Page Text
________________
४३८
अभिधानचिन्तामणिनाममाला [तिर्यक्काण्डः-४, पृथ्वीकायः 'गोचरसञ्चर-'३।३।११९॥ इत्यादिना करणाऽधिकरणे वा 'पथः सङ्ख्याव्ययादेः'(वा-२४३०॥) इति न क्लीबत्वम्, घः । १३ सरन्त्यनया सृतिः । 'सृ गतौ'(भ्वा.प.अ.), सङ्ख्यादिपथशब्देनाऽव्यभिचारिसमासान्तेन साहचर्यादव्य'स्त्रियां क्तिन्'३।३।९४ ॥ त्रयोदश सामन्येने पथः॥९८३॥ यादिपर्थशब्दस्याऽपि कृतसमासन्तस्यैव ग्रहणात् , एवं च विशेषादाह
'विपथः कापथः' इति पुंल्लिङ्गः पाठः प्रामादिकः" सत्पथे स्वतितः पन्थाः
["] इत्याख्यन् । तथा च-" -'सङ्ख्याव्ययादे: '(वा
२॥४॥३०॥) इत्यत्र विपथमेवोदाहृतम्, सङ्ख्याव्ययपूर्वकश्च १ संश्चासौ पन्थाश्च सत्पथः । 'ऋक्पूरब्धू:--
पथ इति वामनेनाऽपि क्लीबत्वं प्रोक्तम्''["] इति स्वा५।४।७४ ॥ इत्यः, तत्र । २-३ स्वतितः सूपसर्गादत्यु
म्यादयः । अन्ये तु-"लिङ्गमशिष्यं लोकाश्रयत्वात्''[] पसर्गाच्च पन्था योज्यते, तेन सुः पूजितः पन्थाः सुपन्थाः ।
इति समादधते। वयं तु 'पथ: सङ्ख्याव्ययादे: '(वा-२।४। अतिः पूजितः पन्थाः अतिपन्थाः । स्वती पूजायाम् ,
३०॥)इत्यत्र कृतसमासान्तपथरूपस्य ग्रहणात्, पथते व्या- ४० १० 'कुगतिप्रादयः'२।२।१८॥इति समासः, 'नं पूजनात्'५।४।
प्नोतीति 'पथे" गतौ'(भ्वा.प.से.)इत्यस्य पचाद्यजन्तपथ६९ ॥ इत्यत्र स्वतिग्रहणाद् 'ऋक्पूरब्धू:-'५।४।७४ ॥ इत्या
शब्देन समासे पुंस्त्वमेवाचक्ष्महे । तथा च त्रिकाण्डशेष:दिना प्राप्तसमासान्तनिषेधः । सुपन्थानौ, सुपन्थानः ।
"वाटः पथश्च मथश्च(माथश्च)''[त्रिकाण्डशेष:२।१।१९॥] अतिपन्थानौ, अतिपन्थानः इत्यादि । त्रीणि शोभनमार्गस्य ॥
इति। अत एव-"सत्पथस्तु सुपन्थाः स्याद् व्यध्वो विपथअपन्था अपथं समे । कापथौ"[] इति रभसे पुंस्त्वम्। पचाद्यजन्तपथशब्देन १-२ न पन्था अपन्था। 'पथो विभाषा' ५४।- कुपथोऽपीत्याहुः । पञ्च कुमार्गस्य ॥९८४॥ ७२ ॥ इत्यज्विकल्पः। अचि अपथम्। 'अपथं नपुंसकम्' पान्तरं दरशन्योऽध्वा २।४।३० ॥इति क्लीबता। द्वे 'ऊवट' इति ख्यातस्य ॥
१ प्रकृष्टमन्तरं व्यवधानमवकाशो वा ग्रामयोव्यध्वो दुरध्वः कदध्वा विपथं कापथं च सः रत्रेति प्रान्तरम् । दूरं शून्यो दूरशून्यः । 'सुप् सुपा'
२।१।४॥ इति समासः। “दूरश्चासौ शून्यश्चेति दूरशून्यः, ५० १ विरुद्धोऽध्वा व्यध्वः। 'उपसर्गादध्वन: ५।४।
छायातरुजलादिवर्जितोऽध्वा''[ ]इति तु पञ्जिका । एकं ८५॥ इत्यच् । २ दुर्निन्दितोऽध्वा दुरध्वः । 'उपसर्गाद- दूरशून्यमार्गस्य ॥ ध्वन: ५।४।८५ ।। इत्यच् । उभावपि रामवत् । ३ कुत्सि
कान्तारो वर्त्म दुर्गमम् । तोऽध्वा कदध्वा । 'कोः कत्तत्पुरुषेऽचि'६।३।१०१॥ इति
१ चौरकण्कटकादिभिर्दुर्गमः पन्थाः कांश्चिन्ना कोः कत् । ४ विरुद्धः पन्था विपथम्। 'ऋक्पूरब्धः-' तारयति कान्तारः। "पृषोदरादित्वात् ''[ ] इति सुभूतिः । ५४७४ ॥ इत्यप्(इत्यः)। ५ कुत्सितः पन्थाः कापथम्। “कस्य जलस्य सुखस्य वा अन्तं नाशमियर्ति कान्तारः । 'ऋक्पूरब्धू:-'५४४७४ ॥ इत्युप्( इत्यः), 'का पथ्यक्षयोः' 'ऋ गतौ'(भ्वा.प.से.), 'कर्मण्यण'३।२।१॥"[ ] इति ६।३।१०४॥ इति को: कादेशः, पथः सङ्ख्याव्ययादेः' तु भट्टः । पुंक्लीबोऽयम् । यदमरः-"महारण्यं(-ण्ये) (वा-२॥४॥३०॥) इति क्लीबता । अमरस्तु विपथका- दुर्गपथे कान्तारः पुनपुंसक:(-म्)"[अमरकोषः३।३।१७२ ॥]
पथशब्दौ पुंस्याह। [गौडश्च] यदाह-"व्यध्वौ विपथका- इति । "कान्तारः प्रान्तरे तुल्यार्थे इत्येके "[ ] इति ६० ३० पथौ"[ ]इति । बृहस्पतिमिश्रास्तु-"अतिपन्था इत्यादौ भट्टः। एकं चौराद्युपद्रुतमार्गस्य ॥
१. '-णे-' इति१॥ २. ४प्रतौ नास्ति॥ ३. 'यु-' इति३॥ ४ 'नज्' इति३ ॥ ५. 'उ-' इति१॥ ६ 'कुपन्था' इति५॥ ७ 'पुंस्यप्याह' इति४॥ ८ द्र. स्वोपज्ञटीका४।९८४ ॥, पृ.२१८॥ ९. '-तिः' इति३.४॥ १०. 'क्लीबता' इति४॥ ११. '-पथि-' इति३॥ १२. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, भूमिवर्ग:, श्लो-१६, पृ.२१॥ १३. 'पथि' इति३॥ १४ 'शब्दस्य' इति३ ॥ १५. द्र. टीकासर्वस्वम्, भा-२, २।१।१६ ।।, पृ.१७॥, रामाश्रमी२।२।१६॥, पृ.१४८॥ १६. तुलनीयोऽमरकोष:२।२।१७॥ १७ 'पृषोदरादिः' इति४॥ १८. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, भूमिवर्गः, श्लो-१७, पृ.२२ ॥ १९. १.३प्रत्यो स्ति॥ २०. ४.५प्रत्यो स्ति॥ २१. अम.क्षीरस्वामिकृतटीकायाम्-"कस्याम्भसोन्तमृच्छति कान्तारम्" इति दृश्यते, २११७॥, पृ.७३॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |