રાજધાની, અમરી, અમરાવતી
અમરાલય ન. [ર્સ. અમર્ + જ્ઞાન કું., ન.] ધ્રુવેનું ધામ, સ્વર્ગ અમરાવતી સ્ત્રી. [સં] જુએ અમરાપુર'. અમરાંગના(–રાના) સ્ત્રી. [સં. મમ ્ + અ ના] દેવી, દેવાંગના અમરી સ્ત્રી. [સં.] સ્વર્ગની રાજધાની, અમરાવતી અમરીને સ્ત્રી. [સં. મમ ્ + ગુ. ઈ' શ્રીપ્રત્યય] દેવી, દેવાંગના અમરીખ પું. [સં. અવરી] એક પ્રાચીન રાજા, જુએ
Jain Education International_2010_04
અમલ-દાર
અંબરીષ', (પદ્મમાં.)
અમરી-ચમરી સ્ત્રી. [અર. અમ્બર્ + ફા. ચેહ ] સ્ત્રીઓને માથા ઉપર પહેરવાનું એક ઘરેણું (જેમાં અંબર અને ઉપર મેાતી હાય છે તેવું)
અમરેશ, −શ્વર પું. [સં. મમ ્ + ઢેરા,-પર] જુએ‘અમરાધીશ’. અમરેશનમા પું. જાર-બાજરી-વણ વગેરેનાં ખેતરમાં પથરાતું એક શ્વાસ [ધર્મ-રહિત અમર અ-મર્ત્ય વિ. [સં.] મૃત્યુલોકનું નહિ તેવું, દિવ્ય. (૨) મરણઅમર્ત્ય-તા સ્ત્રી. [સં.] અમરતા, અવિનાશીપણું અ-મર્યાદ વિ. [સં.] મર્યાદા વિનાનું, બેહદ, (ર) અપાર, ‘ઍક્સ્ચેાટ' (બ.ક.ઠા.) (૩) બેશરમ, નિર્લજ્જ, (૪) બેઅદબ, તેડું, અસભ્ય, વિવેકહીન અમર્યાદિત વિ. [સં.] મર્યાદા વિનાનું, બેહદ, અનંત વિસ્તાર સુધી પહોંચી શકે તેવું, અપાર, ‘અન-લિમિટેડ', (૩) બીજગણિતમાં જે રાશિ અથવા કુળની કિંમત અનંત હોય તેવું. (1.) [અદેખાઈ, ઈર્ષ્યા અ-મર્ષ પું. [સં.] ક્રોધ, ગુસ્સે . (૨) અસહિષ્ણુતા. (૩) અ-મર્પણુ ન. [સં.] માક્ ન કરવું એ, અક્ષમા. (૨) અસહિષ્ણુતા. (૩) વિ. ક્રોધી, ગુસ્સેદાર અમર્ષ-પરાયણ વિ. [સં.], અ-માઁ વિ. [સં., પું.] ક્રોધથી પૂર્ણ. (૨) દ્વેષીલું, ખારીલું, દેખું અ-મલ−ળ) ૧. [સં.] મળ રહિત, નિર્મળ, શુદ્ધ અમલ પુ. [અર. અલ્] કાયૅ, કામ, ક્રિયા. (ર) વહીવટ, (૩) કારકિદી. (૪) (લા.) હંમત, શાસન, અધિકાર, સત્તા. (૫) કૅની અસર, કેક્, નશે!. (૬) સમયનેા શુમાર. (૭) અન્નવણી, (૮) ન, અફીણ, કસંબા. [॰ઊતરવું (૬.પ્ર.) અફીણને નશા ઊતરી જવું. ઊતરવા (રૂ.પ્ર.) સત્તા પુરી થવી—નષ્ટ થવી. કરવે (૩.પ્ર.) કલા પ્રમાણે કરવું. ૦૨(-)વું (રૂ.પ્ર.) અફીણના કે* ચડવા. જામવે। (૩.પ્ર.) અધિકાર સત્તાનું પ્રબળ સિદ્ધ થયું. થવા (રૂ.પ્ર.) આજ્ઞા કે હુકમનું પાલન થવું. બનવવા (રૂ.પ્ર.) સત્તા કે આજ્ઞા પ્રમાણે પાલન કરાવવું. ૰માં આવવું (૩.પ્ર.) અમલ થવે, હુકમ પ્રમાણે થયું. માં આણવું, માં મૂકવું, માં લાવવું (૩.પ્ર.) અમલ ચાલુ રાખવે, અમલને અસ્તિત્વમાં લાવવે]
અમલ-ચેન ન. [જુએ‘ અમન-ચેન’ (ગ્રા.)] મેાજમઝા, આનંદ, લહેર, અવળચેન, અમનચમન
અમલ-એરી સ્ત્રી. [જુએ ‘અમલ, + ફા. ‘જોર + ગુ. ઈત ત. પ્ર.] સત્તાનું જોર, અધિકારના રદ્દ, જોહુકમી અમલ-દસ્તૂરી સ્ત્રી. [જુએ ‘અમલ' + ફ્રા.] આયાત-કર અમલદાર વિ. [જુએ અમલ' + ફા. પ્રત્યય] અમલ ધરાવનાર, અધિકારી, ‘ઑફિસર’ અમલદાર-શાહી સ્ત્રી. [+ જીએ ‘શાહી ]. સરકારી અમલદારાની સત્તા હોય તેવું રાજ્યતંત્ર, ને!કરશાહી, બ્યુરા*સી' અમલદારી સ્ત્રી. [+ ફાઈ' પ્રત્યય] અમલદારપણું. (૨) અમલદારનું કામ કે સત્તા. (૩) સત્તા, શાસન
અમલ-દાર પું. [જએ અમલ7+ફા.] સત્તાને મદ,
સત્તાનું અભિમાન