Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala

SR No.: 016065
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Publication Year: 2003
Total Pages: 1098
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 717

६७६
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
१ सङ्कीर्यते स्म सङ्कीर्णम् । 'कृ विक्षेपे'(तु. प.से.), निष्ठा, 'ऋत इद्धातोः ७ । १ । १०० ॥ उरण् रपरः ' १ | १५१ ॥, 'हलि च ८ ।२ ७७ ॥ इति दीर्घः, 'रदाभ्याम्- ' ८।२४२ ॥ इति नत्वम्, तत्र । २ सङ्कोलति निरन्तरीभवति सङ्कुलम् । 'कुल संस्त्याने ' (भ्वा.प.से.), इगुपधत्वात् कः । “शकिधातोरुलचि शङ्कुलम्, तालव्यादि " [ ] इति स्वामी । [३ आकोलति आकुलम् ] ॥१४७२ ॥ ४-५ कीर्यते कीर्णम्, आकीर्यते आकीर्णम् । उभयत्र 'कृ विक्षेपे' (तु.प.से.), निष्ठा, ' युकः किति ७ । २ । ११ ॥ इती१० निषेधादित्वरपरत्वदीर्घत्वेषु च निष्ठानत्वम् । " एते पञ्च कलिलगहनाभ्यामेकार्थाः''[ ]इत्येकेँ । पञ्च सङ्कीर्णस्य । 'निरन्तर व्याप्त' इति भाषा ॥
पूर्णे त्वार्चितं छन्नपूरि॑ते
।
[सामान्यकाण्डः-६ षत्वम्, ष्टुत्वम् । ४ प्रतिक्षिप्यते स्म प्रतिक्षिप्तम् । " प्रतिक्षिप्तं प्रतिहते प्रेषिते च निराकृते "[विश्वप्रकाशकोशः, तान्तवर्गः, श्री - २०५] इति महेश्वरः । प्रतिहते निराकृते च यथा- " प्रतिक्षिप्तोऽपि हि खलो न शान्तिमवलम्बते "[]इति । ५ अपविध्यते स्म अपविद्धम् । अपपूर्वः 'व्यध ताडने ' (दि.प.अ.), ‘ग्रहिज्यावयिव्यधिवष्टि ६ |१ | १६ ॥ इत्यादिना सम्प्रसारणम्, 'झषस्तथो:-' ८।२४० ॥ इति धत्वम्, 'झलां जश् झशि ८ ।४ । ५३ ॥ ॥ निरस्यते स्म निरस्तम् । 'असु क्षेपणे' (दि.प.से.), क्तः । ४० षड् निराकृतस्य । ‘निषेधियां' इति भाषा ॥ परिक्षिप्ते वलयितं निवृत परिवेष्टितम् ॥१४७४॥
परिष्कृतं परीतं च
१ परिक्षिप्यते समन्ताद् द्वेष्ट्यते स्म परिक्षिप्तम्, तत्र । २ वलयः सञ्जातोऽस्य वलयितम् । तौरकादित्वादितच् । ३ नितरां व्रियते स्म निवृतम् । "निपूर्वः 'वृञ् वरणे' (स्वा.उ.से.), क्तः, अत्र रेफवर्जितो न्युपसर्ग: । ४ परिवेष्ट्यते स्म परिवेष्टितम् । 'वेष्ट वेष्टने' (भ्वा. आ.से.), चुरादिः, णिजन्तः, क्तः, 'आर्धधातुकस्य- '७।२। ३५ ॥ इतीट् ॥१४७४॥ ५ परिक्रियते स्म परिष्कृतम् । ५० 'सम्पर्युपेभ्यः करोतेर्भूषणे ( करोतौ भूषणे) '६ ।१ ।१३७ ॥ सुट् । ६ पर्येति परीतम् । परिपूर्वः 'इण् गतौ ' (अ. प.अ.), क्तः । षड् वेष्टितस्य । 'वींटिउ' इति भाषा ॥ त्यक्तं तूच्छिष्टमुज्झितम् ।
भरितं निर्चितं व्याप्तम्
१ पूर्यते स्म पूर्णम् । 'पूरी आप्यायने '(दि.आ. से.), णिच्, क्तः, 'वा दान्तशान्तपूर्णदस्तस्पष्टच्छन्नज्ञप्ताः ' ७।२।२७ ॥ इति साधुः तत्र । २ आचीयते स्म आचितम् । 'चिञ् चयने ' ( स्वा.उ. अ.), क्तः । ३ छाद्यते स्म छन्नम् । 'छद अपवारणे' (चु.उ.से.), 'वा दान्तशान्त- ' २० ७।२।२७ ॥ इत्यादिना साधुः । छादितमपि । ४ पूर्यते स्म पूरितम् । 'पूरी आप्यायने ' (दि. आ.से.), क्तः, 'आर्धधातुकस्य - ७।२।३५ ॥ इतीट् । ५ भरः सञ्जातोऽस्य भरितम् । तारकादित्वादितच् । ६ निचीयते स्म निचितम् । ७ व्याप्यते स्म व्याप्तम् । व्याङ्पूर्वः 'आप्लृ व्याप्तौ ' (स्वा. प.अ.), क्तः । सप्त पूर्णस्य । 'भरिउ' इति भाषा ॥ धूतं हीनंवितं
प्रत्याख्याते निराकृतम् ॥१४७३॥ प्रत्यादिष्टं प्रतिक्षिप्तमपविद्धं निरस्तवत् ।
१ प्रत्याख्यायते स्म प्रत्याख्यातम् । प्रत्याङ्पूर्वः 'ख्या प्रकथने ' ( अ.प.अ.), क्तः, तत्र । २ निराक्रियते ३० स्म निराकृतम् ॥ १४७३ ॥ ३ प्रत्यादिश्यते स्म प्रत्यादिष्टम् । 'दिश अतिसर्जने ' (तु.उ. अ.), क्तः, व्रश्चादिना
१ त्यज्यते स्म त्यक्तम् । 'त्यज हानौ' (भ्वा. प.अ.), क्तः, 'चोः कुः ८ । २ । ३० ॥ । २ उच्छिश्यते स्म उच्छिष्टम् । उत्पूर्वः शिष्लृ विशेषणे ' ( रु.प.अ.), क्तः । उत्सृष्टम्, दन्त्यसमध्यमपि तदा 'सृज वसर्गे' (दि.आ.अ., तु.प.अ.), क्तः। ३ उज्झ्यते स्म उज्झितम्, पञ्चमस्व- ६० रादिः । ‘उज्झ हानौ ं'(तु.प.से.), क्तः । ४ धूयते स्म धूतम् । 'धूञ् कम्पने ' (स्वा.उ. अ.), क्तः I ५ हायते
१. 'कुल संस्त्याने ('सन्ताने') बन्धुषु च' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ २. ' - धात्' इति३.५ ॥ ३' - णत्वम्' इति३ ॥ ४ १ प्रतौ नास्ति ॥ ५. 'उ' इति१.३, 'यौ' इति४ ॥ ६ 'प्रख्या' इति४ ॥ ७ इतोऽग्रे १प्रतौ 'च' इति दृश्यते ॥ ८ द्र. अनेकार्थकैरवाकरकौमुदीटीका, भा२, ४।११५॥, पृ.३४९॥ ९. ' - धीया' इति३ ॥ १०. ' त्तं' इति३.५ ॥ ११. 'तारकत्वा-' इति३ ॥ १२. 'निर्पू-' इति५ ॥ १३. काशिकासम्मतपाठः, भाष्यवार्तिकानुसारेण 'सम्परिभ्याम् -' इति ॥ १४. उं' इति५, 'यौ' इति४ ॥ १५. ' - झते' इति१.३ ॥ १६. उज्झ उत्सर्गे' क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥
•
For Private Personal Use Only