Page Text
________________
१५१९-१५२३ ] व्युत्पत्तिरत्नाकस्कलिता
६९७ घञ् । फले फलविषये अर्पणम् । एकं कृतस्वाम्या- मिश्राः । ३-६ व्यवोपाङ्भ्यश्चतुर्थ्यः परा अग्रे रतिर्योज्यते, ३० देशस्य ॥१५२०॥
तेन विरतिः, अवरतिः, उपरतिः, आरतिः । षड् लवोऽभिलावो लवनम्
निवृत्तेः । 'नीवडणुं' इति भाषा ॥ १ लवनं लवः । 'लूञ् छेदने '(त्र्या.उ.से.), विधूननं विधुवनम् 'ऋ दोरप्'३ ।३।५७॥ । २ अभिलवनम् अभिलावः । १ 'धूञ् कम्पने '(चु.उ.से), चुरादिः, ल्युटि, 'निरभ्योः पूल्वोः '३।३।२८ ॥ इति घञ् । ३ लूयते लव- 'धूअीजोर्नुग् वक्तव्य: '(वा-७।३।३७॥) इति विधून्यते नम् । ल्युट् । त्रीणि लवनस्य ॥
विधूननम् । २ 'धू विधूनने '(तु.प.से.)इत्यस्माद् ल्युट्
कुटादित्वाद् गुणाभावे उवङि विधुवनम् । द्वे विधूननिष्याव: पवनं पवः । नस्य । 'धूणवउं' इति भाषा ॥ १ निष्पूयते निष्पावः । निर्पूर्वः 'पूञ् पवने'
रिडणं स्खलनं समै ॥१५२२॥ १० (त्र्या.उ.से.), 'निरभ्योः पूल्वोः '३।३।२८॥ इति घञ् । २
१ रिङ्ख्यो रिडणम् । 'रिखि गतौ'( ), ४० प्यते पवनम्। ल्युट् । ३ पवनं पवः । 'ऋदोरप्'३।३। ल्यट. 'इदितो नुम्-'७।१५८॥ । २ स्खल्यते स्ख५७॥ । त्रीणि 'ऊपणवउं' इति ख्यातस्य ॥
लनम् । 'स्खल चलने '(भ्वा.प.से.), ल्युट् । "बालानां निष्ठीव-ष्ठीवन-ष्ठ्यूत-ष्ठेवनानि तु थूत्कृते॥१५२१॥
हस्तपादाभ्यां चलने रिक्षणम्, स्खलनं तु पिच्छि
लादौ पतनमिति भेदः, तथाऽप्यभेदोपचारेण 'समे' १ निष्ठीवनं निष्ठीवः, पुंक्ली. । 'ष्ठिवु निरसने'
इत्युक्तम्''[] इति पञ्जिका । द्वे रिङ्खणस्य ॥१५२२॥ (दि.प.से.), दिवादिः, भ्वादिश्च, घञ्, 'उपसर्गस्य घजि-'६।३।१२२ ।। इति दीर्घः । २ ष्ठीव्यते ष्ठीवनम । रक्ष्णस्त्राण ल्युटि, पृषोदरादित्वाद् दीर्घत्वम् । तथा च चन्द्रसूत्रम्
१ रक्षणं रक्ष्णः । 'रक्ष पालने'(भ्वा.प.से.), 'ष्ठिवुषिवोर्दीर्घश्च'( )इति। ३ ष्ठीव्यते स्म ष्ठ्यूतम् ।
'यजयाचयतविच्छप्रच्छरक्षो नङ्'३।३।९०॥ । २ त्रायते
त्राणम्। 'त्रैङ् पालने'(भ्वा.आ.अ.), ल्युट्, 'आदेच:-' भावे क्तः, ‘च्छ्वोः शूडनुनासिके च'६।४।१९॥ इत्यूठ ।
६।१।४५ ॥ इत्यात्वम्, तत्र । द्वे त्राणस्य ॥ २० निष्ठ्यूतिरपि । ४ ष्ठीव्यते ष्ठेवनम् । ल्युटि, 'पुगन्तलघूपधस्य-'७।३।८६॥ इति गुणः । ५ थूत्क्रियते स्म
ग्रहो ग्राहे थूत्कृतम्, तत्र । पञ्च निष्ठीवनस्य ॥१५२१॥
१-२ ग्रहणं ग्रहः । 'ग्रह उपादाने'(त्र्या.उ.से.),
_ 'विभाषा ग्रहः'३।१।१४३ ॥ इति, पक्षे ग्राहः । घञ्, तत्र । निवृत्तिः स्यादुपरमो व्यवोपाभ्यः परा रतिः । ग्रहस्य ॥ १ निवर्तनं निवृत्तिः । अत्र नीरेफो न्युपसर्गः,
व्यधो वेधे 'वृतु वर्तने'(भ्वा.आ.से.), 'स्त्रियां क्तिन्'३।३।९४ ॥ । २
१ व्यधनं व्यधः । 'व्यध ताडने'(दि.प.अ.), उपरमणम् उपरमः । 'यम उपरमे '(भ्वा.प.अ.)इति निर्देशाद् 'व्यधजपो:-'३।३।६१॥ इत्यादिनाऽप् । २ वेधनं वेधः । वद्ध्यभावः । उपरामोऽपि । "उपरमेघज. अनदात्तोप- 'विध विधाने'(तु.प.से.), अयमनेकार्थत्वाद् वेधे वर्तते. देशत्वाद 'नोदात्तोपदेश-७३४॥ इत्यादिना वद्धिनिषेधा- ततो घञ्, तत्र । द्वे वेधस्य । 'वधिवडे' इति भाषा ॥ भावः"[पदचन्द्रिका, भा-३, संकीर्णवर्गः, श्रो-१४९] इति
क्षये क्षियो । ६०
१. '-वौ' इति१.४, '-णउं' इतिर ।। २. 'निष्ठेव-' इति मुद्रितमूलम् ॥ ३. -ति' इति४ ॥ ४. 'अव' इति१, 'अच्' इति३.४.५ ॥ ५. 'यमु नियमने' इति४.५॥ ६. '-रामः' इति३॥ ७ -णउं' इति१.३॥ ८ तुलनीयोऽमरकोषः३।२।४॥ ९. '-टि' इति१॥ १०. '-उं' इति३, '-वौ' इति४ ॥ ११. तुलनीयोऽमरकोषः१७३६॥ १२. स्वामिमतेऽयम्, 'खल स्खल सञ्चलने' इति मैत्रेयः, 'स्खल सञ्चलने' इति सायणः ॥ १३. ३प्रतौ नास्ति ॥ १४. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, नाट्यवर्गः, शो-१११, पृ.२५० ॥ १५. 'त्रे-' इति१.२.३.५॥ १६. १.२.४.५प्रतिषु नास्ति ॥ १७. --णस्य' इति२.३ ॥ ... तलनीयोऽमरकोषः३२८॥ १९. ३प्रतौ नास्ति ॥ २०. 'वी-' इति३॥ २१. '-उ' इति४॥ २२. तुलनीयोऽमरकोषः३।२७॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |