Page Text
________________
४४४
अभिधानचिन्तामणिनाममाला [तिर्यक्काण्ड:-४, पृथ्वीकायः तु क्षीरस्वामी-"चित्याया इदं चैत्यम्, आयतन्तेऽस्मिन्नि- १ कुप्यं ताम्रादि, तस्य शाला कुप्यशाला । २ त्यायतनम्, देवकुले महावृक्षोऽध्वगाश्रयः"[अम.क्षीर. २।२।- सन्धीयतेऽस्यां सन्धानी । 'डुधाञ् धारणादौ'(जु.उ.अ.), ७॥] इति व्याख्यत् । “चैत्यमायतने बुद्धबिम्बेऽप्युद्देश्य- अधिकरणे ल्युट। वे कुप्यशालायाः। 'कांसाना प्रभृति- ३० पादपे''[]इति रुद्रः । त्रीणि जिनभवनस्य ॥९९४॥ भाजनमूकवानूं ठाम' इति भाषा ॥ गर्भागारेऽपवरको वासौकः शयनास्पदम् ।
कायमानं तृणौकसि । १ निर्वातत्वाद् गर्भ इवाऽगारं गर्भागारम् । यद्वा १ कायः शरीरं मानमस्य कायमानम् । २ तृणं अगारस्य गर्भो गर्भागारम् । राजदन्तादित्वात् पूर्वनिपातः, काष्ठादेरुपलक्षणम्, तेन तृणकाष्ठादिभिर्गृहस्योपरि रचिततत्र। २ अपवृणोत्याच्छादयति अपवरः । 'वृञ् आच्छा- मोको लभ्यते । द्वे तृणकाष्ठादिभिर्गृहोपरि रचितगृहस्य ।
दने'(स्वा.उ.से.), अच् । ततः स्वार्थे कन् [अपवरकः]। 'मेडी' इति भाषा । यथा-"योषा सखः स्वपिति रौहिष१० ३ वासाय वासमध्ये वा ओको गृहं वासौकः । ४ कायमाने"[] इति । कथम्-"कारयत कायमानानि मुञ्चन्त
शयनस्य शय्याया आस्पदं शयनास्पदम् । चत्वारि मन्दं मृदुशाद्वलेषु बलान् बलीवान्''[] इति चम्पूगद्यम्? 'ओरडा' इति ख्यातस्य ॥
उच्यते, सामान्यविशेषयोरभेदेन विवक्षणादित्यदोषः ॥ भाण्डागारं तु कोश: स्यात्
होत्रीयं तु हविर्गहम्
१ जुह्वत्यस्यां होत्रा । 'हुयामा-'(उणा-६०७)इति १ भाण्डस्याऽगारं भाण्डागारम् । २ कुश्यति
त्रन् । होत्रैव होत्रीयम् । 'होत्रादिभ्यश्छ:'५।१।१३५ ॥ इति भाण्डमत्रेति कोशः, पुंक्ली.। 'कुश श्लेषे'( ), अधि
छ:, छस्य ईयादेशः। २ हविषो होतव्यस्य घृतादेर्गेहं करणे घञ्। "कूयते मृग्यत इति कोशः ''[अम.क्षीर.
[हविगैहम्] । द्वे होमगृहस्य। २।९।९१ ॥] इति क्षीरस्वामी । कष्णातेः कोषः. मर्धन्यान्तोऽपि । "कोषस्तु कुड्मले पात्रे दिव्ये खड्गपिधानके।
प्राग्वंशः प्राग्हविर्गहात् ॥९९६॥ जातिकोषेऽर्थसार्थे च "[विश्वप्रकाशकोशः, षान्तवर्गः, श्लो
१ अग्निशालायां पत्नीशालाख्य आद्यो भागः, २० ८]इति महेश्वरः । द्वे 'भंडार' इति ख्यातस्य ॥ तनामैकं प्राग्वंशः। वंशः कुलं स्थूणा वा। प्राग वंशो
ऽत्रेति प्राग्वंशः । हविषो वर्गृहं हविर्गृहम्, तस्माद्. चन्द्रशाला शिरोगृहम् ॥९९५॥ हविर्गहात् । "प्रागाद्य आपीतो मधुपर्कपाकसुरभिः प्राग्१ चन्द्रेण अदूरवर्तिना शालते चन्द्रशाला । वंशजन्मानलः''[] इति मुरारिः ॥९९६॥ 'शाल शोभायाम'( ), अच्, टाप्। २ शिरसि सौधस्य साशा पाजिट गृहं शिरोगृहम् ।"शाला प्रासादशिखरे चन्द्रशाला प्रकी
१ आथर्वणिकानां धर्म आम्नायः सङ्गो वा र्तिता'[हारावली, अर्धश्लोकावधिः, श्लो-२१(१२१) ॥]
आथर्वणः । 'आथर्वणिकस्येको(क)लोपश्च'४।३।१३३ ।। इति पुरुषोत्तमः। द्वे 'मालीयां' इति ख्यातस्य ॥९९५॥
इत्यण। सोऽत्राऽस्ति आथर्वणम् । 'अर्शआदिभ्योऽच्' कुप्यशाला तु सन्धानी
५।२।१२७॥। २ शान्त्यै गृहं शान्तिगृहम् । शान्ती
१. 'आयन्ते' इति१ ॥ २. '-न्' इति३॥, अम.क्षीरस्वामिकृतटीकायाम् "चित्याया इदं चैत्यं देवकुले[ल]महावृक्षोध्वगा[वृक्षाधुपा] श्रयः । आयतन्तेऽस्मिनायतनम्" इति दृश्यते, अम.क्षीर.२।२७॥, पृ.७५ ॥ ३. '-नं' इति५ ॥ ४. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, पुरवर्गः, श्लो-२५, पृ.३८ ॥, रामाश्रमी २।२७॥, पृ.१५२॥ ५. 'आ-' इति३ ।। ६. 'वरणे' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ ७. 'कनि' इति४॥ ८. अम.क्षीर.टीकायाम्-'शब्दयते' इति दृश्यते, २९९१॥, पृ.२२० ॥ ९. 'स्वामी' इति१ ॥ १०. विश्वप्रकाशकोशे '-सार्थे च' इत्यस्य स्थाने '-सङ्घाते' इति दृश्यते, पृ.१७१ ॥ ११. 'भण्डागार' इति५ ॥ १२. हारावल्याम्-'चन्द्रशालेति १ कीर्तिता' इति दृश्यते, पृ.४०२ ।। १३. '-या' इति३.४, 'आ' इति५ ॥ १४. 'मूकि-' इति३ ॥ १५. '-तुं' इति२, '-नौ' इति३, '-नौं' इति५ ॥ १६. 'ठांम' इति२ ॥ १७. '-र-' इति१ ॥ १८. 'मानस्य' इति५ ॥ १९. 'तृण-' इति५ ॥ २०. 'मै-' इति३.४॥ २१. 'कारय' इति३, '-ति' इति५ ॥ २२. '-दिति दोषः' इति१ ॥ २३. 'होत्राभ्यश्छः' इत्यष्टाध्याय्याम् ॥ २४. तुलनीयोऽमरकोषः २७।१६॥ २५. 'च' इति३.४.५ ॥ २६. 'वह्नि-' इति५ ॥ २७. ४प्रतौ नास्ति।। २८. 'अस्ति' इति ५प्रतौ नास्ति।
Jain Education Interational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |