Page Text
________________
३१० अभिधानचिन्तामणिनाममाला
[मर्त्यकाण्डः-३ ३ दोष्णां हस्तानां सहस्रं दो:सहस्रम्, दो:सहस्रं बिभर्ति "वल्मीकजन्मनि नटे याचके च कुशीलवः । ३० दो:सहस्रभृत् । ४ अर्जयति कीर्तिम् अर्जुनः । 'अर्ज सर्ज एकयोक्त्या मनो(मतौ) रामपुत्रयोस्तु कुशीलवौ ॥१॥" अर्जने '(भ्वा.प.से.), णिजन्तादस्माद् 'अर्जेर्णिलुक च'(उणा- [विश्वलोचनकोशः, वान्तवर्गः, श्रो-५८-५९] इति । [द्वे] ३३८)इत्युनन् । चत्वारि कार्तवीर्यस्य । मान्धात्रादयः षट् लोके रामसुतयो म ॥ चक्रवर्तित्वेन प्रसिद्धाः । यदाहुः
सौमित्रिर्लक्ष्मणः "मान्धाता धुन्धुमारश्च हरिश्चन्द्रः पुरूरवाः ।
१ सुमित्राया अपत्यं सौमित्रिः । 'बाह्वादिभ्यश्च' भरत:कार्तवीर्यश्च षडेते चक्रवर्तिनः ॥१॥''[]इति ॥७०२॥
४।१९६ ।। इति इथे । २ लक्ष्मीरस्त्यस्य लक्ष्मणः । 'लक्ष्म्या कौसल्यानन्दनो दाशरथी रामः
अच्च'(गणसू-५।२।१००)इति नः । द्वे लक्ष्मणस्य ॥ १ कोसलस्य राज्ञोऽपत्यं स्त्री कौसल्या। '[वृद्धत्]
वाली वालिरिन्द्रसुतश्च सः ॥७०४॥ १० कोसलाजादाञ् ज्य[]४।१।१७१ ॥ इति ज्यः । कौसल्याया
१ वाला: केशाः सन्त्यस्य वाली । 'अत इनिठनौ' नन्दनः कौसल्यानन्दनः, दन्त्यमध्यः । २ दशरथस्याऽपत्यं
५२।११५ ॥ इतीनिः । २ वालयति वालिः । 'वल संवरणे' ४० दाशरथि: 1 'अत इञ्'४।१।९५॥ । ३ रमते रामः ।
(भ्वा.आ.से.), णिजन्तः, 'अच इ:'(उणा-५७८)इति इः । ज्वलादित्वाण्णः । रामचन्द्रैकदेशो वा । रामभद्रोऽपि । त्रीणि
३ इन्द्रस्य सुत इन्द्रसुतः । सुग्रीवाग्रजोऽपि । त्रीणि वालिरामचन्द्रस्य ॥
वानरस्य ॥७०४॥ अस्य तु प्रिया ।
आदित्यसूनुः सुग्रीवः वैदेही मैथिली सीता जानकी धरणीसुता ॥७०३॥
१ आदित्यस्य सूनुः आदित्यसूनुः । २ शोभना १ अस्य रामचन्द्रस्य प्रिया भार्या, विदेहस्य राज्ञोऽ- ग्रीवाऽस्य सुग्रीवः । द्वे सुग्रीवस्य ॥ पत्यं वैदेही । 'जनपदशब्दात् क्षत्रियादञ्'४।१।१६८॥, 'टिड्डा
हनुमान् वज्रकङ्कटः । णज्-'४।१।१५ ॥ङीष(ङीप्)। २ मिथिलायां भवा मैथिली । २० 'तत्र भवः'४।३।५३ ॥ इत्यण, 'टिड्डाणञ्- '४।१।१५॥ इति मारुतिः "केसरिसुतः आञ्जनेयोऽर्जुनध्वजः ॥७०५॥ ङीष(ङीप्)। ३ सीता हलरेखा, तद्भवत्वात् सीता । ४ ।
१ हनुरस्त्यस्य हनुमान् । 'उपसर्गस्य घज्यमनुष्ये जनकस्याऽपत्यं जानकी । ५ धरण्याः पृथिव्याः सुता धरणी
बहुलम्'६।३।१२२॥ इति बाहुलकाद् दीर्घत्वे हनूमानपि । यद्वा ५० । सुता । पञ्च सीतायाः ॥७०३॥
'शरीरावयवादीनां संज्ञायां च (शरादीनां च)'६।३।१२०॥ इति रामपुत्रौ कुशलवावेकयोक्त्या कुशीलवौ । मतौ दीर्घत्वम् । अत्रैव पाठाद् मतुप्(मतुपः) 'संज्ञायाम्'
८।२।११॥ इति वत्वं यवादेराकृतिगणत्वान्न भवति । २ वज्र१ रामस्य पुत्रौ रामपुत्रौ, कुश्यति कुशः । 'कुश
मयः कङ्कटः कवचोऽस्य वज्रकङ्कटः । ३ मारुतस्य वायोरश्रेषणे '(दि.प.से.), 'इगुपध-'३।१।१३५॥ इति कः । कुश- पत्यं मारुतिः । 'अत इब्'४।१९५॥ । ४ "केसरिणः कपेः निर्मितत्वाद्वा । २ लुनाति शत्रून् लवः । 'लूब् छेदने' सतः केसरिसतः । ५ अञ्जनाया अपत्यम् आञ्जनेयः। (व्या.उ.से.), अच् । द्वावप्येकयोक्त्या एकेन वचसा कुशश्च 'स्त्रीभ्यो ढक'४।१।१२०॥, ढस्यैयादेशः । ६ अर्जुनस्य ध्वजो लवश्च कशीलवौ । राजदन्तादित्वात् साधुः । यच्छ्रीधर:- अर्जनध्वजः । षड् हनुमतः ॥७०५॥
१. स्वामिसम्मतोऽयं धातुपाठः, '-षर्ज-' इति मैत्रयसायणौ ॥ २. ३प्रतौ नास्ति ॥ ३. द्र. स्वोपज्ञटीका ३ ७०३ ॥, पृ.१५६ ॥ ४. मुद्रितमूले तालव्यमध्यः कौशल्यानन्दनः शब्दो दृश्यते, स्वोपज्ञटीकाऽपि तमाश्रित्यैव ॥ ५. 'मैथली' इति१.३॥ ६. 'मैथली' इति३॥ ७. दुर्गसम्मतोऽयम्, द्र. क्षीरतरङ्गिणी, दिवादिः, धातुसं-११२, पृ.२२९, मा.धातुवृत्तिः, दिवादिः, धातुसं-११७, पृ.४३२॥ ८. '-योश्च' इति विश्वलोचनकोशे, पृ.३६९॥ ९. 'इन्' इति३,४ ॥ १०. 'केश-' इति१.३.४ ॥, मुद्रितमूलेऽपि 'केश-' इति दृश्यते ॥ ११. द्र. मा.धातुवृत्तिः, अदादिः, धातुसं-२, पृ.३२०॥ १२. 'केश-' इति३.४॥ १३. 'केश-' इति४॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |