Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala

SR No.: 016065
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Publication Year: 2003
Total Pages: 1098
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 320

६३०-६३२] व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता
२७९ निरासे'(दि.प.से.), अच् । ३ स्नायति वेष्टयत्यस्थीनि स्नायुः, सङ्घात:"["]इति वैद्याः । द्वे 'मोटीनस' इति ख्यातायाः । स्त्रीलिङ्गः । क्लीबेऽपि । वाचस्पतिर्यदाह-"अथ स्नायुर्न ना उक्ता दश धातवः ॥ तन्त्री:"[] इति । ष्णै वेष्टने'(भ्वा.प.अ.), बाहुलकात् 'कृ
मलं किट्टम् वापा-'(उणा-१) इत्युण । त्रीणि स्नायोः । 'नस' इति भाषा । शेषश्चात्र-"अथ स्नसा तन्त्री नखारुस्नावान: सन्धिबन्ध
१ मलते धारयति दौर्गन्ध्यं मलम्। मलते धारयति ३० नम्"[शेषनाममाला३।१२९-१३०॥]॥
कायं वा । 'मल धारणे'(भ्वा.आ.से.), अच् । मृज्यते वा
मलम् । 'मृजिखनि-'(हैमोणा-४७२)इति डिदलः। २ केटति नाड्यो धमनयः सिराः ।
निर्गच्छति किट्टम, पुंक्लीबलिङावेतौ । 'किट गतौ'(भ्वा.प.१ नडस्यैवैता नाड्यः, शौषिर्यात् । नल्यते बध्यते से.), 'इगुपध-३।१।१३५ ॥इति कः, पृषोदरादित्वाट्टकारागमः॥ आभिर्वा । 'नल(णल) बन्धने '(भ्वा.प.से.), बाहुलकाद् "वसा शुक्रमसङ् मज्जा कर्णविण्मूत्रविण्णखाः । १० 'वसिवपि-'(उणा-५६४)इत्यादिना इञ्, 'कृदिकारात्-' श्रेष्माश्र दषिका स्वेदो द्वादशैते नणां मलीः ॥१॥" (गणसू-४।१४५॥)इति ङीष् । "नडेर्घजि नार्डः, गौरा-दित्वाद
रा-दित्वाद् [मनुस्मृतिः,अध्यायः-५, श्री-१३५] इति ।सामान्येन द्वे मलस्य ॥ ङीष्"[]इत्यन्ये । २ धमयन्ति दीपयन्ति जाठराग्निं धमनयः । धमेः सौत्राद् दीप्त्यर्था, अतिसृधृधमिभ्यश्च' (उणा
अथ विशेषादाह२५९)इत्यनिः । 'कृदिकारात्-'(गणसू-४।१।४५॥) इति डीषि
तदक्षिजम् ॥६३१॥ धमन्यः । ३ सिन्वन्ति बध्नन्ति कायं सिराः । 'षिञ् बन्धने'(स्वा.उ.अ.), बाहुलकात् 'स्फायि-'(उणा-१७०)
१ तदिति मलम्, अक्षिजं नेत्रसमुद्भवम् ॥६३१॥ इत्यादिना रक्, दन्त्यादिरयम् । "उर्वस्याभ्याससिरासालूरकाससल्लक्यः''["]इति दन्त्यतालव्येषुष्मभेदात । देहे शेते तिष्ठति दूषयति चक्षुः दूषीका । 'दूप वैकृत्ये '(दि.प.अ.). [हेत
शिरा, शीङो रक् हुस्वत्वं चेति तालव्यादिरपि । “शिरो ना २० पिप्पलीमले स्याद्धमन्यां च योषिति" इति तालव्यादौ कात् 'कषिधूखि(दूषि)भ्यामीकन्'(उणा-४५६), यद्वा '-दृषि
रभसः। त्रिविधा हि कायनाडी, एका वायुवाहा, अपरा मत्र- भ्यामिकन्'(उणा-४५६)इतीकन् । तवर्गचतुर्थाद्योऽपि 'धूषीका' विडस्थिवाहिनी, अपरा लहरेति ख्याता, अन्याश्चाहारवाहिन्यः।
इति। २ दूषयति दूषी । अच्, गौरादिः, स्वार्थे कन्, 'केऽणः' सामान्येन तासां त्रीणि ॥
७३।१३॥ दूषिका । द्वे नेत्रमलस्य ॥ कण्डरा तु महास्नायुः
जैह्र कुलुकम् १ कण्डते माद्यति कण्डरा । 'कडि मदे'(भ्वा.- १ जिह्वायां भवं जैह्वम् । 'तत्र भव:'४।३।५३॥ आ.से.), बाहुलकादरन्। २ महती स्नायुः महास्नायुः। “स्नायु- इत्यण् । कोलति संस्त्यायति कुलुकम् । 'कुल संस्त्याने' ५०
४०
१. 'ष्णसु निरसने' इति क्षीरतरङ्गिणी, मा.धातुवृत्तौ दिवादिगणे सायणेन "ष्णुस निरसने इत्येके । 'मिच्च' इत्यात्रेयमैत्रेयौ उदुपधं चाहतुः । स्वामिकाश्यपौ तु अदुपधममुमेव पठित्वा 'ष्णुस अदर्शने इति द्रमिडाः' इत्युकारोपधं पक्षान्तरमाहतुः" इत्युक्तम्, मा.धातुवृत्तिः, दिवादिः, धातुसं-५, पृ.४०३ ।। २. द्र. स्वोपज्ञटीका३६३१॥, पृ.१४२ ॥ ३. 'टै' इति३॥ ४. '-श्रावानः' इति३॥ ५. '-बन्धिनम्' इति१॥ ६. 'शिराः' इति३.४॥ ७. 'इन्' इति३.४॥ ८. 'नाडिः' इति१.३॥ ९. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, मनुष्यवर्गः, श्रो-३२३, पृ.४०३ ॥, तत्र "नडेघ''(पा.३।३।१९॥)नाडः । गौरादिङीष् (पा.४।१४१॥) । 'नाडी'-इत्यन्ये" इति दृश्यते ॥ १०. 'दीर्घात्' इति४॥ ११. 'अर्तिसृधृधम्यम्यश्यवितृभ्योऽनिः' इत्युणादिगणसूत्रम् ॥ १२. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, मनुष्यवर्गः, श्रो-३२३, पृ.४०३ ॥, तत्र 'उर्वस्याद्याः' इति दृश्यते ॥ १३. द्र. टीकासर्वस्वम्, भा-२, २६६५॥, पृ.३२५ ॥, पदचन्द्रिका, भा-२, मनुष्यवर्गः, शो-३२३, पृ.४०३ ॥, रामाश्रमी२।६।६५ ॥, पृ.२८८ ॥ १४. द्र. स्वोपज्ञटीका३।६३१॥, पृ.१४२ ॥ १५. '-बिष्कणः' इति३, 'मूत्रविट् घ्राणकर्णविट्' इति मनुस्मृत्याम्, ५।१३५ ॥, पृ.२०५॥ १६. द्र. टीकासर्वस्वम्, भा-२, २६६६ ॥, पृ.३२६ ॥, तत्र 'मला नृणाम्' इति दृश्यते, पदचन्द्रिका, भा-२, मनुष्यवर्गः, श्रो-३२३, पृ.४०४॥, रामाश्रमी२।६६५॥, पृ.२८९॥
Jain Education Intemational
ation intermational