Page Text
________________
९८१-९८३] व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता
४३७ दीर्घत्वे प्राचीरमेवेति पञ्जिकादयः । ३ आवेष्टते आवे- आ.से.), 'अदेर्मुट् च'(उणा-२६२), 'वृत्तेश्च'(उणा- ३० ष्टकः । 'वेष्ट वेष्टने'(भ्वा.आ.से.), आपूर्वः, ‘ण्वुल- २६३)इति मुडागमोऽनिप्रत्ययश्च "अदिवृतिभ्यां मुट च' तृचौ'३।१।१३३ ॥ इति ण्वुल् । ४ वियतेऽनया वृतिः,
इति वक्तव्ये पृथग्योगकरणात् पक्षे मुड् न भवति, तेन स्त्रीलिङ्गः। 'वृञ् वरणे'(स्वा.उ.से), '- आच्छादने'(चु.
वर्तनिः"[मा.धातुवृत्तिः, भ्वादिः, धातुसं-४९१] इति उ.से.), 'स्त्रियां क्तिन्'३।३।९४॥ । “वाट इति विषय
माधवः । "चकारान्मुट चेत्येके, तेन वर्त्मनिरित्यपि''[]
इत्युज्ज्वलदत्तः । तथा च चुल्लिभट्टवृत्तौ-"वर्त्मनिराशिसप्तमी स्वार्थे कनि वाटिका''[ ] इति. हलायुधटीका ।
(निवासि?)वितर्दिपुरन्ध्री''["]इत्युक्तम् । 'कृदिकारात्-' चत्वारि कण्टकादीनां 'वाडि' इति ख्यातायाः ॥९८२॥
(गणसू-४।१।४५॥)इति ङीषि वर्तनी । ७ अयन्तेऽनेन पदव्येकपदी पद्या पद्धतिवर्त्म वर्तनी । अयनम् । 'अय गतौ'(भ्वा.आ.से.), ल्युट् । "ईयतेऽनेन"
["]इति स्वामी। ८ सरन्त्यस्यां सरणिः, स्त्रीलिङ्गः। अयनं सरणिर्मार्गोऽध्वा पन्था निगमः सृतिः ॥९८३॥ स गतौ'(भ्वा.प.अ.), 'अर्तिसृधृ-'(उणा-२५९)इत्यादि- ४०
१ पदमवति पदवी । 'अव रक्षणादौ'(भ्वा.- नाऽनिप्रत्ययः । ङीषि सरणी, दन्त्यादिरयम्, "सरणी प.से.), अचि गौरादिः । पदं वाऽस्त्यत्रेति वप्रकरणे (सरणिः) श्रेणिवर्त्मनो:"[ ] इति दन्त्यादौ रभसात् । 'श 'अन्येभ्योऽपि-'(वा-५।२।१०९॥) इति वः, गौरादिः । हिंसायाम्'(व्या.प.से.), ततः शरणिरित्येके । तथा च"पद्यते गम्यते ऽनया वा । ‘पद गतौ '(दि.आ.अ.), "शुभं शुभे प्रदीप्ते च शरणि[:] पथि वाऽवलौ(वाऽ'पद्यटिभ्यामवि: '( )इत्यविः, ततः 'कृदिकारात्-' वनौ''[ ] इति तालव्यादावजयः । ९ पथिकपादैर्मुज्यते (गणसू-४।१।४५ ॥) इति ङीषि पदवी''[]इति पञ्जिका। वितृणीक्रियते मार्गः । 'मृजूष् शुद्धौ'(अ.प.वे.), कमणि • "पदस्य वि: पक्षिणी पदविः, ततः 'कृदिकारात्-'(गण- घञ् 'चजोः कु घिण्ण्यतो: '७।३।५२ ॥ इति कुत्वम् ।
सू-४।१४५ ॥) इति ङीषि पदवी"[]इति सर्वधरः । २ मार्ग्यतेऽनेनेति वा । 'मृग(मार्ग) अन्वेषणे'(चु.उ.से.), एकोऽसहायः पदोऽस्याम, गन्तुणामविरलपादत्वादेकोऽभिन्नः 'हलच'३।३।१२१ ॥ इति करणे घञ् । १० अत्ति बलं
पादोऽस्यां वा एकपदी । 'कुम्भपदीषु च'५।४।१३९ ॥ इति पथिकानाम्, अत्यते सततं गम्यतेऽनेनेति वा अध्वा । ५० २० साधुः। ३ पादाय हिता पद्या, वितुणत्वात् । 'शरीरा- 'अद्(अद) भक्षणे'(अ.प.अ.), 'अत सातत्यगमने'(भ्वा. वयवाच्च'५।१६॥ इति यत्। 'पदमस्मिन् दृश्यम्'४।४।
प.से.) वा, 'अदेरतेर्वा धश्च'( )इति क्वनिप्, धश्चा८७॥ इति वा यत्, ‘पद्यत्यतदर्थे '६।३।५३ ।। इति पदा- न्तादेशः । अध्वानौ, अध्वानः इत्यादि । ११ पथन्त्यत्र, देशः । पद्यते गम्यते वा। 'ऋहलोर्यत '३।१।१२४॥ पथन्ते(पथ्यते)ऽनेनेति वा पन्थाः , पुंसि । 'पथे गतौ' संज्ञापूर्वकत्वाद वद्ध्यभावः। ४ पादाभ्यां हन्यते पद्धतिः। (भ्वा.प.से.), 'पथिमथिभ्यामिन् '(चान्द्रोणा-३८४) इतीन। हन्ते: क्तिन. 'हिमकाषिहतिष च'६।३।५४॥ इति पद्भावः, पतन्त्यनेनेति वा । 'गमेरिनिः '(उणा-४४६) इत्यनुवर्तमाने 'झयो होऽन्यतरस्याम्'८।४।६२ ।। इति धत्वम् । ५ वर्तन्ते- 'पते(पत)स्थश्च'(उणा-४५२) इति इनिः प्रत्ययः, थश्चाऽनेनेति वर्त्म, क्लीबे । 'वृतु वर्तने '(भ्वा.आ.से.), ऽन्तादेशः। " वाटः पथश्च पन्थाश्च (माथश्च)"[त्रिकाण्ड'उणादयो बहुलम् , भूतेऽपि दृश्यन्ते'( )इति मनि
शेष:२।१।१९॥] इति त्रिकाण्डशेषात् पथोऽदन्तोऽपि । १२ न्प्रत्ययः । ६ वर्तन्तेथिति वर्तनिः। "वृतु वर्तने'(भ्वा.- निगच्छन्त्यनेनेति निगमः, पुंसि। 'गम्लु गतौ'(भ्वा.प.अ.), ६०
१. 'प्राचीन' इति३.४.५ ॥ २. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, पुरवर्गः, श्लो-२१, पृ.३०॥ ३. 'विषये' इति४.५॥ ४ '-भ्यो वि:' इति३॥ ५, द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, भूमिवर्गः, श्लो-१५, पृ.१९ ॥ ६ -स्य' इति३ ॥ ७ 'वास्यां' इति५॥ ८ चकारोऽष्टाध्याय्यां न दृश्यते ॥ ९. १प्रतौ नास्ति॥ १०. '-विति-' इति४.५ ॥ ११. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, भूमिवर्गः, श्लो-१५, पृ.१९॥ १२. अम.क्षीर, न हश्यते॥ १३. '-त्र' इति३ ।। १४. '-णि-' इति२.४ ॥ १५. द्र. टीकासर्वस्वम्, भा-२, २।१।१५ ॥, पृ.१६ ॥, रामाश्रमी २।१।१५॥, पृ.१४७॥ १६. 'शुभ-' इति४॥ १७. द्र. रामाश्रमी २।१।१५॥, पृ.१४७ ॥ १८. 'मृजू' इति मैत्रेयसायणौ ॥ १९. 'अधिकरणे' इति३॥ २०. 'अदेर्ध च'(उणा५५५)इत्युणादिगणसूत्रम् ॥ २१. 'पथि' इति१.३॥ २२. 'निः प्रत्ययः' इति४, 'इनिप्रत्ययः' इति५॥ २३. 'निर्गच्छन्त्यनेन' इति३ ॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |