Page Text
________________
११२६-११३०]
५१९
१७
१८.
) । चत्वारि
मीलितम् । 'मील निमीलने (ध्वा.प.से.), निष्ठा । ४ मुद्रयते स्म मुद्रितम् । 'मुद्र सङ्कोचे ' ( सङ्कुचितस्य ॥ ११२९ ।। फलं तु सस्यम्
२०
८
व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता ‘आदितश्च'७।२।१६ ॥ इतीडभाव:, निष्ठातस्य 'अनुपसर्गात् 'द्रा कुत्सायां गतौ' (अ.प.अ.), निष्ठा । ३ मीलति स्म ३० फुल्लक्षीबकृशोल्लाघाः ८ २ १५५ ॥ इति लत्वम् । ४ व्यावृत्तों निवृत्तः कोशांऽस्मादिति व्याकोशम्, तालव्यशम् । व्याकोषमिति मूर्धन्यान्तमपि "कोषविषादौ च" [] इत्यू विवेक । ५ विकचति विकसति विकचम् | 'कच बन्धने' (भ्वा.प.से.) अच् विशब्दो विशेषद्योतको ऽव्ययानामनेकार्थत्वात् । ६ स्मयति स्मितम् । 'स्मि ईषद्धसने ' (भ्वा.आ.अ.), क्तः ॥ ११२७ ॥ ७ उन्मिषति स्म उन्मिषितम् । 'मिष स्पर्धायाम् ' ( तु.प.से.), निष्ठा । ८ विकसति १० स्म विकसितम् । 'कस गतौ ' ( भ्वा.प.से.), निष्ठा । ९ दलति स्म दलितम् । १० स्फुटति स्म स्फुटितम् । 'स्फुट विकसने ( तु.प.से.) निष्ठा । ११ स्फुटति स्फुटम् । 'इगुपध- ३ १ ११३५ ॥ इति कः । १२ (प्रफुल्ल तु फुल्ल ) इति साधनात् पश्चात्प्रोपसर्गयोगात् । प्रफुल्लीत वा । 'फुल्ल विकमने (भ्वा.प.से.) प्रपूर्वः पचाद्यच् । उपसर्गप्रतिरूपको वा प्रशब्दः, यथा प्रदत्तमित्यत्र । १३१४ एवम् उत्फुल्ल सम्फुल्लशब्दौ द्वावपि । 'उत्फुल्लसम्फुल्लयो:-'(वा- ८ २ १५५ ॥ ) इत्युपसङ्ख्यानाल्लत्वम् । १५ उच्छुसिति स्म उच्छसितम् । १६ विजृम्भते स्म २० विजृम्भितम् ॥१९२८ ॥ १७ स्मयनशीलं स्मेरम् । 'स्मि ईषद्धसने ' (भ्वा.आ.अ.), नमिकम्पिस्म्यजस्- '३ १२ ११६७ ॥ इति रः । १८ विगतनिद्रं विनिद्रम् । १९ उत्क्रान्तनिद्रं उन्निन्द्रम् । २० विगता मुद्रा सङ्कोचोऽस्य विमुद्रम् २१ हसति स्म हसितम् । 'हस ( हसे) हसने ' (भ्वा.प.से.), निष्ठा । एकविंशतिः स्मेरस्य ॥
१ फलति निष्पद्यते फलम्, पुंक्ली. । 'फल निष्पत्ती' (भ्वा.प.से.) अच् केचिदेनं क्लीव एवं पठन्ति । २ ससति ( सस्ति ) स्वपिति सस्यम् । 'षस स्वप्ने' ( अ.प.से.), 'माच्छाससिसुभ्यो यः ( उणा-५४९, दशपाद्युणा८ ।१२ ॥ ) 'तकिससि (शसि) चति- ' ( वा - ३।१।९७ ॥ ) इत्यादिनोपसङ्ख्यानात् क्यपि वा द्विदन्त्यसम् । " स्रंसनं ४० सीसकं स्रस्तं साध्वसे सस्यम् ["] इत्युष्मविवेकात् । 'शत्रु हिंसायाम् ' (भ्वा.प.से.) इत्यस्य " तालव्यादिरपि "[ ] इति वर्णदेशना । "वृक्षादीनां फलं सस्यम् [ अमरकोषः २ ।४ । १५ ॥]इत्यमरः । द्वे सामान्येन वृक्षादिफलस्य ॥ तच्छुष्कं वानम्
२२
२२
१२
१३.
सङ्कुचितं तु निद्राणं मीलितं मुद्रितं च तत्
।। ११२९ ।।।
१ सङ्को (कु) चति स्म सङ्कुचितम् । 'कुच सङ्कोचनै (तु.प.से.), निष्ठा । २ नियति स्म निद्राणम् ।
'
।
4
१ तत् फलं शुष्कम्, वायति स्म वानम् । 'पै' ओवै शोषणे ' (भ्वा.प.अ.), निष्ठा, 'ओदितश्च' ८।२।४५ ॥ इति नत्वम् । " आवानमपि "[ ] इति हलायुधटीका । एकं शुष्कफलस्य ॥
१. ' -न्तस्य' इति३ ॥ २. निष्ठातकारस्येत्यर्थः ॥ ३ 'तो' इति३ ॥ ४ द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वनौषधिवर्गः, श्रो-५३, पृ.७५ ॥ तत्र'कोशविशदौ च' इति दृश्यते ॥ ५ १प्रतौ नास्ति ॥ ६ 'ष्मिङ्' इति मैत्रेयसायणौ ॥ ७ विहसने' इति३ ॥ ८ 'गत्यादानेषु' इति१, १.२प्रत्योर्नास्ति, 'विकशने' इति३ ॥ ९ सितं' इति३ ॥ १०. कोष्ठान्तर्गतपाठस्थाने २.३.४.५ प्रतिषु 'प्रफुल्लसंफुल्ल' इति दृश्यते ॥
4
4
११. र्गेभ्यो योगात्' इति३.४.५ ॥ १२. 'र' इति३.४.५ ॥ १३. धातुपाठः १.२.३.५ प्रतिषु नास्ति ॥ १४ कोचे' इति३. ४.५ ॥ १५. 'मि-' इति२ ॥ १६. निमेषणे' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ १७ १प्रतौ नास्ति ॥ १८ १.२.४.५ प्रतिषु न दृश्यते ॥ ९९ - ति' इति५ ॥ २०. ' एवं ' इति३ ॥ २१. पञ्चपाद्युणादिगणसूत्रे 'सू' इति न दृश्यते ॥ २२. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वनौषधिवर्गः, "स्रंसनं सीसकं सस्यं स्रस्तं सास्ना च साध्वसम्" इति दृश्यते ॥ २३. 'च्च' इति४ ।। पृ६६ ॥ २५. १.२.४.५ प्रतिषु न दृश्यते ॥ २६. 'विशो' इति१.२.५, 'विशे-' इति४ ॥ २९. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वनौषधिवर्गः, श्री - ६१, पृ. ८७ ॥
२४ द्र टीकासर्वस्वम् २७ - दुः' इति४ ॥ २८.
Jain Education International
आमं शलाटु च । ५०.
२७
१ तत्फलमामपक्कं आमयति आमम् अच् । शलति शलाटु, तालव्यादिः, वाच्यलिङ्ग: । 'शल चलनसंवरणयोः '(भ्वा.प.से.), 'शलेराटुः ' (हैमोणा- ७६३) इत्याटुः । " आर्द्रत्वात् श (स) लिलमटतीति, मृगय्वादित्वात् कु:, श ( स ) लिलस्य शलादेशः " [] इत्यन्ये । "शौटीरशाटकशकटाः शिपिविष्टशाखोटाशोकशटीशटितं शलाटुः "["]इत्युष्मभेदात् । शलाटु वाने त्रिषु । " शलाटुः
२८
२९
२९
For Private & Personal Use Only
श्रो- ६१, पृ. ८७॥,
भा-२, २१४ ॥१५ ॥
4
लमस्य" इति४ ॥
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |