Page Text
________________
४७६
अभिधानचिन्तामणिनाममाला [तिर्यक्काण्डः-४, पृथ्वीकायः पुष्पाञ्जनं रीतिपुष्पं पौष्पकं पुष्पकेतु च । कालिका, ण्वुल् । ५ पिपर्ति पर्पटी । ‘शकादिभ्योऽटन्'
१ पुष्परूपमञ्जनं पुष्पाञ्जनम् । २ रीतेाय- (उणा-५२१), पृषोदरादिः। ६ अस्ति सती, साध्वीनामसु मानायाः पुष्पाभं मलं रीतिपुष्पम् । तथा च योगशतक
(श्री-५२८) ॥१०५५॥ ७ आढौकते आढकी। ८ तूयते ३० व्याख्याने सनातन:-'रीतिकायाः ध्मातमलाया (ध्याय
तुवरी, धान्यनामसु(शो-११७५)। ९ कंसादुद्भवति कंसो
द्भवा। १० कच्छदेशे भवा काच्छी। ११ मृद आह्वयोमानाया) यदुत्पद्यते मलम् , तत् पुष्पाञ्जनम्''[ ]इति । ३
___ऽस्या मृदाह्वया, तेन मृत्तिका, मृत्सा, मृत्स्ना अपि । पुष्पमिव पुष्पम्, पुष्पप्रतिकृतित्वात् पुष्पकम्, स्वार्थेऽणि पौष्पकम् । ४ पुष्पं केतुरस्य पुष्पकेतुं, क्लीबे । उदन्त
यद्धन्वन्तरिःनपुंसकेषु "पुष्पकेतु कुसुमाञ्जनम्''[]इति रुद्रश्च । स्वा
"सौराष्ट्री चाऽमृता सङ्गा काक्षी काच्छी सुराष्ट्रजा । म्यपि-"फल्गुकाकेन्दुकेतु स्यादित्युदन्तनपुंसके पुष्पकेतु''[] अजिता तुवरी त्वन्या मृत्सा मृत्स्ना मृतालिका ॥१॥" १० इत्याह । चत्वारि 'षापरिया फूल' इत्याह्वस्य ॥ [धन्वन्तरिनिघण्टुः, चन्दनादिस्तृतीयो वर्गः, श्री-१०१]इति । माक्षिकं तु कदम्बः स्याच्चक्रनामाऽजनामकः । एकादश 'सोरठी' इत्याख्यायाः । 'फिटकडी' इति भाषा॥
॥१०५४॥ कासीसं धातुकासीसं खेचरं धातुशेखरम् ॥१०५६॥ १ माक्षिकं मधु, तद्वर्ण माक्षिकम् । २ कद
१ कसति कासीसम् । 'कस गतौ'(भ्वा.प. ४० म्बकुसुमाकारत्वात् कदम्बः । ३ चक्रस्य नामाऽस्य चक्र
से.), 'तलिकसिभ्यामीसण'(हैमोणा-५७६)। २ धातुरूपं नामा । ४ अजस्य विष्णोर्नामाऽस्य अजनामकः । अत
कासीसं धातुकासीसम् । ३ खे चरति खेचरम् । 'चएव वैष्णवोऽपि । चत्वारि 'सोवनमषी' इत्याख्याताया:
रेष्टः'३।२।१६॥ । ४ धातुषु शेखरमिव धातुशेखरम् । ॥१०५४॥
चत्वारि 'हीराकसीस' इत्याख्यातायाः ॥ १०५६॥ ताप्यो नदीजः कामारिस्तारारिर्विटमाक्षिकः ।।
द्वितीयं पुष्पकासीसं कंसकं नयनौषधम् । १ ताप्यां साधुः ताप्यः। 'तत्र साधु: '४।४।९८॥
१ पुष्परूपं कासीसं पुष्पकासीसम् । २ कंस्तै २० इति यत्। २ तापीनद्या जातो नदीजः। ३ कामस्याऽरि:
रञ्जर्यात कंसकम् । 'क्वुन् शिल्पिसंज्ञयोः ( उणा-१९०) । कामारिः। ४ तारस्याऽरिः तारारिः। ५ विटाह्वयो माक्षिको
३ नयनस्यौषधं नयनौषधम् । त्रीणि कसीसविशेषस्य ॥ विटमाक्षिकः । पञ्च 'विटमाषी' इति ख्यातायाः ॥
गन्धाश्मा शुल्वपामाकुष्ठारिर्गन्धिकगन्धको सौराष्ट्री पार्वती काक्षी कालिका पर्पटी सती
॥१०५७॥ ॥१०५५॥ सौगन्धिकः शुकपुच्छ: आढकी तुवरी कंसोद्भवा काच्छी मृदाह्वया । १ गन्धयुक्तोऽश्मा गन्धाश्मा, नकारान्तः । २
१ सुराष्ट्रायां भवा सौराष्ट्री । २ पर्वते भवा ४ शल्वस्य पामायाः कष्ठस्य च अरिः, तेन शल्वारिः. पार्वती । ३ कक्षे भवा काक्षी । ४ कालयति वस्त्रं पामारिः, कष्ठारिः । ५ गन्धोऽस्त्यस्य गन्धिकः । 'अत १. 'रीतीर्मा' इति३, 'रीतिा ' इति५ ।। २. द्र. टीकासर्वस्वम्, भा-३, २।९।१०३ ॥, पृ.२४० ॥, पदचन्द्रिका, भा-२, वैश्यवर्गः, श्री-६७५, पृ.७६५ ॥ ३ '-तुः' इति४ ॥ ४ इतोऽग्रे ३प्रतौ 'इष्यते' इति दृश्यते ॥ ५. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वैश्यवर्गः, थो-६७५, पृ.७६५ ॥ ६. अम.क्षीरस्वामिकृतटीकायां न दृश्यते ॥ ७ -यस्य' इति३, 'इति ख्यातस्य' इति४॥ ८ '-म्बकः' इति३॥ ९. -र्णत्वाद्' इति३॥ १०. '-म्बं' इति५॥ ११. 'म्बकः' इति१.५॥ १२. '-मषी' इति१.२॥ १३. '-ख्यायाः' इति१.२.५॥ १४ '-न्ते' इति२॥ १५. 'वाऽ-' इति४ ॥ १६-१. 'काङ्क्षी' इति, १६-२. 'काक्षी' इति, १६-३. 'स्तुत्या' इति, १६-४. 'मृतालकम्' इति च धन्वन्तरिनिघण्टौ, पृ.१६४॥ १७ - ख्यातायाः' इति३ ।। १८. '-प-' इति३॥ १९. '-तीति' इति३॥ २०. '-ख्यायाः' इति१.२.३ ॥ २१. 'कस्ते' इति१.३.४ ॥, 'कसि गतिशासनयोः' इति स्वामिसायणौ, 'कसि गतिनिशानयोः' इति मैत्रेयः, कंस्ते कंसाते कंसते इत्यादि वर्तमाने, अनिदित्सान्तपक्षे 'कस्ते' इत्यादि द्रष्टव्यम् ॥ २२. १.३.४.५प्रतिषु नास्ति ॥ २३. 'कशी-' इति४॥ २४ ५प्रतौ नास्ति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |