Page Text
________________
३९७
८९६-९०३]
व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता "तया (तक्षा) च तन्तुवायश्च नापितो रजकस्तथा । वारिवास: पानवणिक् ध्वजो ध्वज्याऽऽसुतीवलः पञ्चमश्चर्मकारश्च कारवः शिल्पिनो मता ॥१॥"
॥९०१॥ []इति । चत्वारि सामान्येन 'कारुः' इति ख्यातस्य ॥
१ कल्यं मद्यं पालयति कल्यपालः, अन्तस्था'कारीगर उस्तादविज्ञानी' इति भाषा ॥
तृतीयप्रथममध्योऽयम् । 'पाल रक्षणे'(चु.उ.से) णिजश्रेणिस्तु तद्गणः ॥८९९॥ .
न्तादस्मात् 'कर्मण्यण'३।२।१॥ । २ सुरया जीवति
सुराजीवी । ग्रहादित्वाणिनिः । ३ शुण्डा पानमदस्थानं १ श्रीयते श्रेणिः, पुंस्त्रीलिङ्गः । ‘श्रिञ् सेवायाम्'
सुरा वा पण्यमस्य शौण्डिकः । 'तदस्य पण्यम्'४४५१॥ (भ्वा.उ.से.), 'वहिश्रि[ श्रु]यु-'(उणा-४९१)इति निः । तेषां
इति ठक् । ४ मण्डमच्छसुरां हरति मण्डहारः। 'कर्मण्यण' कारूणां गणस्तद्गणः । एकं समानजातीयकारुसमूहस्य ॥८९९॥
३।२।१॥, ततः स्वार्थे कनि मण्डहारकः । ५ वारि शिल्पं कला विज्ञानं च
पानीयं वासयति वारिवासः । 'वस निवासे'(भ्वा.प.अ.), ४० १ शील्यते शिल्पम् । 'शील समाधौ '(भ्वा.
'कर्मण्यण'३।२।१॥ । ६ पानस्य वणिक् पानवणिक, प.से.), 'शील अभ्यासें'(चु.उ.से.), चुरादिः, 'शिल उञ्छे'
जकारान्तः । ७ ध्वजति ध्वजः । 'ध्वज गतौ'(भ्वा.प.से.), (तु.प.से.)इत्यस्माद्वा पप्रत्यये 'खष्पशिल्प-'(उणा-३०८)
पचाद्यच् । ८ ध्वजः सुराभाण्डपताकाऽस्त्यस्य ध्वजी । इत्यादिना साधुः । २ कल्यते कला । 'कलण् सङ्ख्या
'अत इनिठनौ'५।२।११५॥ । ९ आसुतिर्मद्यसन्धानमस्त्यस्य नगत्योः '(चु.उ.से.), चुरादिः, भिदादित्वादङ् । ३ विविधं ।
आसुतीवलः । आयूर्वः 'षुञ् अभिषवे'(स्वा.उ.अ.)
अभिषवः स्नपनपीडनस्नानसुरासन्धानादिः, स्त्रियां क्तिनि ज्ञायते विज्ञानम् । 'ज्ञा अवबोधने '(त्र्या.प.अ.), कर्मणि
आसुतिः, ततो 'रजःकृष्यासुतिपरिषदो वलच्'५।२।११२ ।।, ल्युटे । त्रीणि 'विज्ञान' इति ख्यातस्य ॥
'वले'६।३।११८ ॥ इति दीर्घः । नव 'कलाल' इति
लिकः । ख्यातस्य ॥९०१॥ पुष्पांजीव:
मद्यं मदिष्ठा मदिरा परित्रुता । १मालां करोति मालाकारः । 'कर्मण्यण'३।२।१।। २० २ मालानिर्माणं शिल्पमस्य मालिकः । 'शिल्पम्'४४५५॥
___ कश्यं परिउन्मधु कापिशायनम् ॥ इति ठन् । मालाऽस्त्यस्येति व्रीह्यादित्वाट्ठन वा । ३ पुष्पैरा- गन्धोत्तमा कल्यमिरा परिप्लुता । जीवति पुष्पाजीवः । 'जीव प्राणधारणे'(भ्वा.प.से.), पचा
कादम्बरी स्वादुरसा हलिप्रिया ॥९०२॥ द्यच् । त्रीणि मालाकारस्य ॥
पुष्पलावी पुष्पाणामवचायिनी ॥९००॥ शुण्डा हाला हारहरं प्रसन्ना वारुणी सुरा ।
१ पुष्पाणि लुनाति पुष्पलावी । 'लूञ् छेदने' माध्वीकं मंदना देवसृष्टा कापिशमब्धिजा ॥९०३॥ (त्र्या.उ.से.), 'कर्मण्यण'३।२।१ ॥ 'टिड्डाणञ्-'४।१।१५।। इति ङीप् । पुष्पाणां कुसुमानां अवचायिनी । अवपूर्वात् 'चिञ्
१ मदे साधु मद्यम् । 'तत्र साधु: '४१४।९८॥ इति चयने'(स्वा.उ.अ.) अस्माद् ग्रहादित्वाणिनिः, ततः 'ऋन्नेभ्यो
यत् । माद्यन्त्यनेनेति वा । 'मदी हर्षे '(दि.प.से.), 'गदङी'४१५॥ । एकं 'मालिणि' इति ख्यातायाः ॥९००॥ मदचरयमश्चानुपसर्गेभ्य: '३।१।१०० ॥ इति यत् । 'कृत्यल्यटो
बहुलम्'३।३।११३ ॥ इति करणेऽपि यत् भवति । २ ३० कल्यपालः सराजीवी शौण्डिको मण्डहारकः । अतिशयेन मदवती मदिना । 'अतिशायने तमप-५३५५॥
१. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, शूद्रवर्गः, श्री-६८८, पृ.७७७ ॥, रामाश्रमी २।१०।५॥, पृ.४५३ ।। २. 'पुंस्त्री' इति४॥३. 'उपधारणे' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ ४. इतोऽग्रे ३प्रतौ 'वा' इति दृश्यते ॥ ५. 'कल गतौ संख्याने च' इति स्वामिसायणौ, 'कल संख्याने गतौ च' इति मैत्रेयः ॥६. 'ल्युटि' इति४॥७. इतोऽग्रे ३प्रतौ 'वा' इति दृश्यते ॥ ८. '-ज्' इति३ ॥ ९.'-षि' इतिर, '-ष्' इति३.४॥ १०. 'डोष्' इति२.३.४॥ ११. '-रकः' इति३॥ १२. 'कन्' इति४ ॥ १३. '-नमस्या' इति४॥ १४.'-स्पृष्टा' ३.४॥ १५.'-भ्यः' इत्यष्टाध्यायां न दृश्यते ॥१६. ३प्रतो नास्ति ।।१७. '-यिने' इति३.४ ।।
Jain Education Intemational
Jain Education Intermational
For Private & Personal Use Only
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |