Page Text
________________
४३४
अभिधानचिन्तामणिनाममाला [तिर्यक्काण्डः-४, पृथ्वीकायः पाटलिपुत्रं कुसुमपुरम्
__ अथ गजाह्वयम् । १ पाटलिभिः पुनाति पाटलिपुत्रम्। 'पूञ् पवने' स
रम् ॥९७८॥ (क्या.उ.से.), 'पुवो ह्रस्वश्च'(उणा-६०४)इति त्रन्(क्त्रः)।
१ गजस्याऽऽह्वयोऽस्य गजाह्वयम् । यद्भारते२ कुसुमबहुलं पुरं कुसुमपुरम् । द्वे पाडलीपुरस्य ॥
"नगरे नागस्याऽऽह्वये''[ ]इति, "तेन गजपुरं नाम नगरम्" चम्पा तु मालिनी ॥९७६॥ []इत्यादि । २ हस्तिन्या इदं हास्तिनम्, तच्च तत्पुरं लोमपादकर्णयोः पू:
च हास्तिनपुरम् । ३ हस्तिन्याः पुरं हस्तिनीपुरम् । ४ १ चमति जनदौर्गत्यं चम्पा । 'चम् अदने' पृषोदरादित्वादात्वे हस्तिनापुरम् । चत्वारि 'हथिणापुर' (भ्वा.प.से.), 'खल्पशिल्प-'(उणा-३०८)इति बाहुलकात् इति ख्यातस्य ॥९७८॥
पे साधुः। यद्वा चणन्त्यस्यां चपा । 'चण हिंसादान- तामलिप्तं दामलिप्तं तामलिप्ती तमालिनी । १० योच'(भ्वा.प.से.), चकाराद् गतौ, भ्वादौ, घटादिरयम्, णकारस्य 'म्ना(म्नां) धुट्वर्गेऽन्त्योऽपदान्ते'(हैमसू
___ स्तम्बपूर्विष्णुगृहं च स्यात् १।३।३९॥) इत्यनुस्वारानुत्पत्तौ 'चण्पा' इत्येव स्वमते मूल
१ ताम्यद्भिर्लिप्यते तामलिप्तम्। 'लिप उपदेहे' पाठः। २ मालाः सन्त्यस्यां मालिनी ॥९७६॥ ३-४ (तु.उ.अ.), क्तः। २ दामभिर्लिप्यते छाद्यते दामलोमपादो राजर्षिः, कर्णः कौन्तेयः, तयोः पू:, तेन लोम- लिप्तम् । ३ तामलिप्ती पृषोदरादित्वात् । "तामपादपुरी, कर्णपुरी। चत्वारि चम्पानगर्याः ॥
लिप्ता दामलिप्ता च''[शब्दभेदप्रकाशः, थो-४६] इति देवीकोट उमावनम् ।।
शब्दप्रभेदैः । ४ तमालाः सन्त्यस्यां तमालिनी । 'अत
इतिठनौ'५।२।११५ ॥, 'ऋन्नेभ्यो ङीप्'४।१५।। ५ कोटीवर्ष बाणपुरं स्याच्छोणितपुरं च तत् ॥९७७॥ स्तम्बगहना पू: स्तम्बपूः । समासान्तविधेरनित्यत्वाद्
देव्याः कोट: कौटिल्यमत्र देवीकोटः । २ 'ऋक्पूरब्धू: पथामानक्षे'५।४।७४ ।। इत्यप्रत्ययाभावः । ६ उमाया वनम् उमावनम्। ३ कोटीभिर्वर्षति कोटीवर्षम्। विष्णोर्गहं विष्णगहम । षट त्रम्बावत्या नगर्याः ॥ २० ४ बाणस्य असुरस्य पुरं बाणपुरम् । ५ शोणितलिप्तं पुरं शोणितपुरम् । पञ्च नगरकोटस्य ॥९७७॥
विदर्भा तु कुण्डिनम् ॥ ९७९॥ ५०
१ विशिष्टो दर्भो कुशो वाऽस्यां विदर्भा । २ मथुरा तु मधूपघ्नं मधुरा
कुण्ड्यते पापमत्र कुण्डिनम् । 'कुडि दाहे '(भ्वा.आ.से.), १ मथति द्रष्ट्रमनो मथुरा । 'मन्थ विलोडने' 'बहुलमन्यत्रापि-'(उणा-२०७) इतीनच्, कुण्डिनाख्यं पुरं (भ्वा.प.से.), 'मन्दिवासि(वाशि)-'(उणा-३८)इत्युरच् । कुण्डिनम्। कुण्डिनापुरमित्यपि । द्वे विदर्भायाः ॥ ९७९॥ मथुरायाः पिशाच्या अदूरभवा पुरीत्यन्ये । २ मधो
द्वारवती द्वारका स्यात् दैत्यस्य उपघ्न आश्रयोऽत्र मधूपघ्नम् । ३ मधुना राजते मधुरा । 'राजु दीप्तौ'(भ्वा.उ.से.), 'अन्येभ्योऽपि(अन्ये
१ द्वाराणि सन्त्यस्यां द्वारवती । २ द्वार: कायति ष्वपि)-'३।२।१०१॥ इति डः। मधुः अधिष्ठाता अस्या- द्वारका । 'कै शब्दे'(भ्वा.प.अ.), 'आत:-' ३।२।३॥ इति
ऽस्तीति वा। 'ऊषशुषि(सुषि)[मुष्क]मधु(मधो)-'५२। कः, क्षिपकादित्वादित्वाभावः । [रद्वा] द्वरतीति द्वारका । ३० १०७॥ इति २ः। त्रीणि मथुरायाः ॥
'ढ कौटिल्ये'(भ्वा.प.अ.), ण्वुल् । द्वे द्वारकायाः ॥
१. 'पाट-' इति२.३॥ २. 'चम्पा-' इति३॥ ३ 'चण श्रण दाने' इति स्वामी, 'चण शण श्रण दाने' इति मैत्रेयः, -दाने च' इति सायणः ॥ ४. '-दौ' इति५॥ ५. 'चम्पायाः' इति४॥ ६. इतोऽग्रे ५प्रतौ 'वर्षभिः' इति दृश्यते ॥ ७. '-दृस्य' इति४.५॥ ८. 'मन्द-' इति४॥ ९. द्र. स्वोपज्ञटीका ४।९७८ ॥, पृ.२१६ ॥ १०. 'हथ-' इति५॥ ११. '-उर' इति ४५ ॥ १२. पूज्यकस्तूरसूरिसंपादितशब्दभेदप्रकाशे'ताम्रलिप्ता दामलिप्ता' इति दृश्यते, अभिधानचिन्तामणिकोशः, पृ. २३४ ॥ १३. 'ऋक्यूसमा-' इति३॥ १४. 'द्वारा-' इति१॥ १५. 'द्वारे' इति३॥ १६. 'वृ वरणे' इति स्वामी, 'व् अनादरे' इति मैत्रेयः, सायणसम्मतोऽयं धातुः, अत्र क्षीरतरङ्गिणीटिप्पणी-२ द्रष्टव्या॥
Jain Education Interational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |