Page Text
________________
५३४
अभिधानचिन्तामणिनाममाला [तिर्यक्काण्ड:-४, वनस्पतिकायः उत्कृष्टो दृढत्वात् त्वचिसारः। 'सृ स्थिरे'३।३।१७॥ इति गूवाकः । 'गु पुरीषोत्सर्गे'(तु.प.अ.), 'पिनाकादयश्च'(उणा- ३० घञ्, 'हलदन्तात्-'६ ॥३९॥ इत्यलुक् । सप्तमीलुकि ४५५) इत्याके साधुः । 'गुवतेरुवङि'( )इत्युवङि । गुवाको त्वक्सारोऽपि । ५ तृणानां ध्वजो मुख्यः तृणध्वजः । ह्रस्वादिरपि । 'गुङ् अव्यक्ते शब्दे'(भ्वा.आ.अ.), पिनाका६ मा क्रियते वार्यतेऽनेनेति मस्करः । 'पुंसि संज्ञा- दित्वादाकप्रत्यये गवाकः, आद्यस्वरादिरपि । त्रीणि पूगस्य॥ याम्-'३।३।११८ ॥ इति घः, 'मस्करमस्करिणौ-'६।१।
___तस्योद्वेगं पुनः फलम् ॥११५४॥ १५४ ॥ इत्यादिना साधुत्वम् । ७ शतं बहूनि पर्वाण्यस्येति शतपर्वा, नकारान्तः । सप्त वंशस्य ॥
१ तस्य पूगस्य फलं उद्गतो वेगोऽस्मादिति उद्वे
गम्, स्रंसकत्वात् । एकं पूगफलस्य ॥११५४॥ स्वनन् वातात् स कीचकः ॥११५३॥
ताम्बूलवल्ली ताम्बूली नागपर्यायवल्ल्यपि । १ स वंशः वाताद्धेतोः स्वनन् शब्दायमानः १० चीक्यते समीरणेन स्पृश्यते कीचकः । 'शीकृ चीकृ
१ ताम्यति चण्डायते । तमेः 'पिञ्जादित्वादूलच् आमर्शने '(चु.उ.से.), 'कृञादिभ्यः [संज्ञायां] वुन्'(उणा
(उणा-५३०)इत्यूलच्, बुक्, वृद्धिश्च । ताम्बूलाख्या वल्ली ७१३), आद्यन्तविपर्ययः पृषोदरादित्वात् । अस्वनन्तोऽपि
ताम्बूलवल्ली । ताम्बूलं पूगपर्णचूर्णसंयोगास्तद्धेतुर्वल्ली ४० योग्यतया कीचकाः प्रोच्यन्ते, यथा 'अपठन्तोऽपि पाठकाः'
ताम्बूलवल्लीति वा । २ ङीषि ताम्बूली । ३ नागइति । एकं कीटकादिकृतरन्ध्रोपयुक्तवंशस्य ॥११५३॥
पर्यायेभ्यः सर्पादिभ्यो वल्ली, नागस्य वल्ली पाताला
नीतत्वाद् नागवल्ली, सर्पवल्ली, फणिलतेत्यादि । नागरतुकाक्षीरी वंशक्षीरी त्वक्क्षीरी वंशरोचना ।।
वेलिनामानि त्रीणि ॥ १ क्षीरस्य त्वगिव तुकाक्षीरी, पृषोदरादिः । २ वंशस्य क्षीरमस्यां वंशक्षीरी । ३ त्वचि क्षीरमस्यां त्वक- तुम्ब्यलाबू
तुम्ब्यलाबू: क्षीरी, स्त्रीक्ली. । ४ वंशोत्था रोचना वंशरोचना । तव
१ तुम्बति तुम्बी । 'लबि (लुबि) तुबि अर्दने । षीरनामानि वंशरोचनानामानि चाऽभेदेन चत्वारि । अन्ये तं- (चु.उ.से.), पचाद्यच्, गौरादिः ।। २० "तुकाक्षीरी वंशक्षीरी त्वक्क्षीरी क्षीरिका शुभा ।
"अलाबूस्तु पिण्डफला तुम्बिस्तुम्बी महाफला । तुकाक्षीर्यपरा वांशी वंशजा वंशरोचना ॥"
तुम्बा तु वर्तुलालाऽबूर्निम्बचूर्णा तु लाबुका ॥१॥" वंशक्षीरी तुका शुभ्री वंश्या वंशविवर्धनी। []इति ["]इति वाचस्पतिः । “अलाबूस्तुम्बकः प्रोक्तः"[ ]इति ५० भिन्दन्ति । ततस्तेन तवक्षीरनामानि वंशरोचनानामानि च चन्द्रः । “शिवाधिबाणास्तुम्बैस्तु'[ ]इति सुश्रुतोक्तेः पृथगाहुः॥
तुम्बोऽपि । २ जलेऽपि न लम्बते निमज्जति अलाबूः । 'लबि अवलंसने'(भ्वा.आ.से.), 'नजि लम्बेर्नलोपश्च'(उणा
८७)इत्यूप्रत्ययो णिन्नलोपश्च, णित्त्वाद् वृद्धिः । स्त्रीक्लीब१ पवते पूगः । 'पू पवने'(भ्वा.आ.से.), 'छो
योरेतौ । अमरस्तु-"तुम्ब्यलाबूरुभे समे''[अमरकोषः२।४। (छा) पूखडी-'(उणा-१२१) इति गः (गन्), तत्र । २ क्रामति क्रमुकः । क्रमेर्बाहुलकादुकः, 'क्वुन् शिल्पिसंज्ञयोः'
१५६॥] इति स्त्रियामाह । तुम्बावेलिनाम्नी द्वे ॥ (उणा-१९०)इति क्वुन् वा। ३ गुवन्त्यनेन स्रंसकत्वात्
कृष्णला तु गुञ्जा १. '-त्यादि-' इति१॥ २. '-त्वात्' इति४.५॥ ३ 'नान्तः' इति४॥ ४ 'शीक आमर्षणे' इत्येव क्षीरतरङ्गिणी, 'शीक मर्षणे' 'चीक च' इति धातुप्रदीप-मा.धातुवृत्ती ॥ ५ 'वुज्' इति३॥ ६ ३प्रतौ नास्ति ॥ ७ -क्लीबं' इति३॥ ८ १.४प्रत्यो स्ति ९ त्वक्क्षीरीका' इति३॥ १०. 'शुभा' इति३॥ ११. 'वंश्य-' इति५ ॥ १२. 'पूञ्' इति४॥ १३. '-ते' इति३॥ १४. 'खर्जिपिञ्जादिभ्य ऊरोलचौ'(उणा-५३०) इत्युणादिगणसूत्रम् ॥ १५. 'त्रीणि नागरवेलिनामानि' इति ॥ १६. स्वामिसम्मतोऽयं धातुपाठः, 'लुबि तुबि तुपि अर्दने' इति मैत्रेयः, 'लुबि तुबि अदर्शने' इति सायणः ॥ १७ 'वर्त-' इति३.४.५ ॥ १८. '-चूर्णे' इति४.५ ॥ १९. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वनौषधिवर्गः, शो-२०२, पृ.२५८ ॥, रामाश्रमी२।४।१५६ ॥, पृ.२३२ ॥, तत्र 'अलाबुस्तु' इति पदचन्द्रिका, 'अलाम्बुस्तु' इति रामाश्रमी ॥ २०. 'हट्टचन्द्रः' इति४ ।। २१. '-णस्तु-' इति२॥ २२. 'अत्रं-' इति१, 'अविलं-' इति४॥
पूगे क्रमुकगूवाको
Jain Education Intemational
Jain Education Intermational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |