Page Text
________________
२१२ अभिधानचिन्तामणिनाममाला
[मर्त्यकाण्डः-३ ५ सभायां सीदन्ति सभासदः । 'षद्ल विशरणादौ'(भ्वा.- १ संवत्सरः कालोपलक्षणम्, तं वेत्ति सांवत्सरः । प.अ.), 'सत्सूद्विष-'३।२६१॥ इति क्विप् ॥४८०॥६ समाजं 'तदधीते तद्वेद'४।२।५९॥ इत्यण्। २ ज्योतिर्ग्रहनक्षत्रादि, तदसमवयन्ति सामाजिकाः । 'समवायाः समवेति (समवायान् धिकृत्य कृतो ग्रन्थः, 'अधि[कृत्य] कृते ग्रन्थे'४३८७॥, समवैति)४४४३॥ इति ठक् । षट् सभायोग्यस्य ॥ संज्ञापूर्वकत्वाद् वृद्ध्यभावः ज्योतिषम्, तद्वेदेति ज्योतिषिकः । सभा संसत् समाजः परिषत् सदः ।
क्रतूक्थादित्वाट्ठक्, 'ठस्येक: ७।३।५०॥, 'किति च'७।२।११८॥ इति वृद्धिः। ३ एवं मौहूर्तिकः। मौहूर्तोऽपि सांवत्सरवत् । ४ निमित्तं वेत्ति निमित्तवित् । 'विद ज्ञाने'(अ.- ४०
प.से.), क्विप्। ५ दैवं प्राक्कृतं शुभाशुभरूपं कर्म जानाति १ सह भान्त्यस्यां सभा । 'भा दीप्तौ'(अ.प.अ.). दैवज्ञः। 'ज्ञा अवबोधने'(व्या.प.अ.), 'इगुपध-'३।१।१३५॥ क्विबन्तः, आकारान्तोऽयम्, सोमपावत् । सन्यते भज्यत इति ।
इति कः। ६ ग्रहादिसञ्चारं गणयति गणकः। 'गण संख्याने' वा। 'षन्(षण) संभक्तौ'(भ्वा.प.से.), 'सनेर्डित'(हैमोणा- (चु.उ.से.), ण्वुल् । स्त्रियां 'पुंयोगात्-'४।१४८॥ इति डीषि ३३०)इत्यभः । २ संभूय सीदन्त्यस्यां संसत् । 'षद्लु विश
गणकी । ७ शुभाशुभमादिशतीत्येवंशील आदेशी । 'दिश
अतिसर्जने'(तु.प.अ.), 'सुप्यजातौ-'३२७८॥इति णिनिः । रणादौ '(भ्वा.प.अ.), सम्पदादित्वात् क्विप् । ३ समजन्ति
८ कालादिज्ञानमस्त्यस्य ज्ञानी । 'अत इनिठनौ'५।२।११५ ॥ मिलन्त्यस्मिन् समाजः । 'अज गतौ क्षेपणे च'(भ्वा.प.से.)।
इतीनिः। ९ कृतान्तं दैवं वेत्ति कार्तान्तिकः । तद्वेदेति क्रतू४ परितः समन्तात् सीदन्त्यस्यां परिषत् । 'सत्सूद्विष-'
क्थादिना ठक् । "कृतान्तोद्यमसिद्धान्तदैवाकुशलकर्मसु" ३२६१॥ इति क्विप् । ५ सीदन्त्यत्रेति सदः, स्त्रीक्लीबयोः।
[अमरकोषः १३६४॥] इति त्रिकाण्डशेष :(अमरः)॥४८॥ ५० "स्त्रीनपुंसकयोः सदः''[अमरकोषः२७।१५॥] इत्यमरः ।
१० विप्रश्रो दैवपृच्छ(प्रच्छ)नमस्त्यस्य विप्रश्रिकः । 'अत 'षद्लु विशरणादौ'(भ्वा.प.अ.), '-असुन्'(उणा-६२८) ।
इनिठनौ'५।२।११५॥ । ११ शुभाशुभयोरीक्षणमस्यास्ति ईक्षइत्यसुन् । ६ पृणन्त्येनां पर्षत्, स्त्रीलिङ्गः । ७ समजन्त्यस्यां
णिकः । 'अत इनिठनौ'५।२।११५॥ । एकादश दैवज्ञस्य । समज्या । 'अज गौ'(भ्वा.प.से.), 'संज्ञायां समजनिषदान- जोदमि' इति भाषा। दैवजः विप्रश्रिक: ईक्षणिकः एते त्रयो २० पतमनविदषुशीभृजिणः'३३ ९९॥ इति क्यप्, 'अजे: क्यपि
वाली गली हति मिटा नया वीभावो न इति वाच्यम्'(वा-२४॥५६॥)। ८ गावो नानो- "विप्रश्रिका त्वीक्षणिका दैवज्ञा''[अमरकोषः२।६।२०॥] क्तयस्तिष्ठन्त्यस्यां गोष्ठी। 'ष्ठा गतिनिवृत्तौ'(भ्वा.प.अ.), स्था- इत्यमरः ॥ दित्वात् कः, 'अम्बाम्बगोभूमि-'८।३।९७ ॥ इति षत्वम् । ९
सैद्धान्तिकस्तु तान्त्रिकः । आतिष्ठन्त्यस्याम् आस्था । 'आतश्चोपसर्गे-'३।३।१०६॥ अङ्। १० आ स्थीयतेऽस्मिन् आस्थानम् । अधिकरणे ल्युट् । १ सिद्धान्तं वेत्ति सैद्धान्तिकः । ठक् । २ तन्यते स्त्रियामास्थानी । "आस्थानी क्लीबमास्थानम्"[अमरकोषः तन्त्र्यते वा तन्त्रम्, पारमेश्वरज्योतिषवैद्यकादि, तद् वेत्ति ६० २७।१५॥] इत्यमरः । ११ संयन्त्यस्यां समितिः । 'इण् गतौ' तान्त्रिकः। उक्थादित्वाट्ठक् । द्वे सिद्धान्तवेत्तुः । 'सिद्धांति' (अ.प.अ.), सम्पूर्व:, 'स्त्रियां क्तिन्'३३९४॥ । १२ घट- इति भाषा ॥
न्तेऽस्यां घटा। 'घट चेष्टायाम्'(भ्वा.आ.से.), भिदादित्वादङ्। लेखकेऽक्षरपूर्वाः स्युश्चणजीवकचञ्चवः ॥४८३॥ ३० द्वादश सभायाः ॥४८१॥
वार्णिको लिपिकरश्च सांवत्सरो ज्यौतिषिको मौहूर्तिको निमित्तवित् ।
१ लिखति लेखकः । लिख अक्षरविन्यासे'(तु.प.
२॥ से.), 'शिल्पिनि ष्टुन्(वुन्)'३।१।१४५ ॥, तत्र । २-४ अक्षरविप्रशिकेक्षणिकौ च
पूर्वाश्चणादयः, अक्षरेण लक्षणया अक्षरलेखनेन वित्तः अक्षर१. 'घनपोः प्रतिषेधे क्यप उपसंख्यानं कर्तव्यम्' इति काशिका, भा-२, २।४।५६॥, पृ.२९७॥ २. 'देवं' इति १॥ ३. 'त्रिकाण्डः' इति २॥ ४. '-मस्त्यास्ति' इति १॥ ५. 'ईक्षणः' इति ३॥ ६. 'जोसीति' इति ३॥ ७. 'वा' इति ३॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |