Page Text
________________
८७३-८७७ व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता
३८५ सांयात्रिकः पोतवणिक्
नौस्तु मङ्गिनी ॥८७६॥ १ सम्पूर्वाद् यातेः ष्ट्रन्, अजादिपाठाट्टाप्, संयात्रा तरीतरण्यौ बेडा द्वीपान्तरगमनम् । "तथा [च] सम्पूर्वस्य॑ यातेीपान्तर
१नुद्यते कर्णधारैरिति नौः, स्त्रीलिङ्गः । 'नुद (णुद) गमने वृत्तिरिति चाणक्यटीका''[ ] इति कलिङ्गः । तदस्य प्रेरणे'(त.उ.अ.), 'ग्लानदिभ्यां डौ: '(उणा-२२२), 'टे.' 'प्रयोजनम्'५।१।१०९।। इति ठक् [सांयात्रिकः] । “सम्यग् ।
६४१४३ ।। इति उद्भागलोपः । २ मङ्गो नौशीर्षमस्त्यस्यां यात्रा संयात्रा, तया व्यवहरतीति ठक्''[]इति पञ्जिका ।
मङ्गिनी । 'अत इनिठनौ'५।२।११५ ।। इतीनिः, 'ऋन्नोभ्यो पोतेन वहित्रेणोपलक्षितो वणिक् पोतवणिक् । (पोतस्य
ङीप्'४।१५॥ ॥८७६॥ ३ तरन्त्यनया तरिः । 'तृ प्लवनवणिक् पोतवणिगिति वा,) जकारान्तः । एकं सांयात्रिकस्य।
तरणयोः '(भ्वा.प.से.), 'अच इ:' (उणा-५७८) इति इ:, 'प्रवहणी वाणीआ' इति भाषा ॥
'कृदिकारात्-'(गणसू-४।१।४५ ॥)इति ङीषि तरी, नदीवत् । ४० यानपात्रं वहित्रकम् ॥८७५॥
यद्वा 'अवितस्ततन्त्रिभ्य ई: '(उणा-४३८)इतीप्रत्यये तरी, तयौँ, बोहित्थं वहनं पोतः
तर्यः इत्याद्यपि । ४ तरन्त्यनया तरणिः । -अश(अश्य)१ जलमार्गे यानाय पात्रं यानपात्रम् । २ उह्यतेऽनेन वितभ्योऽनिः'(उणा-२५९) इत्यनिः, 'कदिकारात्-'(गणसूवहित्रम् । वह प्रापणे'(भ्वा.उ.अ.), 'अशित्रादिभ्यः- '(उणा
४।१।४५ ॥) इति ङीषि तरणी, नदीवत् । ५ बिड्यत ६१२) इतीत्रः, स्वार्थे कः ॥८७५॥ ३ बहिस्तिष्ठति बोहि
आक्रुश्यतेऽस्यां बेडा । 'बिड आक्रोशे'( ), अधिकरणे घञ् । स्थम, पृषोदरादिः । ४ उह्यतेऽनेन वहनम् । करणे ल्युट् । पञ्च 'बेडी' इति ख्यातायाः ॥ ५ पूयते पुनाति रक्षति वा पोत: । 'पूञ्(पूङ्) पवने' (भ्वा.आ.से.), 'हसिमृग्रिण्वाऽमिदमितमिलूपूधू(धु)र्विभ्य
अथ द्रोणी काष्ठाम्बुवाहिनी । स्तन् '(उणा-३६६) । पञ्च 'वाहण' इति ख्यातस्य ॥
१ द्रवति गच्छति अम्भोऽस्यां द्रोणी । 'दु द्रु पोतवाहो नियामकः । गतौ '(भ्वा.प.अ.), 'वहिशि(श्रि) श्रुयुहूग्लाहात्वरिभ्यो नि: २० निर्यामः
__ (नित्) '(उणा-४९०)इति निः, द्रोणिः, ततः 'कृदिकारात्-' ५० १ पोतं वहितं वाहयतीति पोतवाहः । 'कर्मण्यण' ।
(गणसू-४।१४५ ॥)इति ङीषि द्रोणी । द्रोणिरपि, अत एव३।२।१।। २ नियामयति नियच्छति नियामकः । निपूर्वः
"मरकतमणिद्रोणिसरला-"["] इति पूर्वकविप्रयोगः । द्रुणि: 'यमु(यम) नियमने'(भ्वा.प.अ.), ण्वुल् । ३ निर्यामः, निर्
पञ्चमस्वरादिरपि । 'द्रुण हिंसायां कौटिल्ये च '(तु.प.से.), पूर्वः । त्रीणि पोतवाहस्य । 'मालिमनिजाम' इति भाषा ॥
'इगुपधात् कित् '(उणा-५५९)इति इ: । 'कृदिकारात्-'
(गणसू-४।१।४५ ॥)इति ङीषि द्रोणी च । "काष्ठाम्बुसेचनी - कर्णधारस्तु नाविकः
दुणिश्च''["] इति रूपरत्नाकरः । २ पुनः पुनरम्बु वहति १ कर्णमरित्रं धरति कर्णधारः । धृञ् धारणे' अम्बवाहिनी । ग्रहादित्वाणिनिः । काष्ठघटिता अम्बुवाहिनी (भ्वा.उ.अ.), 'कर्मण्यण'३।२।१॥ । "कर्णः श्रोत्रमरित्रं
काष्ठाम्बुवाहिनी । काष्ठमम्बु च वहति वा । मिश्रास्तुच" []इति दुर्गः । कर्णप्रायं बृहन्तं के निपतन्तं धरतीति
"काष्ठमुपलक्षणं काष्ठाऽश्मादिमयी जलधारिणी द्रोणी"[] वा। २ नावा कृत्वा तरति नाविकः । 'नौद्यचष्ठन्'
इत्याहुः । द्वे द्रोण्याः । 'दुणीया' इति भाषा ॥ ३० ४।४७ ।। इति ठन् । द्वे कर्णधारस्य । 'नाकूआ खलासि आखरूआ' इति भाषा ॥
नौकादण्डः क्षेपणी स्यात्
६०
१. तुलनीयोऽमरकोषः १।१०।१२।। २. '-र्वाद्' इति४॥ ३. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, श्री-२४०, पृ.२८६ ।। ४ कोष्ठान्तर्गतपाठस्थाने ४प्रतौ 'पोतवणिगिति' इति दृश्यते ॥ ५. '-र्गो' इति३.४॥ ६. 'स्वार्थे कः' इति१.२प्रत्योर्नास्ति ॥ ७. '-न' इति३॥ ८. द्र. रामाश्रमी १।१०।१२।।, पृ.१२४ ॥ ९. 'हुग्नः' इति४॥ १०. 'ठक्' इति४॥ ११. '-रुआ' इति२.३ ॥ १२. 'वे-' इति१.२॥ १३. '-युग्ला-' इत्युणादिगणे ॥ १४. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, श्रो-२३९, पृ.२८५॥ १५. 'द्रुण हिंसागतिकौटिल्येषु' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ १६. 'किः' इति४॥ १७. 'द्रुणी' इति३॥ १८. द्र. रामाश्रमी ११०।११॥, पृ.१२४ ॥ १९. १.२प्रत्यो स्ति ॥ २०. द्र. अम.क्षीर. १९११॥, पृ.६३ ॥, स्वोपज्ञटीका ३८७७ ।। पृ.१९३ ॥ २१. तुलनीयोऽमरकोषः ११०॥१३॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |