Page Text
________________
१४४१-१४४५ ] व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता
___६६३ अध:शब्दाच्च ‘अबाधसोर्लोपश्च' इति मक् , सलोपश्च । साधुरम्यमनोज्ञानि पेशलं हृद्यसुन्दरे । ३० "अवमाधमौ"[ टीकासर्वस्वम्, ११५२॥] इति सर्वस्वम् । 22 अवे भवमवममिति वा । 'अवाच्च'( )इति मप्रत्ययः।। १३ ब्रूते ब्रुवम् । 'ब्रूञ् व्यक्तायां वाचि'(अ.उ.अ.),
॥१४४५॥ ॥१४४२॥ १४ खेटति त्रस्यति खेटम् । 'खिट उत्त्रासे' १ चरति मनोऽत्र चारूं। 'चर गतौ'(भ्वा.प.से.), (भ्वा.प.से.), 'हलच'३।३।१२१ ॥ इति संज्ञायां घञ्। १५ 'दृसनिजनि-'(उणा-३) इत्युण् । २ हरति मनो हारि । पायते पापम् , पापनामसु (थो-६।१३८०॥)। १६ 'हृञ् हरणे'(भ्वा.उ.अ.), ग्रहादित्वाणिनिः । ३ रोचते अपशीयते अपशदम् । 'शद्लू शातने'(भ्वा.प.अ.), घबर्थे रुचिरम् । 'रुच कान्तौ (भ्वा.आ.से.), 'इषिमदिमुदिखि
कः। १७ कुत्सितं पूयते कूपूयम् । 'पूयी विशरणे दुर्गन्धे दिच्छिदिभिदि-'(उणा-५१) इत्यादिना किरच् । रुचिमभि१० च'(भ्वा.आ.से.), अच् । १८ चेलति चेलम् । 'चिल लाषं रातीति वा । 'आतोऽनुपसर्गे कः'३।२।३।। ४ मनो
वसने '(भ्वा.प.से.), अच्। १९ अर्वति अर्वा, नकारान्तः, हरति मनोहरम् । 'हरतेरनुद्यमनेऽच्'३।२।९।। ५ वलते अश्वनामसु (भो-४।१२३२॥) साधितः। "अर्वा तुरङ्गमे वल्ग । 'वल वल्ल संवरणे च'(भ्वा.आ.से.), 'वलते- ४० पुंसि कुत्सिते वाच्यलिङ्गवत् ''[ मेदिनीकोशः, नान्तवर्गः, र्गक च'(उणा-१९) इत्यः, गंगागमश्च । ६ काम्यते श्रो-३६] इति मेदिनिः। एते सर्वेऽप्यधमादयो वाच्यलिङ्गाः
कान्तम् । 'कमु कान्तौ'(भ्वा.आ.से.), 'मतिबुद्धिपूजार्थेरेफवर्जमिति । एकोनविंशतिरधमस्य ॥
भ्यश्च'३।२।१८८॥ इति चकारात् क्तः। ७ अभिरमते मनीतदासेचनकं यस्य दर्शनाद् दृग् न तृप्यति ऽत्रेति अभिरामम्। 'रमु क्रीडायाम्'(भ्वा.आ.अ.), ज्वला
॥१४४३॥ दित्वाण्णः । ८ बध्नाति बन्धुरम् । 'बन्ध बन्धने'(त्र्या. १ यस्य दर्शनाद् दृग् दृष्टिर्न तृप्यति न तृप्तिं उ.से.), बाहुलकाद् 'मन्दिवाशिमथि-'(उणा-३८)इत्यादिना गच्छति, तद् आसेचनकम् उच्यत इत्यन्वयः । आसिच्येते उरच् । ९ वाति मनोऽत्र वामम् । 'वा गतिगन्धनयोः' २० आप्यायेते दृक्चित्तेऽनेन आसेचनम् । 'षिचिर् क्षरणे' (भ्वा.प.अ.), बाहुलकाद् 'अर्तिस्तुसुहुसृधृ-'(उणा-१३७)
(तु.उ.अ.), ल्युट , ततः स्वार्थे कन् आसेचनकम् । इत्यादिना मन् । १० रोचते रुच्यम् । 'रुच् (रुच) ह्रस्वादिपाठोऽपि तत्र, एवं न सिच्येते न क्षयेते दृग्मनसी दीप्तौ '(भ्वा.आ.से.), 'राजसूय-'३।१।११४ ॥ इत्यादिना ५० अत्रेति ल्युटि असेचनम्, ततः कनि असेचनकम् । यद्बहुशो क्यपि निपातितः(-तम्) । ११ सुष्ठ समं सुषमम्। शोभना दृष्टमप्यधिकां प्रीतिं जनयति, तन्नामैकम् ॥१४४३॥ समाऽत्रेति वा । 'सुविनिर्दुर्व्यः-'८३८८ ॥ इति षत्वम् । चारु हारि रुचिरं मनोहरं
१२ शोभते (शुभति) शोभनम् । 'शुभ शुंभ (शुभ)
शोभायाम्'(तु.प.से.), 'अनुदात्तादेश्च(-त्तेतश्च)'३।२।१४९ ॥ वल्गु कान्तमभिरामबन्धुरे ।
इति युच् । १३ मञ्जति मञ्जुः । मञ्जः सौत्राद् बाहुलवामरुच्यसुषमाणि शोभनं
कादुः । १४ मञ्जुरस्याऽस्ति मञ्जलम् । सिध्मादित्वाल्लः ।
मञ्जुत्वं लातीति वा । 'आतोऽनुपसर्गे कः'३।२।३॥ । मञ्जमञ्जलमनोरमाणि च ॥१४४४॥ १५ मनो रमयति, मनसि रमते वो मनोरमम् । पचाद्यच्
१. 'अवद्याऽवमाऽधमार्व रेफाः कुत्सिते'(उणा-७३२)इत्युणादिगणे ॥ २. 'ब्रु' इति५॥ ३ 'खिट उत्त्रासे' इति स्वामी, 'किट खिट त्रासे' इति मैत्रेयसायणौ ॥ ४ '-शब्दम्' इति४.५॥ ५ 'पूर्य' इति४॥ ६ '-लः' इति४॥ ७ "विलसने' इति३॥ ८ '-लिङ्गकः' इति मेदिनीकोशे, पृ.८५ ॥ ९ -च्यते' इति१.३॥ १०. '-यते' इति३॥ ११. 'दृगनेन' इति३॥ १२. '-च्यते' इति४॥ १३ 'दृष्टा-' इति३॥ १४ -ने' इति५॥ १५. '-रुः' इति३॥ 'रुच दीप्तावभिप्रीतौ च' इति स्वामिसायणौ, 'रुच दीप्तौ' इति मैत्रेयः ॥ १७ 'च' इति ३प्रतौ नास्ति, 'वल संवरणे' इति स्वामी, 'वल वल्ल संवरणे' ('सञ्चरणे च' इत्यधिकः सायणमते)' इति मैत्रेयसायणौ ॥ १८. 'वलेप्रेक् च' इत्युणादिगणे ॥ १९. 'उगा-' इति१, 'गुमा-' इति४.५॥ २०. '-मः' इति१, 'म' इति४॥ २१. 'रुच दीप्तावभिप्रीतौ च' इति स्वामिसायणौ ॥ २२. 'शुभ शुभ शोभार्थे ' इति तुदादौ क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ २३. १प्रतौ नास्ति ॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |