Page Text
________________
६३२
३ पश्चात् तपनं पश्चात्तापः । भावे घञ् । ४ अनुपश्चात्
तपनम् अनुतापः । चत्वारि 'पछतावडे' इति ख्यातस्य ॥ दैवं भाग्यं भागधेयं दिष्टं च अवधानसमाधानप्रणिधानानि तु समाधौ स्युः
॥१३७८ ॥
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
१ अवधीयते अवधानम् । ल्युट् । "इन्द्रस्य दूत्यां रचय प्रसादं विज्ञापयन्त्यामवधानदानै: "[ नैषधीयचरितम्, सर्गः ६ श्री - ७७] इति श्रीहर्षः २ सम्यगाधीयते स्थाप्यते चित्तमत्रेति समाधानम् । अधिकरणे ल्युट् । ३ एवं प्रणिधानम् । ४ समाधानं समाधिः । १० ‘उपसर्गे घोः किः ३ । ३ ।९२ ॥ इति कि:, 'आतो लोपः६४ ६४ ॥ तत्र त्रयः क्लीवे, समाधिः पुंसि । "प्रणिधानं समाधानं समाधिश्च समास्त्रयः "[ हलायुधकोशः १ १२८ ॥ ] इति हलायुधः । "देवादिध्याने त्रयः समाः [ ] इति तट्टीका । चत्वारि चित्तैकाग्र्यस्य ॥
3
धर्मः पुण्यं वृषः श्रेयः सुकृते
पदियचिनीभ्यों मन्' (उणा - १३७)
१ धरति स्थापयति सुगताविति धर्मः, पुंक्ली. । 'स्याद्धर्ममस्त्रियाम् "[ अमरकोषः १ ४ १२४ ॥ ] इत्यमरः I 'भृञ् धारणे' (ध्वा.उ.से.) अर्तिस्तु पृक्षिक्षुभाया२ पुनाति पवित्री - २० करोति जनमिति पुण्यम् । पूञ् पवने' (क्र्या.उ.से.), 'पूजो [य]]णु ह्रस्वश्च' ( दशपाद्युणा-८ ११६ ॥ ) इति यण्णुडागमहस्वत्वानि । पुणति शोभते वा । 'पुण शुभे ' ( तु.प.से.), अघ्न्यादित्वाद् यत् । ३ वर्षति कामितपदार्थानिति वृषः । 'वृषु सेचनें ' (भ्वा.प.से.), 'इगुपध- ' ( उणा - ५५९ ) इति कः । ४ अतिशयेन प्रशस्यं श्रेयः इदमनयोरतिशयेन । प्रशस्यमिति वा । 'द्विचनविभज्योपपदे तरबीयसुनौ ५ ॥३॥ ५७ ॥ इतीयसुन्, 'प्रशस्यस्य श्र: '५ । ३ ६० ॥ इति श्रादेशः । श्रेयसी, श्रेयांसि इत्यादि क्लीये । ५ शोभनं कृतं कर्म सुकृतम् । विशेषणसमासः, तत्र । पञ्च पुण्यस्य ॥
2
Jain Education International
[ सामान्यकाण्डः-६ नियतौ विधिः । ३०
2.
१ नियम्यतेऽनया नियतिः । 'यमु नियमने ' ( ), 'स्त्रियां क्तिन् '३ । ३ । ९४ ॥ 'अनुदात्तोपदेश ६ १४ ॥ ३७ ॥ इत्यादिना न्लोपः, तस्याम् । २ विधीयतेऽनेनं विधिः । 'डुधाञ् धारणादौँ ं '(जु.उ. अ.), 'उपसर्गे घोः कि: '३ । ३ । ९२ ॥ इति किः । ३ देवस्य आत्मन इदं पूर्वकर्म दैवम् । 'तस्येदम् ४ | ३ ॥ १२० ॥ इत्यण् पुंक्लीयलिङ्गः । "दित्यदित्यादित्य- '४ ।१ ।८५ ॥ इत्यत्र 'देवस्य यञञ' (वा ४ ११ । ८५॥) इति प्राग्दीव्यतीयेष्वर्थेषु यजञौ तेन देवस्याऽपत्यादि दैव्यं दैवम् ''[ मा. धातुवृत्तिः, दिवादि:, धातुसं - १] इति ४० माधवः । ४ भव्यते भाग्यम् भज सेवायाम् ' (भ्वा. उ. अ.), 'ऋहलोर्ण्यत् '३ । १ । १२४ ॥, 'चजोः कु घिण्ण्यतो: ' ७ । ३ ५२ ॥ इति कुत्वम् । भागोऽपि । " भाग्यैकदेशयोर्भागः "["]इति रुद्रकोषः । ५ भाग एव भागधेयम् । 'भागरूपनामध्यो श्रेय ' ( वा ५ १४ १३५ ॥ ) इति धेयः । ६ दिश्यते स्म दिष्टम् । 'दिश अतिसर्जने ' ( तु.उ. अ.), 'निष्ठा' ३।२।१०२॥ इति क्तैः । षड् भवान्तरकृतशुभाशुभकर्मणः ॥ अयस्तु तच्छुभम् ॥१३७९ ।।
१३
૪
१ तदिति दैवम् शुभमेति अयः । 'इण् गतौ' (अ.प.अ.), अच् । 'अय वय पयै मय चय तय गय ५० गती' (ध्या. अ.से.) अस्माद वा पचाद्यच् । 'चलनार्थत्वेऽपि नाऽस्य युजस्ति 'न यः ३ । २ । १५२ ॥ इति यान्तानां तन्निषेधादिति अय: "[ मा. धातुवृत्तिः भ्वादि:, धातुसं - ३१२] इति माधवः । अयौ, अयाः इत्यादि रामवत्। " इष्टानिष्टफलं प्राज्ञैः स्मृतं दैवमयोनयम् (नयः ) " [ हलायुधकोशः १ । १२६ ॥ ] इति हलायुधः । " दैवे इष्टफले अयः पुंसि, अनिष्टफले अनयः पुंसि दैवं प्राक्तनं कर्म" [] इति तट्टीका । एकं शुभदैवस्य ॥१३७९ ।।
॥ ११. 'दित्यादित्य-' इति
१. 'पछि-' इति ॥ २. ' - वौ' इति ॥ ३ ' -ग्रस्य' इति१.३ ॥ ४ ' -क्षीभ्यो' इति३ ॥ ५ 'जन्मेति' इति ॥ ६ 'ण्युट्' इति५ ॥ ७. 'पु कर्मणि शब्दे च' इति स्वामी, पुण कर्मणि शुभे इति मैत्रेयस्वयणी ॥ ८ पृषु वृषु मृषु सेचने' इति क्षीरतरङ्गादयः ॥ ९. ' - नेति' इति१.२.३ ॥ १०. धातुपाठ : १.२.४.५ प्रतिषु नास्ति ॥ इतोऽग्रे १.२. ४.५ प्रतिषु 'धाञ्' इति दृश्यते ३.४.५ ।। १२. 'घ' इति५ ॥ १३. मा. धातुवृत्तौ - "देवस्यापत्यादि दैव्यम्, दैवम्- 'दित्यदित्यादित्युत्तर' प्राग्दीव्यतीयेष्वर्थेषु यजञौ " इति दृश्यते, पृ. ४०० ॥ १४ द्र टीकासर्वस्वम्, भा-१, १०४ १२८ ॥ पृ. ९८ ॥, श्री - १३०, पृ. १६६ ॥ रामाश्रमी १ १४ ।२८ पृ.६९ ।। १८. 'जिस्ति' इति१, 'स्ते' इति३ ॥
इत्यत्र 'देवस्य यञञौ" इति
पदचन्द्रिका, भा-१, कालवर्ग:, १५. 'क्ते प्रत्ययः' इति४ ॥ १६. 'यय' इति मैत्रेयः ॥ १७ 'नय' इति स्वामी ॥
॥
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |