Page Text
________________
१०५४-१०६१] व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता
४७७ इनिठनौ'५।२।११५ ॥ इति ठन् । ६ गन्धयोगादर्शआद्यचि, मण्डनम् । १२ वङ्गस्याऽरिः वङ्गारिः। १३ लोमानि यावादित्वात् कनि गन्धकः ॥१०५७॥ ७ सुगन्धो विप- हरति लोमह्त । क्विपि 'ह्रस्वस्य पिति-'६।१७१ ॥ इति रीतलक्षणया प्रयोजनमस्य सौगन्धिकः । विनयादित्वा- तुक । त्रयोदश हरितालस्य। "आलं च तालं गौरं च ३० ट्ठक् । गन्धोऽपि । “आमोदलेशयोर्गन्धः स गन्धिनि च पिञ्जरं विस्रगन्धकम्''["]इति शेषः ॥ गन्धर्क: "[] इति रभसः । ८ शुकपुच्छवर्णत्वात् शुक
अथ मनोगुप्ता मन:शिला ॥१०५९॥ पुच्छः । अष्टौ गन्धकस्य ॥ हरितालं तु पिञ्जरम् ।
करवीरा नागमाता रोचनी रसनेत्रिका । बिडालकं विस्रगन्धिः खजूर वंशपत्रकम् ॥१०५८॥
नेपाली कुनटी गोला मनोह्वा नागजिबिका ।१०६०।
१ मनोऽभिधा गुप्ता मनोगुप्ता । २ मनसो आलपीतनतालानि गोदन्तं नटमण्डनम् ।
वाच्या शिला मन:शिला । शिलाऽपि ॥१०५९॥ ३ करे १० वारिलॊमहच्च
विशेषेण ईर्यते करवीरा । विपूर्वः 'ईर गतिप्रेरणयोः' १ हरेः पीतवर्णस्य तालं प्रतिष्ठाऽस्याऽत्रेति वा (अ.आ.से.), घबर्थे कः । ४ नागस्य माता नागहरितालम्। हरितालमलति भूषयति वा । 'अल भूष- माता । ५ रोचते रोचनी । 'रुच दीप्तौ" (भ्वा. णादौ '(भ्वा.प.से.), अच्। २ पिञ्जति पिञ्जरम् । 'पिजि आ.से.), नन्द्यादित्वाल्ल्युः , गौरादिः । ६ रसस्य नेत्री ४० हिंसायाम्'( ), बाहुलकादरन् । ३ बिडालनेत्रप्रतिकृतिः रसनेत्री । स्वार्थे कनि रसनेत्रिका । ७ नेपालदेशोद्बिडालकम् । 'इवे प्रतिकृतौ'५३९६॥ इति कन् । ४ भवत्वादभेदेन नेपाली । नैपाल्यपि । ८ को पृथिव्यां विस्रस्य क्वथितस्येव गन्धोऽस्य विस्रगन्धिः । ५ नति कुनटी । 'नट अवस्पन्दने '(चु.प.से.), अच्, खर्जति खर्जूरम् । 'खर्ज व्यथने'(भ्वा.प.से.), 'खर्ज- गौरादिः । ९ गां दीप्तिं लाति गोला । (गुडतीति पिञ्जादिभ्य ऊरोलचौ'(उणा-५३०)। ६ वंशपत्राद् भवं वा)। 'गुड रक्षणे'(तु.प.से.), अच्, डलयोरेकत्वस्मर
वंशपत्रकम् ॥१०५८॥ ७ अलयन्ति भूषयन्त्यनेन णात् । १० मन:शब्देन हूयते आहूयते मनोह्य । 'ह्वेञ् । आलम् । 'अल भूषणादौ'(भ्वा.प.से.), ण्यन्तादेरच् । आह्वाने '(भ्वा.उ.से.), 'आत:-'३।१।१३६॥इति कः ।
आ समन्ताल्लाति शोभामिति वा । 'आतश्चोपसर्गे' ११ नागजिह्वप्रतिकृतिः नागजिह्विका । 'इवे प्रति३।१।१३६ ।। इति कः । ८ पीतयति पीतनम् । पीतय- कृतौ'५।३।९६ ॥ इति कन्, 'प्रत्ययस्थात्-७।३।४४ ॥ इतीतेय॑न्ताद् ल्युः । पीतं वर्णं नयतीति वा । 'अन्ये- त्वम् । एकादश मनःशिलायाः ॥१०६०॥
५० भ्योऽपि-'(वा-३।२।१०१॥)इति डः। ९ तालं हरि
सिन्दूरं नागजं नागरक्तं शृङ्गारभूषणम् । तालैकदेशो भीमवत् । ताडयतीति वा। 'तड आघाते' (चु.उ.से.), णिजन्तः, अच्। १० गोदन्तसक्त्वाद् गोदन्तम् । गोपित्तं च । ११ नटानां मण्डनं नट
१ स्यन्दते सिन्दूरम् । 'स्यदि किञ्चिच्चलने'
२०
१. '-णाया' इति५ ॥ २. '-न्धिकः' इति३॥ ३ द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वैश्यवर्गः, श्री-६७४, पृ.७६४॥, रामाश्रमी२।९।१०२ ॥, पृ.४४९ ॥, तयोः "-स सुगन्धः सुगन्धिकः ('सुगन्धकः' इति रामाश्रमी)" इति दृश्यते ॥ ४ 'वित्र-' इति३॥ ५, '-न्धि' इति१.५॥ ६ 'अलब्' इति३, 'अर्ला' इति स्वामी, 'अर्ल' इति मैत्रेयः, 'अल' इति सायणः ७ "विश्र-' इति३॥ ८. '-न्धि' इति१.२॥ ९. '-तं' इति३॥ १०. '-तीति' इति१॥ ११. 'गौरवं' इति२ ॥ १२. शेषनाममालास्वोपज्ञटीकयोर्न दृश्यते ॥ १३. 'ईर गतौ' इति स्वामी, 'ईर गतौ कम्पने च' इति मैत्रेयसायणौ ॥ १४. 'रुच दीप्तावभिप्रीतौ च' इति स्वामिसायणौ ॥ १५. १.२.३.५प्रतिषु न दृश्यते ॥ १६. 'नेपालदेशोद्भवा' इत्येव४.५ ।। १७. कोष्ठान्तर्गतपाठः ४प्रतौ नास्ति ॥ १८. 'आहू-' इति१.३॥ १९. 'आह्व-' इति२.३ ॥ २०. 'ह्वेञ् स्पर्धायां शब्दे च' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ २१. विग्रहागत 'मनः'शब्दस्योपसर्गत्वाभावेन, उपसर्गे प्रवर्तमानस्य 'आतश्चोपसर्गे' इत्यस्याऽत्राऽप्रवृत्या 'कविधौ सर्वत्र संप्रसारणिभ्यो ड:'(वा३।२।४८॥)इति वार्तिकेनाऽत्र डप्रत्यय उचितः॥ २२. '-बिका-' इति३ ॥ २३. इतोऽग्रे ३प्रतौ 'इत्याख्यायाः' इति दृश्यते ॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |