Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala

SR No.: 016065
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Publication Year: 2003
Total Pages: 1098
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 439

३९८
2
इतीष्ठनि, ‘विन्मतोर्लुक् '५।३।६५ ॥ इति मतुप्लुकि 'टे: ' ६।४।१५५ ॥ इति टिलोपः । ३ माद्यत्यनया मदिरा । 'मदी हर्षे' (दि.प.से.), 'इषिमदिमुदि- ' ( उणा - ५१ ) इत्यादिना किरच् । ४ परिस्रवति स्म परिबुता टावन्तः दन्त्यरेफपञ्चमस्वरमध्यः । 'स्रु गतौ ' ( भ्वा.प.अ.), निष्ठा । ५ कशदेशे साधु कश्यम् । तत्र साधुः ४४९८ ॥ इति यत् । कशि: सौत्रो वा, तालव्यान्तः, 'जनेर्यक्' ( उणा - ५५० ) इति बाहुलकाद् यक् । 'मद्याश्वमध्ययोः कश्यम् "[ ]इति रन्तिदेवः । ६ परिस्रवति परिस्त् दन्त्यरेफपञ्चमस्वरमध्यः । 'स्रु गती' १० ( ध्वा.प.अ.), क्विप्, 'ह्रस्वस्य ६ ११ १७१ ॥ इति तुक् ॥ परिस्रुतौ परिस्रुतः इत्यादि, स्त्रीलिङ्गः । ७ मन्यते मधु, क्ली । 'मनु अवबोधने (त. आ.से.), 'फलिपाटि नमिमनिजनां गुक् पटिनाक (नाकि) धता (त) श्च' (उणा - १८) इति मन्यतेर्धोऽन्तादेशः, उप्रत्ययः । ८ कपिश्यां ( कापियां ) पुर्यां भवं कापिशायनम् । 'कपिश्याः (कापिश्याः) फक् (प्फक्) ' ४।२ ।९९ ॥ इति फक्(ष्फक् ) । ९ गन्धेन उत्तमा श्रेष्ठा गन्धोत्तमा । १० कल्यते कल्यम्, स्त्रीक्लीबलिङ्गः, अन्तस्थातृतीयप्रथमान्तः, 'अघ्न्यादयश्च' (उणा - ५५१ ) इति यत् । ११ एति भ्राम्यत्यनया इरा 'इणू गतौ ' ( अ.प.अ.), 'ऋजेन्द्र २० ( उणा - १८६ ) इत्यादिना रक् । इः कामस्तं राति दत्ते वा । 'रा दाने ' ( अ.प.अ.), 'आतोऽनुपसर्गे कः ३ ।२ ॥३ ॥ टाबन्तः । १२ परिप्लवते स्म परिलुप्मा । 'प्लुङ् गती' (भ्वा.आ.अ.), 'निष्ठा'३ |२| १०२ ॥ इति क्तः । १३ गोमन्थपर्वतकदम्बकोटरे जाता कादम्बरी, स्त्रीक्लीबलिङ्गः, पृषोदरादिः । " कदम्ब - कोटरे जाता नाम्ना कादम्बरी "[] इत्यागमः । कुत्सितमम्बु यत्र क्षारत्वात् कदम्बुः, समुद्रः, तमियतीति वा । पृषोदरादिः । कुत्सिताम्बरस्य नीलवासस इयं कादम्बरी । तस्येदम् ४।३ ।१२० ॥ इत्यण्, 'टिड्ढाणञ्- '४।१।१५ ॥ इति ङीष् (ङीप् ) कदम्बगिरावर्यते वा तत्र हि यादवस्त्यक्ता, पृषोदरादिः । ३० अत्र सामान्यविशेषयोरभेदविवक्षेयेत्थं निर्देशः । यद् गौड:" कादम्बरं मद्यभेदे दध्यग्रे सीधुनि स्त्रियाम् "[] इति । १४
1
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
[ मर्त्यकाण्डः-३
स्वादूं रसोऽस्याः स्वादुरसा । १५ हलिनो भद्रस्य प्रियष्ट हलिप्रिया ॥ ९०२ ॥ १६ शुनति वैकल्यमनया शुण्डा, पुंस्त्रीलिङ्गः । " शुण्डो मद्यम् [ ] इति पुंसि शाकटायनः । 'शुन गतौ ' ( तु.प.से.), 'अमन्ताडु: ' ( उणा - १११ ) | १७ हलति विलिखति अङ्गं हाला 'हल विलेखने (भ्वा.प.से.), ज्वलादित्वाण्णः । जहाति लज्जामनयेति पृषोदरादिर्वा । १८ हरति इन्द्रियाणि हारहूरम् । पृषोदरादिः । हारहूरा द्राक्षा तस्या विकारो हारहूरमिति वा । तस्य विकार : '४ ३ । १३४ ।। इत्यण् । १९ प्रसीदति अच्छत्वात् प्रसन्ना पल विश- ४० रणादी' (भ्वा.प.अ.), 'निष्ठा' ३।२।१०२ ॥ इति क्तः, 'रदाभ्याम् ८ २ १४२ ॥ इति नत्वम् । २० वरुणस्येयं वारुणी, समुद्रोत्थत्वात् । २१ सुरति उद्दीप्यते सुरा । 'सुरत् (पुर) ऐश्वर्यदीप्त्यो: ' (तु.प.से.), 'इगुपध- '३ । १ । १३५ ॥ इति कः । सूयते परिवास्यते वा । 'पुञ् अभिषवं ' ( स्वा.उ. अ.), 'सुसूधा- ' ( उणा १८२ ) इति क्रन् सुष्ठु रान्त्याददतं एतामिति वारा आदाने" ( अ.प.अ.), 'आतशोपसर्गे ३ ॥३ ॥१०६ ॥ इत्यङ् । २२ माद्यत्यनया माध्वीकम् । पृषोदरादिः । मृद्वीकाया विकारो मार्द्वीकमिति अमरक्षीरस्वामिनां । तथा च तद्वचः - " मधु माकमद्वयोः "[ अमरकोषः २ | १० |४१ ||] ५० इति । २३ मदयति मदना । मदी हर्षे' (दि.प.से.), नन्द्यादित्वाल्ल्युः । २४ देवैः सृज्यते स्म देवसृष्टा । 'सृज विसर्गे' (दि.आ.अ., तु.प.अ.), निष्ठा । २५ कपिशमेव कापिशम् । 'प्रज्ञादिभ्यश्च' ५ ४ १३८ ॥ इत्यण् । २६ अब्धेः समुद्राज्जाता अब्धिजा । 'जनी प्रादुर्भावे' (दि. आ.से.), 'पञ्चम्याम् ३ २ १९८ ॥ इति डः । षड्विंशतिर्मद्यस्य । अथ "गोंडी पैष्टीच माध्वी च फलत्था च सुधा स्मृता " [ ] इति ॥ ९०३ ॥ सुभेदानाह-मध्वासवे माधवकः
१ मधु माक्षिकम्, तन्मिश्रे आसूयते मध्वासवः । ६० 'अभिषवे' (स्वा.उ. अ. ) तत्र । २ मधुनो विकारो माधवः । 'तस्य विकारः ४ | ३ | १३४ ॥ इत्यण् ततः स्वार्थे
१. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, शूद्रवर्ग:, श्रो- ७२३, पृ. ८१३ ॥ रामाश्रमी २११०४० ॥ पृ. ४६९ ॥ २. 'क्लीबः' इति३.४ ॥ ३. द्र टीकासर्वस्वम्, भा-३, २०१० १३९ ॥, पृ. २८१ ॥ तत्र - टराज्जाता' इति दृश्यते, पदचन्द्रिका, भा-२, शूद्रवर्गः, श्री - ७२२, पृ. ८१३ ॥ ४. ३प्रतौ नास्ति ॥ ५. ' - दु' इति३ ॥ ६. 'बलिभ-' इति३, 'वलभ' ति४ ॥ ७ रा इति' इति३ ॥ ८. 'सते' इति४ ॥ ९. 'रात्यादत्ते' इति३.४ ॥ १०. 'दाने' इति ॥ ११. 'मायक-' इति३ ॥ १२. 'पूञ्' इति१.२ ॥