Page Text
________________
४००
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
[मर्त्यकाण्डः-३ प.से.), 'निष्कतुरुष्क-(हैमोणा-२६)इति कप्रत्यये निपा- इतीत्वम् । २ सह पीयते सहपानम् । ल्युट् । द्वे सहत्यते । २ चष्यते भक्ष्यतेऽनेन चषकः, नपंसकः । "चषको- पानस्य । 'साथिई पीवउं' इति भाषा ॥ ऽस्त्री"[अमरकोषः २।१०।४३ ॥]इत्यमरः । 'चष भक्षणे'
आपानं पानगोष्ठिका । ३० (भ्वा.उ.से.), मूर्धन्यान्तः, 'क्वुन् शिल्पिसंज्ञयो: '(उणा-१९०)
१ आ समन्तात् सम्भूय पिबन्त्यत्र आपानम् । 'पा इति क्वुन् । ३ सरत्यनेन सरकः । 'सृ गतौ'(भ्वा.प.अ.), पाने'(भ्वा.प.अ.), अधिकरणे ल्युट् । “यत्र(अत्र) स्फटि'कृञादिभ्यः [संज्ञायां] वुन्'(उणा-७१३) पुंक्लीबलिङ्गावेतौ। कहर्येषु नक्तमापानभूमिषु"[कुमारसम्भवम्, सर्ग:-६, भो"शीधौ च शीधुपाने च चषके सरकोऽस्त्रियाम्"[ ]इति ४२] इति कुमारसम्भवः । २ पानाय कृता गोष्ठी पानगोष्ठी, गौडः । ४ अनुतृष्यन्त्यनेन अनुतर्षणम् । 'जितृषा पिपासायाम्' ततः स्वार्थे कनि, 'केऽणः७४।१३॥ इति ह्रस्वत्वें पान
(दि.प.से.), ल्युट । अन्तर्षोऽपि । “अन्तर्षश्चषकश्चा- गोष्ठिका । “पानाय पानस्य वा गोष्ठी आसनबन्धः पानगोष्ठी" १० ऽनुकर्षश्च"["] इति भागुरिः । "स्फाटिके पात्रेऽयं रूढः" [अभि-,स्वोपज्ञटीका ३।९०७] इत्याचार्याः । द्वे पानगोष्ठयाः ॥
[अम.क्षीर.२।१०।४३॥] इति क्षीरस्वामी । चत्वारि मद्यपान- उपदंशस्त्ववदंशश्चक्षणं मद्यपाशनम् ॥९०७॥ पात्रस्य । अमरस्तु-"सरकोऽप्यनुतर्षणम्''[अमरकोपः२।१०।- १ उपदश्यते पानरुचिजननाय उपदंशः । 'दंश ४३॥] इति सरकानुतर्पणशब्दौ सुरापरिवेषणपर्यायावाह, तेन दशने '(भ्वा.प.अ.), कर्मणि. घञ् । २ एवमवदश्यते ४० सरकोऽनुतर्षणमेतौ मद्यपरिवेषणस्याऽपि नाम्नी ज्ञेये ॥ अवदंशः । ३ चक्ष्यते चक्षणम् । 'चक्ष भक्षणे'( ),
कर्मणि ल्युट् । ४ मद्यपस्य अशनं खरविशदमभ्यवहार्य शुण्डा पानमदस्थानम्
मद्यपाशनम् । चत्वारि उपदंशस्य । 'मद्यनं चाखवलं' १ शुन्यते शुण्डा । 'शुन गतौ'(तु.प.से.), 'जमन्ताः ' इति भाषा ॥९०७॥ (उणा-१११) । शुण्डा पानगृहम् । “शुण्डा पानगृहेऽनेन नाडिन्धमः स्वर्णकारः कलादौ मुष्टिकश्च सः । (मता)''[मेदिनीकोशः, डान्तवर्गः, शो-२५] इति तालव्यादौ
१ नाडी वंशादिकृता नलीति ख्याता, तां मुखे विन्यमेदिनिः । पानमदयोः स्थानमास्पदं कल्यपालगृहैकदेशः ।।
स्य वायुना धमति शब्दयति नाडिन्धमः । 'ध्मा शब्दा२० यथा-"शुण्डायां प्रविजृम्भते परिमलः कोऽप्येष. शुण्डाकृतः"
ग्निसंयोगयोः '(भ्वा.प.से.), 'नाडीमुष्टयोश्च'३।२।३० ॥ इति []इति । एकं मदपानस्थानकस्य, मदस्थानकस्य च ॥ खश, 'खित्यनव्ययस्य'६।३।६६ ॥ इति ह्रस्वत्वम् । २ स्वर्ण मधुवारा मधुक्रमाः ॥९०६॥
करोति अलङ्कारादिरूपतयेति स्वर्णकारः । 'कर्मण्यण' ५०
३२१॥ । ३ कलां स्वर्णशिल्पमादत्तवान् स्वीकृतवान् १ मधुनो वारा अवसरा मधुवाराः । २ मधुनः मलविभजादेराकृतिगणत्वात् कः कलादः । कलं स्वर्णक्रमा मधुक्रमाः ॥९०६॥
कालिकामाद्यति [आ]खण्डयति वा । 'दोऽवखण्डने' सपीतिः सहपानं स्यात्
(दि.प.अ.), 'आतोऽनुपसर्गे कः'३।२।३॥ । अत एव
कलधौतमपि हेमनाम । ४ मुष्टिं कायति मुष्टिकः । 'कै १ सह सम्भूय पानं सपीतिः । 'पा पाने'(भ्वा.- शब्दे' (भ्वा.प.अ.). 'आतोऽनुपसर्गे कः' ३२३ ॥ । चत्वारि प.अ.), 'स्त्रियां क्तिन्'३३ ९४॥, 'घुमास्था-'६४।६६॥ स्वर्णकारस्य ॥
१. द्र. अम.क्षीर. २।१०।४३ ॥, पृ.२३५ ॥, रामाश्रमी २१०४३॥, पृ.४७१ ॥, तयोः "चषश्चानुतर्षश्च सरकच" इति दृश्यते, पदचन्द्रिका, भा-२, भी-७२६, पृ.८१६ ॥, तत्र "चषकश्चानुतर्षश्च" इति दृश्यते ॥ २. 'मद्यपानस्य' इति१॥ ३. 'ज्ञेयं' इति३ ॥ ४. द्र. अनेकार्थकैरवाकरकौमुदीटीका, भा-१, २।१२५ ॥, पृ.७७-७८ ॥ ५. तुलनीयोऽमरकोषः २।१०।४०॥ ६. 'साथि' इति४॥ ७ -वो' इति३, '-वू' इति४॥ ८. 'स्फु-' इति३ ॥ ९. 'कन्' इति४॥ १०. '-त्वं' इति४॥ ११. स्वोपज्ञटीकायाम्-"पानस्य गोष्ठी आसनबन्धः" इत्येव दृश्यते, ३९०७॥, पृ.२००॥ १२. '-दंश्यते' इति३.४॥ १३. 'चक्षिङ्' इति३॥ १४. '-नो' इति३, '-' इति४॥ १५. '-डति' इति३ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |