Page Text
________________
११२०-११२३] व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता
५१५ वत् [राजवद्] मज्जामांससारास्थिसारयो: ''[]इति त्रिकाण्ड- निष्कहः कोटर: शेषे भागुरिः । एतौ मध्यछल्लीपर्यायौ । द्वे मींजीति
१ निश्चयेन कुहयति (कुहयते) विस्मयं जनयति ख्यातायाः ॥
निष्कहः । “निर्वः 'कुह विस्मापने'(च.आ.से.). 'इगत्वचि छल्ली चोचं वल्कं च वल्कलम् ॥११२१॥ पध-३।१।१३५ ॥ इति कः, 'इदुपधस्य-'८।३४१ ॥ इत्या
१ त्वचयति (त्वचति) आवृणोति तरुमिति त्वक, दिना षत्वम्। तृतीयवर्गाद्यान्तोऽपि निष्कुट इति । स्त्रीलिङ्गः। 'त्वच संवरणे'(त.प.से.), क्विप, तस्यां त्वचि। "निष्कुटः कोटरः स्मृतः"[हलायुधकोश:२।१८२ ॥] इति त्वचेति टाबन्तोऽपि । “त्वच इत्यदन्तोऽपीति पुंसि"[] हलायुधः । "निष्कुहश्च''[ ] इति तट्टीका । २ कुटति इति हलायुधटीका । २ छाद्यतेऽनया, छ[द] यत्येनां वा कोटरः, पुंक्ली. । 'कुट कौटिल्ये'(तु.प.से.), 'ऋच्छेररः' छल्ली । पृषोदरादिः । ३ चम्यते चोचम् । 'चमे?- (उणा-४११)इति बाहुलकादन्यतोऽप्यरः, 'गाङ्कटादिभ्योचडञ्चौ'(हैमोणा-१२२)इति डोचः । ४ वलति (वलते) ऽणि[न्] ङित्'१।२।१॥ इत्यस्याऽनित्यत्वादरे गुणः । द्वे वल्कम् । 'वल संवरणे '(भ्वा.आ.से.), 'शुक्ल(शुक)- कोटरस्य । 'वृक्षपोलार' इति भाषा ॥
४० वल्कोल्का: '(उणा-३२२) इति के साधुः । ५ अस्मादेव
मञ्जा मञ्जरिवल्लरिश्च सा ॥११२२॥ धातोः 'वले: कलच् '(स.क.२।३।११५॥) इति कलचि वल्कलम्, पुंक्लीबलिङ्गावेतौ । पञ्च त्वचः ॥११२१॥ १ मञ्जति मञ्जा । मञ्जिः सौत्र:, 'गुरोश्च हलः'
३।३।१०३ ।। इत्यप्रत्ययः । २ मञ्ज रातीति मञ्जरिः, पुषो स्थाणौ तु ध्रुवकः शङ्कः
दरादि। चुतादेर्नवोर्भिद् । ३ वल्लति (वल्लते) आवृ१ वृक्षछेदेऽपि तिष्ठति स्थाणुः, पुंक्ली.। 'स्था- णोति तरुमिति वल्लरिः । बाहुलकादरिः । “वल्लन्ते सूङ: कित् '(उणा- ) इति णुः । “धेन्वादित्वान्नुः णत्वं
वल्लाः , इयर्तीत्यरिः । 'अच इ: '(उणा-५७८) इति इः। च''[ ]इति तु सुभूतिः । तत्र । २ ध्रुवः प्रागुक्तः (श्री
वल्लानामरिर्वल्लरिः। शकन्ध्वादिः"["] इत्यन्ये । "वल २१२), स्वार्थे कनि ध्रुवकः । ३ शङ्कतेऽस्मात् शङ्कः,,
वल्ल संवरणे (भ्वा.आ.से.), बाहुलकादरप्रत्यये पिष्प२० पुंसि । 'शकि शङ्कायाम्'(भ्वा.आ.से.), 'खरुशङ्क- '(उणा
___ (पिप्प-)ल्यादिदर्शनाद् ङीषि (वल्लरीति तुर्यस्वरान्तो३६)इति क्वौ साधुः । त्रीणि "ढूंठा' इति ख्यातस्य ॥
ऽयम्)"[मा.धातुवृत्तिः, भ्वादिः, धातुसं-३२२] इति ५० काष्ठे दलिक-दारुणी । माधवः । “अभिनवनिर्गता आयता सुकुमारा सकुसुमा च १ काशतेऽग्निना दीप्यते काष्ठम् । 'कास मञ्जरिः, यथा- चूतमञ्जरिः कदलीमञ्जरिः, वल्लरिः पुनर(काश) दीप्तौ'(भ्वा.आ.से.), 'हनिकुषिनीरमिकाशिभ्यः कुसुमैव, यथा- तालवल्लरिः, अतो लतामात्रेऽपि मञ्जरिः क्थन् '(उणा-१५९), 'तितुत्र-'७।२।९ ।। इति नेट्, 'व्रश्च-' 'नववञ्जुलमञ्जरीसनाथकरम्"[काव्यप्रकाश:१२३ ॥] इति ८।२।३६ ॥ आदिना षत्वम्, तत्र। २ दल्यते दलिकम् । काव्यप्रकाशः । त्रीणि मञ्जर्याः ॥११२२॥ 'दल विशरणे'(भ्वा.प.से.), बाहुलकादिलच् । ३ दृणाति पलायं छदनं बर्ह पर्ण छदं दलम् । दीर्यते वा दारु, पुंक्ली. । 'द विदारणे'(व्या.प.से.), 'दृसनिजनि-'(उणा-३)इत्यादिना उण् । त्रीणि काष्ठस्य ॥ १ पतति पाके पत्त्रम्, अस्त्रियाम् । 'पत्लु
१. द्र. रामाश्रमी२।४।१२॥, पृ.१६८ ॥ २. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वनौषधिवर्गः, श्री-५८, पृ.८२ ॥ ३. '-वली' इति१॥ ४ 'मी-' इति१.५ ॥ ५. १.२.३प्रतिषु नास्ति ॥ ६. '-न्ताऽपि' इति२.५ ॥ ७. '-येति' इति ३.५ ॥ ८. स्वामिसम्मतोऽयं पाठः ॥ ९. '-छेदने' इति३॥ १०. 'स्थो णुः'(उणा-३१७)इत्युंणादिगणसूत्रम् ॥ ११. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वनौषधिवर्गः, शो-५४, पृ.७५ ॥, रामाश्रमी२।४।८ ॥, पृ.१६५ ॥ १२. ४प्रतौ नास्ति ॥ १३. १.३.४.५प्रतिषु नास्ति ॥ १४. 'तुं-' इति३॥ १५. 'स्थ-' इति३.५ ॥ १६. 'इण् न' इति४॥ १७. '-श-' इति३, '-सि-' इति५ ॥ १८. 'निर-' इति३॥ १९. पचाद्यजेव युक्तः, कुहेश्शुरादावदन्तत्वात् ॥ २०. 'इगु-' इति१.२.५ ॥ २१. '-र' इति३ ॥ २२. 'इत्यकार-' इति४ ॥ २३. '- ' इति३.४॥ २४. 'राति' इति४॥ २५. 'चुतादिर्नवोद्भेदः' इति३.४.५ ॥ २६. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वनौषधिवर्गः, शो-५९, पृ.८४ ॥ २७. मैत्रेयसम्मतोऽयं पाठः ॥ २८. कोष्ठान्तर्गतपाठो मा.धातुवृत्तौ न दृश्यते ॥ २९. 'तथा' इति ॥ ३०. 'एते' इति३॥ ३१. 'पाके' इति१॥
Jain Education Intemational
Jain Education Intermational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |