Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala

SR No.: 016065
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Publication Year: 2003
Total Pages: 1098
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 711

६७०
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
अनन्यवृत्त्येकायनगतं च
१ एकशब्दात् तानाद्याश्चत्वारो योज्यन्ते, एकं तानयति श्रद्दधाति एकतानः । ' तनु श्रद्धोपतापयोः ' (चु.उ.से.), चुरादिः, पचाद्यच् । “तननं तानः श्रद्धा, एकस्मिंस्तानोऽस्य एकतानः "[ ] इत्यन्यः । एकस्तानोऽ विच्छिन्नोऽस्य एकतान इति वा । २ एकमयनं गतिरस्य एकायनम् । ३ एकः सर्गे निश्चयोऽस्य एकसर्गम् । ४ एकमग्रं पुरोगतमस्य एकाग्रम् | मिश्रास्तु- " 'अग्राद् यत् '४|४|११६॥, अग्र्यम्, एकमग्र्यं मानसं कर्म अस्य १० एकाग्र्यम् ' ' [ पदचन्द्रिका, भा-३, विशेष्यनिघ्नवर्गः, श्रो८०]इत्याचख्युः । ५ एकाग्रमेव ऐकाग्रम् । प्रज्ञादित्वादण् । ६ तत्र गतं तद्गतम् । ७ अनन्या एकरूपा वृत्तिरस्य अनन्यवृत्ति । ८ एकमयनं गतम् एकायनगतम् । एते वाच्यलिङ्गाः । अष्टावग्रस्थितज्ञातव्यस्य । 'सन्मुखस्थवस्तुजहेनई जाणवा 'जोग्य' इति भाषा ॥ अथाऽऽर्द्यमादिमम् ॥१४५८ ॥
पौरस्त्यं प्रथमं पूर्वमदिरग्रम्
१ आदौ भवम् आद्यम् । दिगादित्वाद् यत् । २ आदौ भवम् आदिमम् । 'आदेश्च मः ' ( वा - ४ | ३ |८ ॥ ) २० इति मः । ३ पुरो भवं पौरस्त्यम् । 'दक्षिणापश्चात् पुरसस्त्य ' ४ । २ । ९८ ॥ इति त्यक् " किति च ७ । २ । ११८ ॥ इत्यादिवृद्धिः ॥ १४५८ ॥ ४ प्रथतेऽनेन प्रथमम् । 'प्रथ प्रख्याने ' ( भ्वा. आ.से.), 'प्रथिचरेरमः ' (चान्द्रोणा२।९९॥)इत्यर्मः । ५ पूर्वति पूरयति पूर्वम् । 'पूर्व पर्व पूरणें (भ्वा.प.से.), पचाद्यच् । ६ आदीयते प्रथमतया गृह्यत इति आदिः । आङ्पूर्वः 'डुदाञ् दाने ' (जु. उ. अ.), 'उपसर्गे घोः किः ३ । ३ ।९२ ॥ इति किः । पुंस्ययम् । धर्मवृत्तित्वेऽप्यजहल्लिङ्गः, यथा- आदिर्गर्गकुलम् । ७ अङ्गति अग्रम् । 'अगि गतौ (भ्वा.प.से.),
' -तीकः' इति३ ॥ २२. 'तत्' इति१ ॥ २५० - त्यस्य' इति१.३ ।। २६.
[ सामान्यकाण्डः - ६
‘ऋज्रेन्द्राग्र-'(उणा-१८६ ) इत्यादिनी साधुः । प्रागपि । ३० सप्त आद्यस्य । 'पहिलो' इति भाषा ॥
पृ७९ ॥ ४ ‘अग्रम्' इति ४.५ ॥ ५ इति४, 'मैं' इति५ ॥ ९ 'यो११. ' - त्यम्' इति५ ॥ १२. फर्व मर्व पूरणे' इति सायणः इति २. ३, 'लौ' इति४ ॥ १८. 'वा' इति१. २.३ ॥ २१. पृ.३२६ ॥ २४ - त्यम्' इति१.३.४ ॥
१. श्रद्दधानयति' इति३ ॥ २. 'तनु श्रद्धोपकरणयोः' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ ३ द्र. पदचन्द्रिका, भा-३, विशेष्यनिघ्नवर्गः, श्री- ७९, - त्याचचख्युः' इति१.२.४ ॥ ६ 'एका' इति‍ ॥ ७ 'अष्टोऽग्र-' इति५ ॥ ८ ' नै' इति३, 'नइ' इति १.२ ॥ १०. 'आदेश्चेति वक्तव्यम्' इति काशिकास्थपाठः, 'अग्रादिपश्चाड्डिमच्' इति सिद्धान्तकौमुद्याम् ॥ 'मरः' इति‍ ॥ १३. 'पूर्व पर्व मर्व पूरणे' इति स्वामी, 'पुर्व पर्व मर्व पूत' इति मैत्रेय: 'पुर्व पर्व 11 १४. 'आदिग-' इति‍ ॥ १५. उखेत्यादिदण्डात्मकोऽयं धातुः ॥ १६. 'इति' इति१. ३ ।। १७. ' - लउ' 'भौ' इति१. २, इतोऽग्रे ३प्रतौ 'अतो' इति दृश्यते ॥ १९. 'चरेश्च' (उणा- ७४७ ) इत्यत्रोणादिगणे ॥ २०.
पृ. २५३ ॥ स्वोपज्ञटीका ६ । १४५९ ॥ २७ -मः' इति४ ॥
For Private
अथाऽन्तिमम् । जघन्यमन्त्यं चरममन्तः पाश्चात्त्यपश्चिमे ॥१४५९॥
१ 'अति अदि बन्धने' (भ्वा.प.से.) भौवादिर्क:, घञ्, अच् वा । " अन्तिमं चेति ( अन्ताच्चेति) वक्तव्यम्'(वा-४।३।२३ ॥ ) इति शैषिको डिमच्' [ मा. धातुवृत्तिः, भ्वादि:, धातुसं - ५२] इति माधवः । " अन्ते भवमन्तिमम्, 'अन्ताच्च- ' (वा ४।३।२३ ॥ ) इतीमन्, 'यस्येति च'६ । ४ । १४८ ॥ इत्यकारलोपः " [ ] इति रामचन्द्राचार्याः । २ जघने पश्चाद् भागे भवम् जघनेऽधस्ताद् भवं वा जघ- ४० न्यम् । दिगादित्वाद् यत्, 'शरीरावयवाच्च ' ४ | ३ |५३ ॥ इति यद्वा । ३ अन्ते भवम् अन्त्यम् । दिगादित्वाद् यत् । ४ चरति करोत्यन्यतो व्यवच्छेदमिति चरमम् । 'चर गतौ' (भ्वा.प.से.), 'प्रथिचरेरम : ' ( चान्द्रोणा - २ १९९ ) । चरिः करोत्यर्थोऽपि । यथा- धर्मं चरति धार्मिकः, यथा च तच्चरति 'महानाम्न्यादिभ्यः - ' ( वा - ५ । १ ।९४ ॥ ) इत्यत्र महानाम्नी - व्रतं चरति, आदित्यादिव्रतं चरति महानाम्निकः, आदित्यव्रतिकैः । ५ अमति अन्तः । ' अम गतौ ' ( भ्वा.प.से.), 'हसिमृग्रिण्- '(उणा-३६६ ) इत्यादिना तन् । धर्मिवृत्तित्वेऽप्ययमस्त्रीलिङ्गः, यथा - 'कुलस्याऽन्तः प्रभुस्त्रियः " ५० ["]इति । ६ पश्चाद् भवं पाश्चात्त्यम् । 'दक्षिणापश्चात्- ' ४ । २ । ९८ ॥ इत्यादिना त्यक्, 'किति च '७ । २ । ११८ ॥ ७ पश्चाद् भवं पश्चिमम् । 'अग्रा[दि ] पश्चाड्डिमन् (च्)' (वा४ | ३ |२३ ॥ ), 'अव्ययानां भमात्रे टिलोपः ' ( वा - ७।३।४ ।। ) । सप्त पाश्चात्त्यस्यै । 'पाछिलो" ' इति भाषा ॥१४५९ ॥ मध्यमं माध्यमं मध्यमीयं माध्यन्दिनं च तत् ।
"
१ मध्ये भवं मध्यमम् । 'मध्यान्म: ४ | ३ |८ ॥ इति मः । २ मध्यममेव माध्यमम् । प्रज्ञादित्वादण् । ३-४
२३. द्र. अम. क्षीर. ३ । १ । ८१ ॥ लउ' इति२.३, 'लौ' इति४ ॥
Personal Use Only