Page Text
________________
१३७३-१३७८] व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता
६३१ परभागो गुणोत्कर्षः
संसिद्ध्यत्यनया संसिद्धिः । 'षिधू(षिधु) संराद्धौ'(दि. १ परस्य भजनं परभागः । 'भज सेवायाम' प.अ.), 'षिधू शास्त्रे माङ्गल्ये च'(भ्वा.प.वे.) इति वा, (भ्वा.उ.अ.), भावे घज । २ गुणानामुत्कर्षों गणोत्कर्षः। 'स्त्रियां क्तिन्'३।३।९४॥ चतुर्दश सहजस्य ॥ द्वे गुणोत्कर्षस्य ॥
अवस्था तु दशा स्थितिः । दोषे त्वादीनवाऽऽस्रवौ ॥१३७५॥
१ अवस्थानम् अवस्था । 'आतचोपसर्गे'३३। १ दुष्यति चेतोऽनेन दोषः । 'दुष · वैकृत्ये'
१०६॥ इत्यङ् । २ दश्यतेऽनया दशा । 'दंश दशने' (दि.प.अ.), करणे घञ्, तत्र । २ आ समन्ताद् दीयन्ते
(भ्वा.प.अ.), स्थादित्वात् कः। ३ तिष्ठत्यनया स्थितिः । क्षीयन्ते गुणा अत्रेति आदीनवः । 'दीङ् क्षये'(दि.
'ष्ठा गतिनिवृत्तौ'(भ्वा.प.अ.), 'स्त्रियां क्तिन'३।३।९४॥, ४० आ.अ.), पृषोदरादिः । ३ आस्रवन्ति गुणा अत्र आ
'द्यतिस्यतिमास्थामित्ति किति'७४।४० ॥ इतीत्त्वम्। त्रीण्यव१० स्रवः । 'श्रु(सु) प्रस्रवणे'(भ्वा.प.अ.), '-समुपनिविषु
स्थायाः ॥ . च'३।३।६३ ॥ इत्यप् । "आदीनवाश्र(स्र)वौ क्लेशे''[अमर कोष:३।२।२९॥] इत्यमरः । "यज्जैनागमः-'जीवाजीवाश्र- : (स्र)वसंवरानिर्जरबन्धमुक्तयः सप्त पदार्थाः''[अम.क्षीर.
. १ स्नेहनं स्नेहः, पुंक्ली. । 'ष्णिह प्रीतौ'(दि. ३।२।२९ ॥] इति क्षीरस्वामी । त्रीणि दोषस्य ॥१३७५॥
प.से.), भावे घञ् । २ प्रीयते प्रीतिः । 'प्रीङ् प्रीतौ' स्वाद् रूपं लक्षणं भावश्चात्मप्रकृतिरीतयः ।। (दि.आ.अ.), 'स्त्रियां क्तिन्'३।३।९४॥ । ३ प्रीयतेऽनेनेति
प्रेम । 'प्रीङ् प्रीतौ'(दि.आ.अ.), प्रियो -मनिन्'(उणासहजो रूपतत्त्वं च धर्मः सर्गो निसर्गवत् ।१३७६ ।
५८४)इति मनिन् । पुंक्लीबलिङ्गोऽयम् । "प्रेम स्त्रीस्नेहशील सतत्वं संसिद्धिः
नर्मणोः (प्रेमाऽस्त्री स्नेहनर्मणोः)"[ ]इति गौडः । प्रियस्य १-३ स्वादिति स्वशब्दाद् रूपलक्षणभावा एते त्रयो भावः कर्म वा । 'प्रियस्थिर-'६।४।१५७॥ इत्यादिना ५० योज्यन्ते,. तेन स्वस्य रूपं लक्षणं भावश्च स्वरूपम् , प्रादेशः । ४ हृदये भवं हार्दम् । प्राग्दीव्यतोऽण् , 'हाय२० स्वलक्षणम् , स्वभावः । ४ अतत्यनेन आत्मा । 'अत नान्तयुवादिभ्योऽण'५।१।१३० ॥ इति युवादित्वादण वा,
सातत्यगमने'(भ्वा.प.से.), 'सातिभ्यां मन्मनिनौ(-णौ)' तत्र । चत्वारि प्रीतेः ॥ (उणा-५९२)इति मन्। ५ प्रक्रियतेऽनया प्रकृतिः। 'स्त्रियां
__दाक्षिण्यं त्वनुकूलता ॥१३७७॥ क्तिन्'३३९४॥ । ६ रीयतेऽनया रीतिः । 'री गत्यादौ' (व्या.प.अ.), क्तिन् । ७ सह जातः सहजः । 'अन्येष्वपि
१ दक्षिणस्य सरलस्य भावो दाक्षिण्यम् । २ दृश्यते'३।२।१०१॥ इति डः । ८ रूपस्य वस्तुनस्तद्भावो अनुकूलस्य भावः अनुकूलता । भावे तल्, तलन्तं स्त्रीरूपतत्त्वम् । ९ धरति स्वरतां धर्मः, पुंक्ली.। "धर्मस्तु लिङ्गम् । द्वे दाक्षिण्यस्य ॥१३७७॥ नरषण्ढयोः''[] इति माला । १० सृज्यतेऽनेन सर्गः। 'सृज ।
विप्रतिसारोऽनुशयः पश्चात्तापोऽनुतापश्च । विसर्गे'(तु.प.अ.), करणे घञ् । ११ निसर्गः अप्येवम् ॥१३७६ ॥ १२ शील्यते धार्यते शीलम् , पुंक्ली.। 'शील
१ वैपरीत्येन प्रतिसरणं विप्रतिसारः । 'सृ गतौ' ३० समाधौ'(भ्वा.प.से.), घञ्, इगुपधलक्षणः को वा । यद्वा (भ्वा.प.अ.), घञ् । 'उपसर्गस्य घज्यमनुष्ये बहुलम्'६३। ६०
'शीङ् स्वप्ने '(अ.आ.से.), शीडो धुक्लक्वलञ्चालन- १२२॥ इति पाक्षिके दीर्घ विप्रतीसारोऽपि । २ अनुशयनम् प्रत्ययाः । १३ सह तद्भावेन वर्तते सतत्त्वम् । १४ अनुशयः । 'शीङ् स्वप्ने '(अ.आ.से.), 'एरच्'३।३५६॥।
१. 'गतौ' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ २. 'ऋदोरप्'३।३।५७ ॥ इत्यप् युक्तः ॥ ३ '-लक्षणे' इति१॥ ४. 'स्वै-' इति२॥ ५, 'शीङो धुक्लक्वलज्वालन: '(उणा-४७८)इत्युणादिगणसूत्रम् ॥ ६ '-यौ' इति३॥ ७ '-धर्म-' इति३.४.५ ॥ ८ द्र. मेदिनीकोशः, नान्तवर्गः, थो९४ ॥ ९. 'कर्म भावो' इति१॥ १०. ४.५प्रत्योर्नास्ति ॥ ११. '-स्मरणं' इति१, '-शरणं' इति५॥ १२. १.२.४.५प्रतिषु नास्ति ॥
Jain Education Intemational
ation intermational
For Private & Personal Use Only
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |