Page Text
________________
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
[सामान्यकाण्डः-६ (कृदरादयश्च) '(उणा-७१९)इत्यरन्मुमागमौ । "मर्मत्वं राति हम्मेत्यनुकरणं वा । २ रम्भणं रम्भा । 'रभि शब्दे" मर्मरः''[]इति तु कौमुदी। "भूर्जेषु मर्मरीभूताः कीच- (भ्वा.आ.से.), भिदादित्वादङ् । द्वे गोर्धेनोः शब्दस्य ॥ कध्वनिहेतवः"[रघुवंशम्, सर्गः-४, थो-७३] इति रघुः ।
जलदस्य तु । वस्त्राणां पत्राणां शब्दनामैकम् ॥
___ स्तनितं गर्जितं गर्जिः स्वनितं रसितादि च ३० भूषणानां तु शिञ्जितम् ।
॥१४०६॥ १ भूषणानां वलयनूपुरादीनां रवः शिञ्जितम् । १ स्तन्यते स्म स्तनितम् । 'ष्टन स्तन(वन), 'शिजि अव्यक्ते शब्दे '(अ.आ.से.), तालव्यादिः, भावे शब्दे'(भ्वा.प.से.), भावे क्तः । २ गजनं गर्जितम् । क्तः । 'गुरुश्चो-'३।३।१०३॥ इत्यकारे "शिञ्जाऽपि"[अम. 'गर्ज शब्दे'(भ्वा.प.से.), भावे क्तः । ३ गर्जनं गर्जिः ,
क्षीर.१।५।२६ ॥]इति तु स्वामी । एकं भूषणशब्दस्य ॥ पुंसि । 'गर्ज शब्दे '(भ्वा.प.से.), 'इन् सर्वधातुभ्यः ' १० हेषा द्वेषा तुरङ्गाणाम्
(उणा-५५७)इतीन्। ४ स्वननं स्वनितम् । 'स्वन शब्दे'
(भ्वा.प.से.), भावे क्तः। ५ रसनं रसितम् । 'रस शब्दे' १ 'रवः' इति सर्वत्राऽनुसम्बध्यते, 'हेष अव्यक्ते (भ्वा.प.से.), भावे क्तः । आदेर्ध्वनितादयः । पञ्च शब्दे '(भ्वा.आ.से.), 'गुरोश्च-'३।३।१०३॥ इत्यकारः, टाप् , जलदस्य मेघस्य ध्वनेः ॥१४०६॥ [हेषा] । २ हेषणं हेषा। ‘हेषे अव्यक्ते शब्दे '(भ्वा.आ.से.),
कूजितं स्याद् विहङ्गानाम् 'गुरोश्च-'३।३।१०३ ॥ इत्यकारः । द्वे अश्वशब्दस्य ॥
१ कूजनं कूजितम् । 'कूज अव्यक्ते शब्दे' गजानां गर्जबृंहिते ॥१४०५॥ (भ्वा.प.से.), भावे क्तः । विहङ्गानां पक्षिणां शब्दस्यैकम् ॥ १ गर्जनं गर्जः । घबर्थे कः । गर्जाऽपि । २
तिरश्नां रुतवाशिते । बृंहणं बृंहितम् । 'बृंह शब्दे'(भ्वा.प.से.), क्तः भावे ।
१ तिरश्चां मृगपक्षिणां ध्वनिः रवणं रुतम् । 'रु द्वे हस्तिरवस्य । 'गलगज' इति भाषा ॥१४०५॥
शब्दे'(अ.प.से.), भावे क्तः । २ वाशनं वाशितम् । विस्फारो धनुषाम्
'वाश शब्दे '(भ्वा.आ.से.), तालव्यान्त:, भावे क्तः । १ [वि]स्फुरणं [वि] स्फारः । विपूर्वः 'स्फुर
"सहोपशल्याशनवाशिताश्विनैः"[ ] इति तालव्यमध्येषूष्मसञ्चलने"' (तु.प.से.), भावे घञि, 'स्फुरतिस्फुलत्योर्घजि'
विवेकात् । द्वे तिरश्चां ध्वनेः ॥ ६।१।४७॥ इत्यात्वम् । “स्फुरति स्फुलत्योर्निर्निविभ्यः' वृकस्य रेषणं रेषा ८।३७६ ।। इति विकल्पेन षत्वाद् दन्त्यसवान्''["] इति १-२ रेष्यते रेषणम्, रेषणं रेषा। 'रेपृङ् अव्यक्ते ५० सुभूत्यादयः । एकं धनुष्टङ्काररवस्य ॥
शब्दे'(भ्वा.आ.से.), एकत्र ल्युट्, अन्यत्र 'गुरुश्चो-'३।३। हम्भारम्भे गोः
१०३ ॥ इत्यकार: । वृकस्य 'नाहर' इति ख्यातस्य ध्वनेढे ॥ १ अहमित्यम्भते शब्दायते हम्भा । पृषोदरादिः ।
बुक्कनं भषणं शुनः ॥१४०७॥ १. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, शब्दवर्गः, श्रो-१७३-१७४, पृ.२१२॥ २. तुलनीयोऽमरकोषः१६२४॥ ३ 'हेष' इति१.२.३.४॥ ४ स्वामिमतेऽयं पाठः, 'रेष हेष अव्यक्तशब्दे' इति मैत्रेयसायणौ ॥ ५. '-ष्' इति३ ॥ ६ 'जेषु णेस एष हेष गतौ' इति स्वामिमैत्रेयौ ॥ ७ 'भावे क्तः' इति३॥ ८ '-ज' इति२.३ ॥ ९ '-णां' इति३॥ १०. 'स्फर स्फुर स्फल स्फुल चलने' इति स्वामी, 'स्फुर स्फुरणे सञ्चलने दीप्तौ च' इति मैत्रेयः, 'स्फुर स्फुल संचलने' इति सायणः ॥ ११. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, क्षत्रवर्गः, श्रो-५५२, पृ.६४४ ॥ १२. स्वामिना 'रेभृ शब्दे' इत्यत्र दुर्गमतमुट्टक्य "अभि रभि शब्दे इति दुर्गः" इत्युक्तम्, क्षीर. पृ.६५॥ १३. 'सर्वधातुभ्य इन्' इत्युणादिगणसूत्रम् ॥ १४ 'स्यमु स्वन ( 'स्तन' इति स्वामिमतेऽधिकः) ध्वन शब्दे' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ १५. '-सिते' इति१.३.४॥ १६. '-सनं' इति१.४॥ १७ '-सृ' इति३॥ १८ '-न्तात्' इति४.५॥ १९. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, शब्दवर्गः, थो-१७६, पृ.२१३ ।। २०. 'रेष (स्वामिमते न) हेष अव्यक्ते शब्दे' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ २१. '-थे' इति४.५ ।। २२. '-णं' इति४.५ ॥
Jain Education Intemational
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |