Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala

SR No.: 016065
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Publication Year: 2003
Total Pages: 1098
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 519

४७८
(भ्वा.आ.से.), ('स्यन्दू प्रस्रवणे ' (भ्वा.आ.से.) ), 'स्यदे: सम्प्रसारणं च’(उणा-६८)इत्पूरन् । " खजदित्वादूरचं बाहुलकात् सम्प्रसारणं च ' [ ] इति केचित् । २ नागात् सीसकाज्जायते नागजम्। ३ नागेन रज्यते नागरक्तम् । ४ शृङ्गारस्य भूषणं शृङ्गारभूषणम् । शृङ्गारमपि । ५ चीनस्य नागस्य पिष्टं चीनपिष्टम् । पञ्च सिन्दूरस्य ॥
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
3
हंसंपादकुरुविन्दे तु हिङ्गुलः ॥ १०६१ ॥
१ हंसपाद इव रक्तो हंसपादः २ कुरु विन्दति कुरुविन्दः । विदल लाभे' (तु.उ. अ.), 'गवादिषु विदे १० संज्ञायाम् ' ( ) इति शः ३ हिनोति हिल, पुंसि । वाचस्पतिस्तु–“हिङ्गुलस्त्वस्त्रियाम् "[] इति क्लीवेऽप्याह । "हि [गतौ वृद्धौ च ' ( स्वा.प.अ.). पृषोदरादिः । अयं पञ्चमस्वरान्तोऽपि हिङ्गुलुरिति भानुवत् । त्रीणि हिङ्गुलोः ॥१०६१॥ शिलाजतु स्याद् गिरिजमध्यं गैरैयमश्मजम् । १ शिलाताः सवखत्वाकृति शिलाजतु । शिलाया जत्विवेति वा शिलाजतु, क्लीबे । २ गिरेजतं गिरिजम् । ३ अर्ध्यात रसायनार्थिभिरिति अम् अर्घ्यम् । अर्थ मूल्यै ' (चु.आ.से), 'ऋहलोर्ण्यत् '३ ।१ ।१२४ ॥ | अर्थादनपेतमिति वा । 'धर्मपथ्यर्थ- ४१४९२ ।। इत्यादिना यत् । २० " अर्थ्यं शिलाजतुर्थ्यो (-न्यर्थे) बुधे न्याय्येऽपि वाच्यवत् ''[ विश्वप्रकाशकोशः वान्तवर्गः, श्रो-२३] इति महे श्वर । ४ गिरी भवं गैरयम् । नन्द्यादिभ्यो ढक् ४।२। ९७ ।। ५ अश्मनो जायते अश्मजम् । पञ्च शिलाजतुनः ॥ क्षारः कांच:
4
११
१ क्षरति गलति क्षारः क्षर सहलने ' (भ्वा.प.से.), ज्वलादित्वाण्णः । २ कच्यते बध्यते काचः 'कच बन्धे'' (भ्वा.आ.से.), घञ् । द्वे काचस्य ॥
[ तिर्यक्काण्डः - ४, पृथ्वीकायः
प.से.), 'कर्मण्यण् '३ ।२ ।१ ॥, 'टिड्ढाणञ्- '४ । १ । १५ ।। इति ३० ङीप् । २ चक्षुषे हिता चक्षुष्या । 'शरीरावयवाच्च(-वाद्यत्) ' ५।१।६ ॥ इति यत् । ३ कुले तिष्ठति कुलत्था, पृषोदरादिः । कुलत्थाप्रतिकृतिः कुलत्धिका । 'इवे प्रतिकृतौ ५ । ३९६ ॥ इति कन्, 'प्रत्ययस्थात् ७ १३ १४४ ॥ इती
१७
१८
त्वम् । यद्वा कुले तिष्ठतीति, 'सुपि स्थः '३ ॥२॥४ ॥ इति कः, 'पुंयोगात् - '४ । १ १४८ ॥ इति ङीषि ततः कन् । "चक्षुष्या हक्प्रसादा च सैव चोक्ता कुलत्थिका । कुलाली लोचनहिता कुम्भकारी मलापहा ॥ १ ॥ " [ धन्वन्तरिनिघण्टुः, चन्दनादिस्तृतीयो वर्ग: लो- १४० ] इति धन्वन्तरिः । त्रीणि 'चवर्डे' इति ख्याताया: ॥१०६२ ॥
॥
3
6
बोलो गन्धरसः प्राणः पिण्डो गोपरस: शंश: ।
२२
१ बल्यते (बोल्यते) बोलः । बुल निमज्जने (चु.प.से.), कर्मणि घञ् । वातीति वा । 'वा गतिगन्धनयो: ' ( अ.प.अ.), पिञ्जादित्वादूलच् । २ गन्धप्रधानो रसः गन्धरसः । " राजदन्तादित्वाद् रसगन्धोऽपि " ["] इति स्वामी । ३ प्राणित्यनेन प्राण: । 'अन प्राणने ' (अ.प.से.), बाहुलकादच् । ४ पिण्ड्यते द्रव्यान्तरै: पिण्ड: । 'पिडि सङ्घाते' (भ्वा.आ.से.), घञ् । पिण्डसहत्वाद्वा । पिष्ट इत्येके । ५ गां पाति रसोऽस्य गोपरसः । गोप इति, रस इत्यपि भीमवत् ६ शशति शशशश ५०
२४
२५
प्लुतिगतौ ' (भ्वा.प.से.), अच् । षट् बीजाबोलस्य ॥
2
रलं वसु मणिः
१ रमते मनोऽत्रेति रत्नम् । रमु क्रीडायाम् ' (भ्वा.आ.अ.), 'रमेस्त च ' ( उणा - २९४ ) इति नप्रत्ययः, मस्य च तः । रत्नमष्टविधं हीरकादि । [ यद वाचस्पति:] "हीरकं मौक्तिकं स्वर्णं रजतं चन्दनानि च ।
1
2
कुलाली तु स्याच्चक्षुष्या कुलथिका ॥१०६२ ॥
१ कुलमलति कुलाली। 'अल भूषणादौ' (भ्वा. १. ' न्' इति४ ॥
२. 'का-' इति ॥ ३ ४.५ प्रत्योर्नास्ति ॥ ४ 'कुरु' इति१.५ ॥ ५ 'विन्देः' इति१.४ ॥ ६. द्र.
पृ. २३५ ॥ ७ प्यं' इति४ ॥ ८ - रित्यपि' इति४.५ ।। ९. अर्थ उपयाच्ञायाम्' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ विश्वप्रकाशकोशे, पृ. ११६ ॥ ११. तुलनीयोऽमरकोषः २ ।९ । ९९ ॥ क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ १५. 'अली' इति१.२ ॥ १६. ' ङीष्' इति४ ॥ २०. स्वामिसम्मतोऽयं धातुपाठः ॥ २१. 'प-' इति३ ॥ २२. द्र. २४ - सं-' इति४ ॥ २५. 'प्लुत-' इति३, मैत्रेयसायणौ च
१२. 'ज्वा-' इति३ ॥ १३. 'का-' इति४ ॥ १७ 'यदा' इति१. ३.४.५ ॥ १८. 'ङीपि' इति३.४ ॥ पदचन्द्रिका, भाग-२, वैश्यवर्गः, श्री- ६७६, पृ. ७६६ ॥ २६. द्र. स्वोपज्ञटीका४ । १०६३ ॥ पृ. २३५ ॥
२७
२६
शङ्खधर्म च रत्नं (वस्त्रं) चेत्यष्टौ रत्नस्य जातयः ॥१॥" []इति । २ वसति लक्ष्मीरत्रेति वसु, क्लीबे । 'वस निवासे' (ध्वा.प.अ.), 'मृ (शु) स्वस्निहित्रप्यसिवसिहनि
४०
स्वोपज़टीका ४।१०६१ ॥
१०. 'न्याय्ये तु' इति १४. बन्धने' इति १९. 'वेड' इति५ ॥ २३. रं' इति३ ॥ २७ 'वसु' इति४ ॥