Page Text
________________
१०
६८९-६९५ ] व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता
३०७ आर्षभिर्भरतस्तत्र
१ सुष्ठ जातमात्रेण सुखेन गृहीता भूमिरनेनेति १ तेषु च द्वादशचक्रवर्तिष मध्ये प्रथमो भरत- सुभूमः । पृषोदरादित्वात् । यत् त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरिते- ३० स्तनामनी, ऋषभस्याऽऽदिमतीर्थकृतोऽपत्यम् आर्षभिः । 'अत
"गृह्णन् भूमिं सुखेनाऽभूत् सुभूमो नामतस्ततः''[त्रिषष्टिशइञ्'४।१९५ ॥, 'तद्धितेष्वचामादेः'७।२।११७॥ इति ऋकार
लाकापुरुषचरितमहाकाव्यम्, पर्व-६, सर्गः-४, शो-७८] । यद्वा
भुवः पृथिव्या मा लक्ष्मी: शोभा वा भूमा, सुष्ठ शोभना स्य आकारः, 'उरण रपरः'१।१।५१॥, 'यस्येति च'६४।
भूमा यस्य स सुभूमः । २ कृतवीर्यस्याऽपत्यं कार्तवीर्यः । १४८।। २ बिभर्ति षट्खण्डानीति भरतः । 'डुभृञ् धार
द्वे सुभूमस्य ॥ णादौ '(जु.उ.अ.), 'भू[मृ] दृशी(दृशि)यजिपवि(पर्वि)पच्य
पद्मः पद्मोत्तरात्मजः ॥६९३॥ मिनमितमिहर्यिभ्योऽतच्'(उणा-३९०)॥
१ पद्यते प्राप्नोति निधीनिति पद्मः । ‘पदं गतौ' सगरस्तु सुमित्रभूः। (दि.आ.अ.), 'अर्तिस्तु-'(उणा-१३७)इति मन् । २ उत्तर १ सहते सर्वं सगरः । 'षह मर्षणे'(भ्वा.आ.से.), उत्कृष्ट आत्मज उत्तरात्मजः, पद्मस्योत्तरात्मजः पद्योत्तराबाहुलकादरप्रत्यये निपात्यते । २ सुमित्रविजयाद् भवति सुमित्र
त्मजः। द्वे पद्मस्य ॥६९३॥ भूः । द्वे सगरस्य ॥
हरिषेणो हरिसुतः मघवा वैजयिः
१ हरेरिन्द्रस्येव सेनाऽस्य हरिषेणः । 'एति संज्ञा
याम्-'८।३।९९॥ इति षः । २ हरेभूपालस्य सुतो हरिसुतः। मघसौख्यमस्याऽस्ति मघवान् । मघन्ते (मङ्घते) दे हरिषेणस्य ॥ शत्रुष्विति वा। 'मघि कैतवे [च] '(भ्वा.आ.से), 'श्वनुक्षन्-'
जयो विजयनन्दनः । (उणा-१५७)इत्यादिना वनिप्रत्यये साधुः । मघवा इन्द्र इव वा । २ विजयस्याऽपत्यं वैजयिः । अत इञ्'४।१।९५ ॥, 'यस्येति
१ जयति शत्रूनिति जयः । 'जि अभिभवे'(भ्वा.
प.अ.), अच् । २ विजयस्य नन्दनो विजयनन्दनः । द्वे च'६४१४८ ॥, 'तद्धितेष्वचामादेः'७।२।११७॥ द्वे मघोनः ॥
जयस्य ॥ अथाऽश्वसेननृपनन्दनः ॥६९२॥ ब्रह्मसनुर्ब्रह्मदत्तः २० सनत्कुमारः
१ ब्रह्मणो भूपालस्य सूनुः पुत्रो ब्रह्मसूनुः । २ ब्रह्मा ५० १अश्वसेननृपस्य नन्दनः अश्वसेननृपनन्दनः ।।६९२॥
एनं देयादिति ब्रह्मदत्तः । 'क्तिच्क्तौ च संज्ञायाम्'३३।२ सनदित्यव्ययं रूपवदित्यर्थे, सनद् नित्यं कुमार इव रूपवत्त्वात्
१७४॥ इति क्तच्, 'दो दद्घो:७४४६॥ इति दघादेश:सनत्कुमारः । द्वे सनत्कुमारस्य ॥
(ददादेशः), 'खरि च'८४५५॥इति चवम् । द्वे ब्रह्मदत्तस्य ॥ अथ शान्तिः कुन्थुररो जिना अपि ।
सर्वेऽपीक्ष्वाकुवंशजाः ॥६९४॥ १ शान्तिः षोडशो जिनः । १ कुन्थुः सप्तदशो १ सर्वेऽपि भरतादयो द्वादशाऽपि चक्रिण इक्ष्वाकुजिनः । १ अरः अष्टादशो जिनः । एते त्रयो जिनास्तीर्थ- वंशजाः, इक्ष्वाकोवंशे जाता इक्ष्वाकुवंशजाः ॥६९४॥ कृतोऽपि चक्रवर्तिनोऽपि ॥
अथाऽर्धचक्रवर्तिनो नववासदेवानाहसुभूमस्तु कार्तवीर्यः
प्राजापत्यस्त्रिपृष्ठः १. 'धारणपोषणयोः' इति३॥ २. '-हर्येभ्यो-' इत्युणादिगणे ॥ ३. मूले 'मघवा' इत्युक्तत्वादिदं विचारणीयम् ॥ ४. 'मघते' इति१॥ ५. 'मघि कैतवे च' इत्यत्र स्वामिना “श्वनुक्षन् (उ.१।१५९)इति मघवम् मघवा इन्द्रः" इत्युक्तम्, क्षीरतरङ्गिणी, भ्वादिः, धातुसं-७८, पृ.३२॥ ६. 'व्याप्नोति' इति१ ॥ ७. 'पदि' इति१.२.३॥ ८. 'ब्रह्म' इति३॥ ९. 'अथार्धचक्रिणो' इति३॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |