Page Text
________________
४४३-४४८]
व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता 'अलङ्कृजिराकृञ्प्रजनोत्पचोन्पतोन्मदि(-मद)-'३।२।१३६॥ प.से.), निष्ठा ॥४४६॥ ३-४ नमस्क्रियते स्म नमस्यितः, इतीष्णुच् । २ रोचत इत्येवंशीलो रोचनः । रुच दीप्तौ'(भ्वा.- नमसितः। 'नमोवरिवश्चित्रङ: क्यच'३।१।१९।।, तस्य क्तप्रत्यये आ.से.) । द्वे रुचिवतः ॥४४५॥
'क्यस्य विभाषा'६।४।५० ॥ इति वा लोपः । ५ अपचाय्यते दक्षिणार्हस्तु दक्षिण्यो दक्षिणीयः
अपचितः। 'चाय पूजानिशामनयोः (भ्वा.उ.से.), 'अप
चितश्च'७।२।३०॥इति सूत्रेण क्तप्रत्यये साधुः । 'अपचायि१दक्षिणामर्हति दक्षिणार्हः । 'अर्ह अर्हणे'(भ्वा.
तोऽपि'[द्र. अमरकोषः ३।१।१०१॥] इत्यमरः । ६ अञ्च्यते प.से.), पचाद्यच्। २-३ दक्षिणामर्हति दक्षिण्यः, दक्षिणीयः।
स्म अञ्चितः। 'अञ्च गतिपूजनयोः (भ्वा.प.से.), निष्ठा । ७ 'कडङ्गरदक्षिणाच्छ च'५।१६९॥ इति द्वितीयान्तादर्हत्यर्थे छ
अय॑ते स्म अर्चितः । 'मतिबुद्धिपूजा-'३।२।१८८॥ इति क्तः। यतौ, 'आयनेयी-'७।१।२॥ इति छस्येयादेशः, 'यस्येति च'
सप्त पूजितस्य ॥ ६४१४८॥ । त्रीणि यज्ञदानार्हस्य ॥
अथ दण्डितः ।
पूजाऽर्हणा संपर्याऽर्चा दापितः साधितः
१ पूजनं पूजा । 'पूज पूजायाम् '(चु.प.से.),
'चिन्तिपूजि-'३।३।१०५ ॥ इत्यङ्। २ [अर्हणम्] अर्हणा। १ दण्ड्यते स्म दण्डितः । 'दण्ड दण्डने '(चु. 'अई पजायाम'(भ्वा.प.से.), भावे ल्युट् । ३ सपर्यणं उ.से.), निष्ठा । २ दाप्यते स्म दापितः । 'डुदाञ् दाने' ,
__सपर्या । 'सपर पूजायाम्'( ), कण्ड्वादिः, ततो यक् । (जु.उ.अ.), ण्यन्ताद् 'अर्ति[ही]ली-७।३।३६॥ इति पुक्, ४ अर्चनम् अर्चा । 'अर्च पूजायाम्'(भ्वा.प.से.), भिदाततो निष्ठा। " 'दय दाने '(भ्वा.आ.से.)इत्यादिधातोर्दायित इति
दित्वादङ् । चत्वारि पूजायाः । "अपचितिः"[शेषनाममाला पाठः"[]इति कलिङ्गपुरुषोत्तमौ। २ साध्यते स्म साधितः।
३।१०५॥]शैषिकम् ॥ 'साध संसिद्धौ'(स्वा.प.अ.), निष्ठा । त्रीणि दण्डितस्य ॥
उपहारबली समौ ॥४४७॥ अय॑स्तु प्रतीक्ष्यः
१ उपहियते देवार्थम् उपहारः । 'हञ् हरणे'(भ्वा. १ अर्चनीयः अर्ध्यः। 'अर्च पूजायाम्'(भ्वा.प.से.), उ.अ.). घब । २ बलत्यनेन बलिः, पुंस्त्रीलिङ्गः। यदरुणः- ५० २० 'ऋहलोर्ण्यत्'३।१।१२४॥, यद्वा 'ऋच स्तुतौ'(तु.प.से.),
"बलिस्त्वक्सङ्कोचकृता देवताऽर्चनं च द्वयमपि उभयलिङ्गम्"
न 'ऋहलोर्ण्यत्'३।१।१२४॥, 'यजयाचऋच(रुच)प्रवचर्चश्च७।-
[ ]इति । "करोपहारयोः पुंसि बलिः प्राण्यङ्गजे स्त्रियाम्"
। ३६६॥ इति कुत्वनिषेधः । अत एव कुत्वनिषेधाद् ज्ञापकाह
[अमरकोषः३।३।१९५॥] इत्यमरः । [बलिः, वलिः], आद्य दुपधलक्षणः क्यबपि न भवति । २ प्रतीक्षणीयो मुख्यत्वात् ।
सणाया मुख्यत्वात् ओष्ठ्यादिरन्त्यो दन्त्योष्ठ्यादिरिति विशेषो न गणितः । 'बल प्रतीक्ष्यः । प्रतिपूर्वः 'ईक्ष दर्शनाङ्कनयो:'(भ्वा.आ.से.), -
प्राणने'(भ्वा.प.से.), 'इन् सर्वधातुभ्य:'(उणा-५५७)इतीन् । 'ऋहलोर्ण्यत्'३।१।१२४॥, "भक्तिः प्रतीक्ष्येषु कुलोचिता ते"
पूजोपकरणपर्यायावेतौ। “कुर्वन् सन्ध्याबलिपटहतां शूलिनः [रघुवंशम्, सर्गः-५, श्री-१४] इति रघुः । द्वे पूजायोग्यस्य ।
धनीयाम्"[मेघदूतम्, पूर्वमेघः, श्रो-३४]इति कालिदासः।
६॥ "उपहारो बलिः स्मृतः"[हलायुधकोशः ११२८॥]इति हलानमस्यितो नमसिताऽपचितावञ्चितोऽर्चितः । युधः । “देवाग्रे नैवेद्ये द्वौ''[ ]इति तट्टीका । द्वे उपहारस्य।
'ढोवणउं ' इति भाषा ॥४४७।। १ पूज्यते स्म पूजितः। 'पूज पूजायाम्'(चु.प.से.), ३० निष्ठा, तत्र। २ अर्खते स्म अर्हितः। 'अर्ह पूजायाम्'(भ्वा.- विक्लवो विह्वले:
१. 'अर्ह पूजायाम्' इति क्षीरतरङ्गिण्यादौ ॥ २. 'दण्ड दण्डनिपातने' इति क्षीरतरङ्गिणीमा.धातुवृत्ती, 'दण्ड निपातने' इति धातुप्रदीपः ॥ ३. 'दय दानगतिरक्षणहिंसादानेषु' इति क्षीरतरङ्गिण्यादौ ॥ ४. द्र. पदचन्द्रिका, भा-३, विशेष्यनिघ्नवर्गः (प्राणिवर्गः), श्री-४१, पृ.३६॥ ५. 'ईक्ष दर्शने' इति क्षीरतरङ्गिण्यादौ ॥ ६. 'प्रतीक्षेषु' इति २ ।। ७. 'पूजितोऽर्हितः' इति ४॥ ८. १.२.४प्रतिषु न दृश्यते ॥ ९. 'च' इति ४प्रतौ नास्ति ॥ १०. २.३.४प्रतिषु न दृश्यते ॥ ११. 'युक्' इति३॥ १२. १प्रतौ न दृश्यते ॥ १३. 'लिङ्गिम्' इति १॥ १४. 'अपि' इति३॥ १५. 'पूजापक-' इति १॥१६. '-वणौ' इति ४, '-वणो' इति ३॥ १७. तलनीयोऽमरकोषः ३।११४४॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |