Page Text
________________
३०४
०
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
[मर्त्यकाण्डः-३ स्त्रीक्लीबलिङ्गः । पीडो बाहुलकाट्ठक । पिठति हिनस्ति खित्त्वाद् मुम् ॥६८५॥ ६ जायते जतु, क्लीबे । 'जनी श्रमं वा । 'पिठ हिंसायाम्'(भ्वा.प.से.), 'इगुपध-'३।१।- प्रादुर्भावे'(दि.आ.से.), बाहुलकात् तुक्, आत्वाभावश्च । ७ ३० १३५॥ इति के, 'अन्येभ्योऽपि(अन्येषामपि) दृश्यते'६।३।- क्षतं हन्ति क्षतघ्ना । स्थादित्वात् कः। ८ कृमिभिर्जन्यते १३७॥ इति दीर्घत्वम् । "विष्टरः पीठमस्त्रियाम्''[त्रिकाण्ड- कृमिजा । 'अन्येष्वपि-'३।२।१०१ ॥ इति डः। अष्टौ लाक्षायाः॥ शेषः २१६४१॥]इति त्रिकाण्डशेषः । ३ आस्यत उप
यावालक्तौ तु तद्रसः । विश्यतेऽत्र आसनम्, पुंक्ली. । 'आस उपवेशने'(अ.आ.से.), 'करणाधिकरणयो:-'३।३।११७॥ इति ल्युट् ।
१ यूयते मिश्रीभूयतेऽनेन यवः । 'यु मिश्रणे' (वीणि आसनस्य) ॥६८४॥
(अ.प.से.), 'ऋदोरप्'३।३५७॥ इत्यप्, प्रज्ञाद्यणि यावः ।
बाहुलकाद् घजि वा । कनि यावकोऽपि । २ रजेः कर्मणि कसिपुर्भोजनाच्छादौ
क्तप्रत्यये रक्तः । न रक्तः अरक्तः, अत एव रक्त इत्यर्थः। १ कसति गच्छति क्लेशोऽनेन कसिपुः, पुंक्ली. कपिरि(कपिलि)कादित्वाल्लत्वे अलक्तः, अजादिः । “अधरेदन्त्यमध्यः । 'कस गतौ'(भ्वा.प.से.), 'कस्यर्तिभ्यामिपुक्' प्वलक्तक:"[शिशुपालवधम्, सर्गः-९, श्रो-४६] इति माघात् । (हैमोणा-७९८)। कशति क्लेशमिति "कशिपुः''[अमरकोषः न लक्तो दुर्गन्धत्वाद् न केनाऽप्यास्वादितः, 'रक लक आस्वा- ४० ३।३।१३०॥]तालव्यमध्य इत्यमरः । भोजनं चाच्छादश्च दने (चु.उ.से.), क्तप्रत्यये वा । तस्या लाक्षाया रसस्तभोजनाच्छादौ । एक युगपद्भोजनाच्छादनयोः ॥
द्रसः । यद् धनपाल:-"तद्रागो यावकोऽलक्तकः स्मृतः" औपीनामा [ ]इति । अमरादयो यावादिभिः सहैकार्थावाहः । द्रे
___ 'अलता' इति ख्यातस्य ॥ १ उश्यत उशीरम् । ‘वश कान्तौ (अ.प.से.), बाहलकात कीरन । प्रज्ञाद्यणि औशीरम । शयनं च आसनं अञ्जन कज्जलम् च शयनासने । एकं युगपच्छयनासनयोः ॥
१ अञ्ज्यतेऽनेन अञ्जनम् । 'अञ्जू [व्यक्ति]म्रक्षणादौ'(रु.प.वे.), करणे ल्युट् । २ कर्जति व्यथते चक्षुः
कजलम् । 'कर्ज व्यथने '(भ्वा.प.से.), कलचि साधु : । २० जतु क्षतना कृमिजा
द्वे कज्जलस्य ॥ १ लक्ष्यते दृश्यत अङ्क्यते वा लाक्षा । 'लक्ष
ज्जलध्वजः ॥६८६॥ ५० दर्शनाङ्कनयोः (चु.उ.से.), भिदादिपाठादङ्वृद्धिश्च । २ द्रुम
स्नेहप्रियो गृहमणिर्दशाकर्षों" दशेन्धनः । स्यामय इव द्रुमामयः। ३ राजते राक्षा। 'राज दीप्तौ'(अ.उ.से.), बाहुलकाद् 'भृ(वृत)वदि-'(उणा-३४२)इति सः। १ दीप्यतेऽनेन दीपः । 'दीपी दीप्तौ'(दि.आ.से.), कपिरि(कपिलि)कादित्वाल्लत्वेऽस्याऽपि धातोर्लाक्षा राक्षा घञ् । दीपयतीत्यच् वा । २ अन्योपसर्गनिवृत्त्यर्थं प्रदीपः, लक्षा (रक्षा) च । "रक्षा च लाक्षायां रक्षणेऽपि च"[ ]इति पुंक्ली. । मेरुसुमेरुवद् धात्वर्थानुवर्तकोऽत्र प्रशब्दः । ३ रुद्ररभसौ । ४ रङ्गस्य मातेव रङ्गमाता । ५ पलं कषन्ति कज्जलं ध्वजोऽस्य कज्जलध्वजः ॥६८६॥ ४ स्नेहस्तैलं पलङ्कषा । 'कष हिंसायाम्'(भ्वा.प.से.), बाहुलकात् खश्, प्रियमस्य स्नेहप्रियः । ५ गृहस्य मणिरिव गृहमणिः । ६ १. 'स्त्रीक्ली' इति३॥ २. 'पिठ हिंसासंक्लेशनयोः' इति स्वामिसायणौ, "पिठ हिंसासंक्लेशयोः' इति मैत्रेयः ॥ ३. कोष्ठान्तर्गतपाठः१.२प्रत्योर्न दृश्यते ॥ ४. 'कशि-' इति४॥ ५. 'राज' ३.४॥ ६. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, मनुष्यवर्गः, शो-३८३, पृ.४७१ ॥, तत्र "रलयोरेकत्र स्मृतेर्वा । 'राक्षा,' 'लाक्षा' । 'रक्षा' च । "लाक्षायां रक्षणे रक्षा इति रुद्ररभसौ" इति दृश्यते ॥ ७. 'कषखषशिष-' इत्यादिदण्डकोऽयं धातुः ॥ ८. 'फलिपाटिनमिमनिजनां गुक्पटिनाकिधतश्च'(उणा-१८)इत्युणादिगणसूत्रविद्यमानत्वादिदं विचारणीयम् ॥ ९. 'क्षन्ति' इति४॥ १०. 'रक्तक' इति३ ॥ ११. 'प्रयोगात्' इति१॥ १२. चन्द्रसम्मतोऽयं धातुपाठः, द्र. क्षीरतरङ्गिणी, चुरादिः, धातुसं-१८७, पृ.३१५॥ १३. द्र. स्वोपज्ञटीका३६८६॥, पृ.१५३॥ १४. 'ग्रह-' इति४॥ १५. '-मणिदशाकर्षों' इति३॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |