Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala

SR No.: 016065
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Publication Year: 2003
Total Pages: 1098
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 488

४४७
१०००-१००३]
व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता १ पण्यस्य शाला पण्यशाला । २ निषीदन्ति मण्ड्यते जनैरिति वा । 'मडि भूषायाम्'(भ्वा.प.से.), 'उषिक्रयविक्रयाय जना अस्यां निषद्या, चतुर्थवर्गतृतीयान्त- कुटिदनि(दलि)कचिखटि(खजि)भ्यः कपन्'(उणा-४२२) इति स्थाद्यान्तः । 'षद्लु विशरणादौ '(भ्वा.तु.प.अ.), 'संज्ञायां बाहुलकात् कपन् । “मण्डपोऽस्त्री''[अमरकोषः२।२।९॥] समजनिषद-'३।३।९९ ॥ इत्यादिना क्यप्, 'सदिरप्रते:'८।३।- इत्यमरः । २ जनानामाश्रयो जनाश्रयः। द्वे मण्डपस्य ॥ ६६॥ इति षत्वम् । ३ अट्टन्तेऽस्मिन् अट्टः, पुंक्ली.। 'अट्ट गतौं (भ्वा.प.से.), घञ् । ४ हटन्ति दीप्यन्तेऽत्र हट्टः ।। 'हट दीप्तौ'(भ्वा.प.से.)। ५ विविधं पणायन्त्यस्याम,
१ "कवति(कवते) इति कुड्यम् । 'कु[] विपणन्तेऽस्यामिति वा विपणिः, स्त्रीलिङ्गः। 'पण व्यवहारे ।
शब्दे'(भ्वा.आ.अ.), पृषोदरदित्वाट्टवर्गतृतीयवत् कुड्यम्" स्तुतौ च'(भ्वा.प.आ.से.), बाहुलकाद् 'अच इ:'(उणा
["]इति सर्वधरादयः । “कवतेर्यत् डुक् च'( )इति १० ५७८)। ६ एत्य पणायन्तेऽत्र आ समन्तात् पणायन्ते
___ यत् वा"["]इति वामनः । "कुड्यां साधुरिति, 'तत्र क्रयविक्रयव्यवहारं कुर्वन्त्यत्रेति आपणः । 'पण व्यवहारे
साधुः '४।४।९८॥ इति यत्, पृषोदरादित्वाइत्वम्''[]इति ४० स्तुतौ च'(भ्वा.प.आ.से.), 'गोचरसञ्चरवहव्रजव्यजापणनिग- भट्टः। "का द्योतत इति, डप्रकरण 'अन्यत्राऽपि-'३।२। माश्च'३।३।११९ ॥ इति साधुः । षड् हट्टस्य ॥१००२॥ १०१॥ डः''[ ] इति सोमनन्दी, एतेन दराकोऽत्र न
डकार:''["] इति स्वामी । क्लीबेऽयम् । वाचस्पतिस्तुवेश्याश्रयः पुरं वेशः
"कुड्यमस्त्रियाम्''[ ] इति पुंस्यप्याह । कुले वेश्मनि १ वेश्यानामाश्रयो वेश्याश्रयः । २ पुरति
साधुः, 'तत्र साधुः'४।४।९८॥ इति यति डलयोरेकत्वपुरम् । 'पुर अग्रगमने'(तु.प.से.), 'इगुपध-'३।१।१३५॥
स्मरणाद् डत्वे कुड्यमिति वा । कोलति संस्त्यायति इति कः । ३ विशति यूनां मनोऽत्र, विशति कामुको
कुड्यं वा। 'कुल संस्त्याने'(भ्वा.प.से.), 'कुलेर्ड च' वाऽत्र वेशः । 'विश प्रवेशने'(तु.प.से.), 'हलच'३।३।।
(हैमोणा-३६२)इति किद् यप्रत्ययः इति वा । २ भिद्यते १२१ ॥ इत्यधिकरणे घञ् । "नेपथ्ये मृगमात्रे च वेशो ।
भित्तिः, स्त्रियाम् । भिदेः 'भिदा विदारणे'(वा-३।३। २० वेश्यागृहेऽपि च''[]इति तालव्यान्ते रभसः । "वेविषति व्याप्तुमिच्छन्ति जनमनांसीममिति, पूर्ववद् 'हलच'
१०६ ॥) इत्यङो विधानादन्यत्र स्त्रियां क्तिन् । द्वे भित्तेः ॥ ५० ३।३।१२१॥ इति घजि वेषो मूर्धन्यान्तोऽपि''[ ] इति
तदेडूकमन्तर्निहितकीकसम् ॥१००३॥ पञ्जिका स्वामी च, तत्तु न हृद्यम्, मूर्धन्यान्तेषु सर्वत्र १ तत् कुड्यम् अन्तर्निहितकीकसं मध्यस्थापिताकोषादावनुपात्तत्वात् ।
स्थि एडूकम् इत्युच्यते । “एडयति ईड्यत इति वा "गृहमात्रे गणिकायाः सद्मनि वेशो भवेत् तु तालव्यः ।। एडूकम्। 'ईड स्तुतौ प्रेरणे च'(अ.आ.से.), 'उलूकादयश्च' तालव्यो मूर्धन्योऽलङ्करणे कथित आचार्यैः ॥''[ ] (उणा-४८१)इति निपातनात् साधुः''[ ] इति सोमनन्दी । इत्युष्मविवेकाच्च । त्रीणि वेश्यागृहस्य ॥
जातरूपस्तु हेस्वमध्यमिच्छति ओकारमध्यं च, एडुकम्, मण्डपस्त जनाश्रयः । एडोक च । तथा च द्विरूपकोष:-"भवेदेडोकमेडकमेडक १ मण्डनं मण्डो भषा. तं पाति मण्डपः। मण्डं च"[ ] इत्यादि । कीकसमस्थि एतत् काष्ठादिकठिन३० पिबतीति, केऽवयवार्थं विनैव रूढिलक्षणया मण्डप इति वा। द्रव्योपलक्षकम् ॥१००३॥
१. 'क्विप्' इति३॥ २. 'अट्टते' इति४.५ ॥ ३. 'अट्ट अतिक्रमण('-क्रम' इति स्वामी)हिंसनयोः ('-हिंसयोः' इति मैत्रेयः)' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ ४ १प्रतौ नास्ति ॥ ५, '-न्ते' इति३.४॥ ६. 'हट्ट' इति४.५ ॥ ७ '-यत्य-' इति४.५ ॥ ८ द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, पुरवर्गः, श्लो-२०, पृ.२७ ॥ रामाश्रमी२।२।२ ॥, पृ.१५० ॥ ९. '-सीति' इति४.५॥ १०. ४.५प्रत्योर्नास्ति ॥ ११. '-न्या-' इति१॥ १२. 'तो' इति३॥ १३. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, पुरवर्गः, श्लो-२२, पृ.३१॥ १४ 'कवतेर्यन् डच्च निवाते वा' इति पदचन्द्रिका, पृ.३१॥ १५. इतोऽग्रे ३प्रतौ 'तु' इति दृश्यते॥ १६. '-तेऽत्रे-' इति३॥ १७. अम.क्षीरस्वामिकृतटीकायां न दृश्यते ॥ १८. द्र. स्वोपज्ञटीका ४१००३ ॥, पृ.२२२ ॥ १९. 'यत्' इति१.४॥ २०. 'डति' इति३.४.५ ॥ २१. '-ते' इति३॥ २२. '-जो' इति३.४.५ ॥ २३. 'ईड स्तुतौ' इत्येव क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ २४ द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, पुरवर्गः, श्लो-२२, पृ.३१॥ २५. 'हस्वत्व-' इति५॥ २६. 'एडूकं' इति४.५॥ २७ ५प्रतौ नास्ति॥ २८ नं. रामाश्रमी२।२।४॥, पृ.१५१॥