Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala

SR No.: 016065
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Publication Year: 2003
Total Pages: 1098
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 453

४१२ अभिधानचिन्तामणिनाममाला
[मर्त्यकाण्डः-३ 'तत्र भव: '४।३ ५३॥ इत्यण् । ५ निम्नमञ्चति नीचः । करणे घञ्। ७ प्लवते प्लवः । 'प्लुङ् गतौ'(भ्वा.आ.अ.), ६ पामा: सन्त्यस्य पामरः। पामां रातीति वा। ७ वृणोति अच् । ८ मन्यते पापीयान् मातङ्गः । 'मनु(मन) ज्ञाने' वर्वरः । 'वृञ् वरणे'(स्वा.उ.से.), 'कृगशवृञ्चतिभ्यः (दि.आ.अ.), 'मनेर्मत(मत्) मातौ च'(हैमोणा-१००) ष्वरच्'(उणा-२७९)। सप्त पामरस्य ॥९३२॥
इत्यङ्गः । मा निषिद्धं तङ्गतीति वा । 'तगि गतौ'(भ्वा. ३० चण्डालेऽन्तावसाय्यन्तेवासिश्वपंचबुक्कसाः ।।
प.से.), अच्। "मतङ्गस्याऽ पत्यम्''[ ]इति पौराणिकाः ।
९ दीवा कीर्त्यते दिवाकीर्तिः, रात्रौ भयदत्वात् । १० निषादप्लवमातङ्गदिवाकीर्तिजनङ्गमाः ॥९३३॥ जनं गच्छति जनगमः । 'गम्ल गतौ'(भ्वा.प.अ.) 'गमे
१ चण्डते चण्डालः । 'चडि कोपे '(भ्वा.- (गम)श्च'३।२।४७ ॥ इति खच्, खित्त्वान्मुम् । दश आ.से.), 'पतिचडि (चण्डि)भ्यामाल'(उणा-११४)। चण्डालस्य ॥९३३॥
चण्डमालं मृषाऽस्येति वा, तत्र। यद् व्याडि:-"चण्डमालं १० मृषा यस्येत्यर्थः, शब्दवतां मतः''[ ]इति । 'प्रज्ञादिभ्यश्च'
माला भिल्लाः किराताश्च सर्वेऽपि म्लेच्छजातयः ५।४।३८ ॥ इत्यणि चाण्डालोऽपि । २ अन्तमवस्यति अन्तावसायी । 'षोऽन्तकर्मणि'(दि.प.अ.), ग्रहादित्वा
॥९३४॥ ण्णिनिः, 'आदेचः- '६।१।४५ ॥ इत्यात्वम्, 'आतो युक्-' १ पोलन्ति वर्द्धन्तै पुलिन्दाः। 'पुल महत्त्वे' ७।३।३३ ।। इति यक। ३ अन्ते दरे वसति अन्तेवासी । (भ्वा.प.से.), 'कुणिपुलो:(-पुल्योः ) किदच्'(उणा-५२५) ४० 'वस निवासे '(भ्वा.प.अ.), ग्रहादित्वाणिनिः, 'शयवास- पृषोदरादित्वान्नुमागमः । “पोलन्ति भ्रमन्ति''["] इति वासिष्वकालात '६।३।१८॥ इति सप्तम्यलक । ४ श्वानं क्षीरस्वामी । "पुलिन्द्रोऽपि"[] इति शब्दप्रभेदः । २ पचति श्वपचः । 'डुपचष् पाके '(भ्वा.उ.अ.), पचादि- नह्यन्ति वल्कलानि नाहलाः । ‘णह बन्धने'(दि.उ.अ.), पाठसामर्थ्यात् कर्मोपपदादप्यच् । उक्तं च
'णहेर्णित्'( )इत्यलच् । ३ निर्गता वर्णाश्रमेभ्यो "अज्विधिः सर्वधातुभ्यः पच्यन्ते (पठ्यन्ते) च पचादयः। निष्टयाः । 'निरो(निसो)गते त्यप्'(वा-४।२।१०४) ___ अण्बाधनार्थमेव स्यात् सिध्यन्ति श्वपचादयः ॥१॥" इत्यप् । ४ शवन्ति भ्रमन्त्यरण्यं शबराः । 'शब गतौ' [] इति । ५ बुक्कति श्वा इव बुक्कसः । 'बुक्क भाषणे' (भ्वा.प.से.), 'अर्तिकमिभ्रमिचमि-'(उणा-४१२) इत्या(भ्वा.प.से.), बाहुलकादसच् । बुक्कानस्यतीति वा । 'असु दिना बाहुलकादरन् । शबान् रान्त्याददत इति वा । ५ क्षेपणे'(दि.प.से.), अच् । बुक् कुत्सितं कसति गच्छतीति वृणन्ति वरटाः । 'शकादिभ्योऽटन्'(उणा-५२१)। ६ वा। बुत्कस इत्येके, पुक्कस इत्यन्ये, श्वपचो डौम्वो बुक्कसो भटन्ति भटाः । 'भट भृतौ'(भ्वा.प.से.), अच् । ७ मा ५० मृतप इत्यवान्तरभेदोऽत्र नाश्रितः । ६ निषीदति पापमस्मि- परलक्ष्मी लान्तीति मालाः । 'ला आदाने '(अ.प.अ.), निति निषादः । 'षद्ल विशरणादौ'(भ्वा.तु.प.अ.), अधि- 'आतोऽनपसर्गे कः' ३।२३।। मल्यन्ते वा । 'मल
१. '-तीति' इति३॥ २. द्रष्टव्योऽमरकोषः२।१०।१९-२०॥ ३. 'वृ-' इति२॥ ४ द्र. स्वोपज्ञटीका ३९३३ ॥, पृ.२०६॥ ५. 'अण्प्रकरणे कुलालवरुडनिषादककारचण्डालमित्रामित्रेभ्यश्छन्दस्युपसंख्यानम् '(काशिका, भा-४, ५।४।३६, पृ.३५०) इति काशिकास्थेन वार्तिकेन छन्दस्यविधानाल्लोके तदभावादिदं विचारणीयम्, यद्वा स्वार्थेऽञ् बोध्यम् ॥ ६. द. मा.धातुवृत्तिः, भ्वादिः, धातुसं-७१८, पृ.२९० ॥ ७. 'भषणे' इति धातुप्रदीपमा.धातुवृत्ती ॥ ८ 'असुच्' इति३॥ ९. 'पु-' इति१॥ "पुत् कुत्सितं कसति पुक्कसः, पुष्कस इत्येके । अवान्तरभेदोऽत्र नादृतः, यतः श्वपचो [श्वपो] डोम्बः[म:] पुक्कसो मृतपः" अम. क्षीरस्वामिटीका२।१०।२०॥, पृ.२२९ ॥ " 'पुत् कुत्सितं कसति पुष्कस इत्येके, पुक्कस इत्यन्ये' श्वपचो डोम्बो बुक्कसो मृतप इत्यवान्तरभेदोऽत्र नाश्रितः" इति स्वोपज्ञटीका ३।९३३॥, पृ.२०६॥ ११. द्र. अम.क्षीर.२।१०।२० ॥, पृ.२९९ ॥, स्वोपज्ञटीका ३९३३॥, पृ.२०६॥, पदचन्द्रिका, भा-२, शूद्रवर्गः, यो-७०२, पृ.७९१ ॥ १२. 'कीर्तते' इति१॥ १३. '-ति' इति४॥ १४. 'किन्दच्' इत्युणादिगणे, 'किन्दच्' इत्येव तर्हि 'पृषोदरादित्वान्नुमागमः' इत्यग्रिमग्रन्थोऽप्यनुपयुक्तः ॥ १५. '-गागमः' इति१॥ १६. अम.क्षीरस्वामिकृतटीकायां तु-"पोलति भ्रमति पुलिन्दः" इति दृश्यते, २।१०।२१॥, पृ.२२९॥ १७. '-नीति' इति३॥ १८ 'रान्त्यादत्त' इति४॥ १९. 'लातीति' इति४॥ २०. 'दाने' इति२.३.४ ॥
Jain Education Intemational
Jain Education Intermational